26-08-2003
Septembernummer MGv in teken Achterberg
Utrecht, 26 augustus 2003. Het Maandblad Geestelijke volksgezondheid (MGv) besteedt in het septembernummer speciale aandacht aan de dichter Gerrit Achterberg. Toen Gerrit Achterberg in 1962 stierf, was hij al een van Nederlands meest geliefde en gelauwerde dichters. Slechts in kleine kring was toen ook bekend dat hij in 1938, wegens doodslag op z'n hospita, ter beschikking van de regering was gesteld en zo'n zeventien jaar onder psychiatrisch toezicht leefde.
Zijn TBR is niet ten koste gegaan van de waardering voor zijn gedichten. Ze worden tot op heden graag gelezen, aangehaald, geanalyseerd, en talloze straten, pleinen en scholen dragen de naam van Achterberg. Niet iedereen heeft daar vrede mee. In Trouw ontbrandde vorig jaar nog een discussie over de waarde van de poëzie van deze 'moordenaar', 'aanrander' en 'psychopathische necrofiel'.
In het themanummer van het MGv over Achterberg publiceert psychiater, onderzoeker en schrijver/dichter Hans Keilson (94) de brieven die hij tijdens en kort na de oorlog van Achterberg ontving. Het is de eerste keer dat deze brieven integraal worden gepubliceerd. Keilson leidt de brieven in, terwijl MGv-redacteuren Flip Treffers en David Bos ze van een nawoord voorzien. Hoewel Keilson indertijd nog geen zenuwarts was, en zijn belangstelling vooral de poëzie van Achterberg gold, kreeg hij inzage in diens medische dossier. Dat was niet zoals het hoorde, maar wel zoals het vaker is gegaan: liefhebbers van Achterbergs werk hebben zijn ziektegeschiedenis tot in detail leren kennen.
In het artikel De loopbaan van Gerrit Achterberg in de psychiatrie reconstrueren Treffers en Bos de gang van deze bijzondere patiënt door de forensische psychiatrie van die tijd. Psychiater Jan Vink stelde zich de vraag wat psychiaters zien in Achterberg? Heel wat, zo constateert hij in het artikel Spiegelingen. Gerrit Achterberg psychiatrisch bezien. De diagnoses van psychiaters variëren van psychopathie tot schizofrenie of onopgelost oedipaal conflict. Vink's conclusie: 'een zeer ernstige persoonlijkheidsstoornis, met zowel psychopathische als narcistische kenmerken'. Sporen daarvan herkent hij in Achterbergs gedichten.
In een meer literaire beschouwing pleit psychiater Flip Treffers voor meer afstand tussen psychiatrie en poëzie: een vers verwordt anders al te gauw tot een symptoom. Om Achterbergs 'moedertaal' te vatten kun je beter zoeken naar vergelijkbare uitdrukkingen en effecten in, bijvoorbeeld, de muziek. Dan komt aan het licht wat Achterberg met woorden deed - en hoe hij daarin groeide: 'In de loop der jaren ontwikkelde de functie van zijn taal zich van magische evocatie naar elektriserende descriptie.' Treffers laat dat zien in Achterbergs late werk Spel van de wilde jacht en in zijn allerlaatste, Anti-materie.
Het MGv is een uitgave van het Trimbos-instituut in samenwerking met Bohn Stafleu en Van Loghum. Het blad is te bestellen bij BSL klantenservice, Postbus 246, 39990 GA Houten; tel. (030) 638 37 36, fax (030) 638 39 99 of www.bsl.n.
---
---
Voor meer informatie en recensie-exemplaren bel Henk Maurits (030-2971138) of Harald Wychgel (030-2971116), voorlichters van het Trimbos-instituut.
---
Voor meer informatie, bel Henk Maurits (030 - 297 11 38) of Harald Wychgel (030 - 297 11 16), voorlichters Trimbos-instituut. Bezoekadres: Da Costakade 45, Utrecht.
Postadres: Postbus 725, 3500 AS Utrecht.
Telefoon (030) 297 11 00 Fax: (030) 297 11 11