|Persvoorlichting |
|Persbericht |Postbus 19268 | | |1000 GG Amsterdam | | |Tel: 020-525 2695 | |nr: 67 |Fax: 020-525 4963 | |maandag 25 augustus 2003 | | | | |Spinoza-prijswinnaar Robbert Dijkgraaf (UvA) wil de mathematische fysica dichter bij jongeren brengen
'Snaartheorie is een intellectuele en intuïtieve speurtocht'
|[pic] |Natuurkundige en -wiskundige Robbert Dijkgraaf (43),| | |die vandaag van NWO de Spinozapremie 2003 ontvangt, | | |behoort internationaal tot de toptien van de | | |wiskundige fysica. Toch beschouwt hij zijn | | |werkterrein - een wiskundige benadering van | | |snaartheorie - vooral als een 'intuïtief' vak. De | | |exactheid van de exacte wetenschappen is een | | |illusie, zegt Dijkgraaf, hoogleraar aan de | | |Universiteit van Amsterdam (UvA). Dijkgraaf | | |benadrukt graag de speelsheid van de natuurkunde, | | |ook om zijn vak dichter bij jongeren te brengen. |Dijkgraaf ontvangt de Spinozapremie 2003 (1,5 miljoen euro) vanwege zijn sterk wiskundig georiënteerde bijdragen aan snaartheorie, nadat hij eerder dit jaar al was benoemd tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Snaartheorie is de extreemste vorm van theoretische fysica en de belangrijkste kandidaat voor een quantummechanische beschrijving van de zwaartekracht. Dat is nodig omdat de huidige theorieën, in het bijzonder de relativiteitstheorie, incompleet zijn. Snaartheorie werkt niet met elektronen of quarks maar met een soort mini-elastiekjes die op allerlei wijzen kunnen trillen. Alle verschillende elementaire deeltjes om ons heen zouden dan ontstaan als de trillingen van een enkele snaar, zoals de boventonen van een vioolsnaar. Op deze wijze is het mogelijk ook de zwaartekracht volgens de wetten van de quantummechanica te beschrijven. Met dat uitgangspunt kan snaartheorie bijvoorbeeld extreem zware én erg kleine objecten beschrijven, zoals zwarte gaten en het heelal vlak na de oerknal. Dijkgraaf heeft op basis van snaartheorie ook een nieuwe manier gevonden om 'supersymmetrie' te begrijpen, het verschijnsel dat bij zeer hoge energie elementaire deeltjes (elektronen, quarks en neutrino's) overgaan in krachtdragende deeltjes (fotonen, gluonen). Er zijn hooggespannen verwachtingen dat deze nieuwe symmetrie in de komende experimenten in deeltjesversnellers zal worden gevonden.
'Snaartheorie is op dit moment onze beste hoop om antwoord te krijgen op een aantal grote vragen over de natuur,' zegt Dijkgraaf. 'Bijvoorbeeld wat er rond de oerknal gebeurde en wat de ultieme beschrijving is van ruimte en tijd, materie, zwarte gaten en de krachten van elementaire deeltjes bij hoge energie. Snaartheorie is echter allereerst een intellectuele speurtocht, eerder dan een definitieve theorie van alles. Als één ding duidelijk is geworden de afgelopen jaren, met alle nieuwe resultaten, is het wel hoeveel we niet weten over de wereld van elementaire deeltjes en de kosmos. Hoeveel vragen er nog te stellen zijn. Laat niemand beweren dat de fysica af is. Gelukkig komen er veel nieuwe experimenten aan die ons de oplossing gaan geven.'
Wereldtop
De Universiteit van Amsterdam heeft een rijke traditie in de natuurwetenschappen, met Nobelprijswinnaars als de natuurkundigen van der Waals en Zeeman, de chemicus Van 't Hoff en de beste Nederlandse wiskundige van de afgelopen eeuw: Brouwer. Onder leiding van Dijkgraaf werkt in Amsterdam nu een snaartheoriegroep die veel jonge talent telt en die behoort tot de wereldtop. Een deel van de 1,5 miljoen euro zal Dijkgraaf besteden aan het verder uitbreiden van zijn researchgroep. Als docent is hij voorstander van het Amerikaanse, interdisciplinaire model, waarin bètahoogleraren niet alleen les geven aan bètastudenten, maar over de volle breedte van de universiteit onderwijs geven, dus ook aan alfa's en gamma's. Dijkgraaf - die zelf korte tijd studeerde aan de Rietveld Academie - wil met interdisciplinaire studiepaden ruimte creëren voor creatieve bèta's.
Scholieren
De Spinozalaureaat zal ook geld uittrekken om de natuurkunde dichter bij jonge mensen te brengen, onder andere door aansprekend studiemateriaal te ontwikkelen en scholieren actief te betrekken bij zijn groep. Als spreker heeft Dijkgraaf zich in het verleden al bijzonder ingespannen om leken, onder wie ook een heel jong publiek, voor de natuurkunde te interesseren, als een discipline waarin zeker geen 'stofjassencultuur' heerst. Daarbij presenteert hij de fysica het liefst als een proces van intuïtieve ideeën en halve vergissingen. De exactheid van de exacte wetenschappen is in de dagelijkse praktijk een illusie; de precieze formules komen vaak pas achteraf. Deze herfst belicht hij in een serie open avondcolleges van de UvA - samen met de logicus en mede-Spinozalaureaat Johan van Benthem - het universele karakter, de eenheid en de brede toepasbaarheid van de moderne wiskunde. En ook in 'Wakker worden', de maandelijkse kinderlezing van UvA, Nemo en Het Parool, geeft hij acte de presence: op 21 september as. zet Dijkgraaf voor kinderen vanaf acht jaar uiteen tot hoever je kunt tellen.