Ingezonden persbericht
BOEK: JEZUS WAS NIET UNIEK
Kingston, Engeland, 21 juli 2003 - Jezus was niet de enige die uit een maagd geboren was, wonderen verrichtte en opstond uit de dood. Mythologische goden en helden uit alle delen van de wereld deden volgens oude tradities precies hetzelfde, aldus historisch taalkundige Marinus van der Sluijs. In zijn nieuwste boek 'De mythische Jezus; waarom Jezus niet uniek was' laat hij aan de hand van talloze voorbeelden zien dat Jezus' biografie in vrijwel geen enkel opzicht uniek was. Het boek is een primeur in het Nederlandse taalgebied.
Het is zo makkelijk gezegd - grote delen van Jezus' levensverhaal zijn mythologisch. Maar hoe vat je 'mythologisch' hier eigenlijk op? Meestal wordt de term gebruikt om aan te geven dat de betreffende verhalen niet waar zijn, verzinsels dus. In werkelijkheid draait het bij de 'mythologie' in het Jezus-onderzoek om iets heel anders: dezelfde soort verhalen die in het Nieuwe Testament met Jezus verbonden worden komen in andere culturen ook voor en behoren daar vaak tot de mythologie. Jezus' leven loopt op veel punten parallel met de levens van goden en helden uit de Griekse mythologie, de Egyptische mythologie, en in feite mythologieën van over de hele wereld. De bewering dat Jezus' maagdelijke geboorte of opstanding uit de dood mythische thema's zijn zegt dus op zich niets over de vraag of ze waar zijn of echt gebeurd zijn, want dat hangt af van je eigen opvatting over wat mythologie is. Van der Sluijs laat zien dat de mythische aspecten in Jezus' biografie hem kwalificeren als een Joodse variant op wereldwijd bekende mythologische thema's. Deze Joodse variant kun je identificeren als de Messias- of Christus-ideologie. De Messias was de Joodse versie van een universeel archetype.
In de Engelstalige literatuur is sinds de 19e eeuw al een tiental publicaties op dit gebied verschenen, maar het Nederlandse lezerspubliek heeft nog geen eigen bespreking of een gepubliceerde vertaling van het betreffende materiaal in de eigen taal ontvangen. Dit is één lacune waar het boek 'De mythische Jezus' in voorziet. De toenemende samenwerking van verschillende religies en kerkverbanden maakt de tijd rijp voor publicaties die de eenheid van de wereldgodsdiensten onderstrepen.
Verder draagt 'De mythische Jezus' ook actief bij aan het internationale debat op verschillende fronten. Eerdere publicaties richtten zich hoofdzakelijk op de mythologieën uit het oude Nabije Oosten. Vergelijkingen met goden als Osiris, Bacchus, Apollo en Tammuz vormden het voornaamste bestanddeel van de bespreking. De laatste decennia hebben echter heel wat meer publieke belangstelling in de mythologieën van Afrika, Oceanië en Amerika gebracht en deze tradities vertonen precies dezelfde parallellen met de hoofdmomenten uit Jezus' leven. 'De mythische Jezus' is met de bespreking van dit materiaal de eerste wereldwijde presentatie van de mythologische motieven in Jezus' biografie.
'De mythische Jezus' biedt ook een dieper inzicht in de betekenis en de structuur van deze wereldwijde archetypen alsmede de manier waarop archetypen zoals de wonderbaarlijke geboorte, nederdaling naar de aarde, dood, herrijzenis en hemelvaart fundamenteel samenhangen in een unieke basisstructuur die nog zelden zo duidelijk is verwoord in enig literair werk. Het boek wordt, in andere woorden, een korte inleiding op de universele mythologie van de kosmische held.
Naast de welbekende Bijbelse motieven besteedt Van der Sluijs ook aandacht aan 'apocrief' materiaal uit minder bekende bronnen, waarin bijvoorbeeld toespelingen worden gemaakt op Jezus' associaties met de slang, Jezus' mysterieuze tweelingbroer, Jezus' korte gestalte, of Jezus' heilige huwelijk. De vraag in hoeverre zulke motieven en in feite de hele biografie van Jezus als historisch beschouwd moeten worden komt op de tweede plaats in dit boek. Het belangrijkste punt is dat veel Jezus-tradities - canoniek dan wel apocrief - in de wereldmythologie thuishoren en dat dit in het geheel niet als denigrerend of minderwaardig beschouwd mag worden. Dit betekent echter niet dat Jezus daarom niet bestaan heeft of dat bepaalde gebeurtenissen zoals de verschijning van de ster van Bethlehem niet werkelijk plaatsgevonden hebben. Jezus' levensverhaal is immers min of meer verankerd in de bestaande geschiedenis door duidelijke linken met historische personages zoals Johannes de Doper, Pontius Pilatus en Herodes de Grote. Van der Sluijs betoogt dat historische gebeurtenissen soms gelijktijdig een mythologische ondertoon kunnen hebben zodat één en hetzelfde verhaal op twee niveaus geïnterpreteerd kan worden: mythologisch en historisch. De standaardopvatting in de moderne theologie is dat het verhaal van een historische Jezus in de loop van de tijd diverse mythologische elementen heeft geabsorbeerd. Volgens 'De mythische Jezus' is dit slechts ten dele juist, omdat veel van de meest essentiële 'mythen' uit Jezus' leven van begin af aan aanwezig waren en innig verweven waren met puur historische gebeurtenissen. Het boek bereikt hiermee een fascinerende synthese van ideeën die veel ruimte kan scheppen in het debat tussen Christenen en niet-Christenen alsook tussen verschillende Christelijke interpretaties onderling.
De auteur heeft Historische en Vergelijkende Taalwetenschappen alsmede Semitische Talen en Culturen gestudeerd aan de Universiteit Leiden en werkt thans als vergelijkend mytholoog samen met de Mainwaring Archive Foundation in de Verenigde Staten.
boekgegevens: Marinus Anthony van der Sluijs, 'De mythische Jezus; waarom Jezus niet uniek was', uitgever Koopman & Kraaijenbrink Publishing, Delft, 2003, paperback, 303 pagina's, ISBN 90-75675-08-9, te bestellen via de boekhandel of online op www.deuitgeverij.nl onder bestelnummer 2016002.