Tevreden én productieve werknemers, dat gaat lukken
De trend naar verminderde werkdruk en meer tevredenheid moeten we zien vast te houden ook nu de druk om langer en productiever te werken toeneemt. Daarvoor bestaan twee mogelijkheden.
Aandacht voor werkdruk gaat zijn vruchten afwerpen
De daling in werkdruk die blijkt uit recent gepubliceerd CBS onderzoek, stemt optimistisch. TNO ziet dit ook terug in haar trendonderzoeken. Met name stijgende en hoge percentages voor het 'tijdens het werk zelf oplossingen voor problemen kunnen bedenken' (van 70% in 1997 tot 79% in 2002) en het hebben van een 'ruime mate van vrijheid om te beslissen over de uitvoering van het werk', zijn hoopgevend voor verdere verbeteringen.
Vaak is door deskundigen, onder andere die bij TNO Arbeid, naar voren gebracht dat deze zogenoemde regelmogelijkheden van belang zijn om ervoor te zorgen dat werkdruk niet tot stress leidt. Want het zijn niet de problemen die tot stress leiden, maar het is het gebrek aan mogelijkheden om die op te lossen.
Het lijkt er dus op dat in de praktijk gehoor gegeven wordt aan deze oproep. Dat is mooi voor het beheersen van werkdruk, maar ook zijn meer speel- en beslisruimte voor werknemers belangrijke voorwaarden om aan de eisen van de toekomstige kennismaatschappij te kunnen voldoen, naast scholing, research en development.
Toch moeten we niet stoppen met activiteiten gericht op het beheersen van werkdruk. Want nog steeds werkt 29% van de werkenden onder hoge tijdsdruk. Dit betreft 2 miljoen werkenden! En 41% van de werknemers blijven aangeven dat ze 'werken in een hoog tempo'. En in horeca, vervoer, communicatie en zorg is de werkdruk hoog gebleven.
Verhogen van arbeidsproductiviteit
De productiviteit in Nederland moet omhoog, daarover bestaat weinig meningsverschil. Zal dat niet voor een trendbreuk zorgen?
De productiviteit moet omhoog omdat we in productiviteitsgroei achterlopen op de landen in onze omgeving. De groei in Nederland tussen 1995 en 2002 was 0,6%, in de UK 1,5%, VS 1,9% en in Ierland 5,1%. We lopen binnen Europa nog wel voorop in productiviteit per gewerkt uur, maar we worden heel snel ingehaald door onze buren. Als onze productiviteit lager is dan die van onze concurrenten zijn onze producten duurder en verslechtert onze concurrentiepositie.
Voorts moeten in de naaste toekomst steeds minder jongeren waarde produceren voor steeds meer ouderen die niet meer deelnemen aan het arbeidsproces. Dat kan alleen als ze per persoon meer produceren.
Faciliteren van de combinatie arbeid en zorg
Voor het verhogen van de productiviteit zonder dat de werkdruk er weer door toeneemt zien wij twee mogelijkheden.
De eerste is verhoging van het gemiddelde aantal uren per 'mens'jaar, zonder de werkweek te verlengen voor diegenen die al fulltime of zelfs overwerken. Dit gemiddelde wordt in Nederland namelijk in sterke mate verlaagd door het grote aantal (kleine) deeltijdbanen. Veel vrouwen werken zo'n 12 tot 20 uren per week en steeds meer mannen nemen een zorgdag. Als het mogelijk is om de (kleine) deeltijdbanen te verlengen tot bijvoorbeeld 32 uren per week, dan zou het gemiddelde omhoog schieten. Deze ontwikkeling zou ook goed zijn omdat daarmee veel talent voor de maatschappij beschikbaar komt dat nu onbenut blijft en omdat de investeringen gedaan in de opleidingen van die groep, dan meer gaan renderen. Wat is er voor nodig om de grote groep deeltijd werknemers te verleiden om langer te gaan werken? We weten het allemaal: meer crècheplaatsen, betaalbare crèches, aangepaste schooltijden, maaltijden op scholen, buitenschoolse opvang, betaalbare persoonlijke dienstverlening. En als u denkt dat dat niet kan, neemt u dan eens in uw vakantie de tijd om aan jonge Franse, Zweedse, Deense, Belgische of Duitse mannen en vrouwen vragen te stellen hieromtrent.
Slimmer werken
De tweede mogelijkheid is niet harder of sneller werken maar slimmer werken. Als wij in bedrijven komen, valt het ons op hoe hard er al wordt gewerkt. Wel vragen we ons af: 'waar zijn ze precies mee bezig'? Doen ze wel de goede dingen? Hard aan de verkeerde dingen werken, put mensen uit en draagt niet bij aan het resultaat; niet slim.
Slimmer werken is makkelijk gezegd. Er is echter geen algemeen recept, het is altijd maatwerk. Zo hebben wij geadviseerd bij een ziekenhuis om het centrale planningssysteem voor röntgenonderzoek, te decentraliseren. De afdelingen kunnen nu zelf een afspraak plannen met een tijdslot. Dat gaat sneller en prettiger en ook de patiënt heeft van deze efficiënte werkwijze profijt.
In elke organisatie zijn interessante quick wins en vernieuwingsmogelijkheden te vinden.
Verhogen van de productiviteit zonder de werkdruk te doen toenemen kan dus door het voor jonge ouders mogelijk te maken beiden een groot deel van de week te werken, maar bovenal door slimmer te werken. Met de werkdruk gaat het al de goede kant op, nu nog de productiviteit slim aanpakken.
Noot van de redactie
Voor inhoudelijke vragen kunt u contact opnemen met Fietje Vaas 023 554 95 71 /
Direct naar het bericht: