Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen
Persbericht ministerraad
4 juli 2003
MEER RUIMTE EN KEUZEMOGELIJKHEDEN VOOR SCHOLEN
Scholen, leraren en leerlingen krijgen binnen de tweede fase van het voortgezet onderwijs meer ruimte
en meer keuzemogelijkheden. Er komen meer keuzevakken en minder verplichte vakken. Deelvakken
worden vervangen door hele vakken. De examenvoorschriften worden drastisch beperkt. De
ministerraad heeft op voorstel van minister Van der Hoeven ingestemd met een daartoe strekkende
aanpassing van de tweede fase. Het voorstel zal aan de Tweede Kamer worden gezonden. De
aanpassingen in de tweede fase gaan per 1 augustus 2007 in.
Het huidige voorstel bouwt voort op de hoofdlijnen uit de notitie Continuïteit en vernieuwing in de
tweede fase havo en vwo van januari 2002 en het conceptvoorstel Ruimte laten en keuzes bieden in de
tweede fase havo en vwo. In het voorstel ligt de nadruk op de keuzevrijheid en het vermogen van
scholen, leraren en leerlingen om zelf oplossingen aan te dragen. Het huidige, vrij complexe en
versnipperde systeem van vakken en deelvakken wordt vervangen door een eenvoudiger systeem van
volledige vakken. Het doel is dat er herkenbare, aantrekkelijke en haalbare vakkenpakketten ontstaan,
waarbinnen variatie mogelijk is. De grotere variatie maakt het ook aantrekkelijker voor leerlingen. Zo
zullen door meer keuzemogelijkheden de bètaprofielen aantrekkelijker worden voor een grotere groep
leerlingen. Voor scholen wordt het makkelijker een en ander te organiseren en er komt meer ruimte
voor alternatieve werkvormen (bijvoorbeeld stages), verdieping of praktisch werk. Leraren krijgen meer
ruimte om eigen keuzen te maken binnen het vak.
Het kabinet is tegemoetgekomen aan de wens om natuurkunde als vierde vak in het profiel natuur en
gezondheid op te nemen. Voor het bevorderen van een succesvolle doorstroom naar studies op het
gebied van bèta en techniek is meer nodig. De bètavakken (wiskunde, natuurkunde, scheikunde,
biologie) moeten op termijn worden vernieuwd. En er moeten goede afspraken komen over de
afstemming van het hoger onderwijs op havo en vwo. Het voortgezet onderwijs levert voldoende
leerlingen af met een bètaprofiel, maar er stromen te weinig leerlingen door naar de vervolgstudies en
het rendement van die studies is niet hoog. Op Prinsjesdag zullen meer maatregelen bekend worden om
de succesvolle doorstroming naar bètastudies te bevorderen.
Profielen
De vier profielen (natuur en techniek, natuur en gezondheid, economie en maatschappij en cultuur en
maatschappij) blijven. De mogelijkheid om profielen te combineren wordt vergroot. Elk profiel kent
een gemeenschappelijk deel, een profielspecifiek deel en een vrij deel. Het aantal verplichte vakken
binnen het gemeenschappelijk deel en het profieldeel wordt wat kleiner. Het vrije deel wordt daarmee
groter.
Gemeenschappelijk deel
Nederlands en Engels blijven zowel voor havo als vwo verplicht. In het vwo zijn de beide deeltalen
Frans 1 en Duits 1 vervangen door één volledige tweede moderne (vreemde) taal (Frans, Duits, Spaans,
Russisch, Italiaans, Fries, Turks of Arabisch). Leerlingen die een derde of eventueel vierde moderne
vreemde taal willen volgen, kunnen hiervoor kiezen binnen het vrije deel. Voor sommige groepen
leerlingen (bijvoorbeeld dyslectische leerlingen) kan de school de tweede vreemde taal vervangen door
een ander vak. In het havo is er in het gemeenschappelijk deel geen ruimte voor een volledige tweede
moderne vreemde taal. Leerlingen die meer talen willen volgen kunnen dit doen binnen het vrije deel.
Maatschappijleer, culturele en kunstzinnige vorming 1 en lichamelijke opvoeding blijven verplicht voor
alle havo/vwo leerlingen. In het vwo blijft algemene natuurwetenschappen voor iedereen verplicht.
Profieldelen
In elk profieldeel havo en vwo komen er drie volledige vakken: een 'kernvak' voor dat profiel, wiskunde
en een ander vak passend binnen het profiel. Naar aanleiding van de reacties op het conceptvoorstel
krijgt het profiel natuur en gezondheid natuurkunde als vierde vak. In de profielen in het vwo gaat het
aantal uren wiskunde iets omhoog in vergelijking met het conceptvoorstel. In het profiel cultuur en
maatschappij havo is wiskunde straks niet verplicht, maar kan het vak in het vrije deel worden gekozen.
Binnen dit havo-profiel is een tweede moderne vreemde taal wel verplicht.
Het vrije deel
Het vrije deel bestaat uit twee te kiezen examenvakken en een geheel vrij deel. Het profiel natuur en
gezondheid krijgt één keuzevak. De keuze van het examenvak is in principe aan de leerling, maar de
school hoeft niet alle keuzemogelijkheden aan te bieden. Het geheel vrije deel wordt ook echt vrij. Het
mag worden gevuld met niet-examenonderdelen, maar verplicht is dat niet. Het mag ook worden
besteed aan bijvoorbeeld extra tijd voor de examenvakken.
Vanaf de start van de tweede fase (1998-1999) is periodiek onderzoek gedaan naar de praktijk op
scholen. Uit rapporten blijkt dat er sprake is van werkdruk voor leraren, werklast voor leerlingen en dat
de organiseerbaarheid van de tweede fase voor scholen kan worden verbeterd. Volgens de inspectie zijn
er verschillende oorzaken voor de eerder geconstateerde overladenheid. De inspectie heeft onderscheid
gemaakt tussen factoren die een gevolg zijn van het invoeringsproces die de scholen zelf kunnen
oplossen (bijvoorbeeld spreiding van praktische opdrachten en toetsen) en factoren die buiten de
invloedssfeer van de school liggen. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om versnippering in het programma
en de overladenheid in het totale programma (vooral in het havo).
RVD, 04.07.2003
Noot voor de redactie,
Ministerie van Algemene Zaken