Novem
16-06-2003
GAVE 2003: Waterstof in het aardgasnet
Groot onderzoek door bedrijven en universiteiten
De technische universiteiten van Delft en Eindhoven en de
Rijksuniversiteit Groningen werken samen met onder meer Gasunie, het
Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam en Hoek Loos aan onderzoek naar
bijmengen van waterstof in het aardgasnet. Dit draagt bij aan
emissiereductie bij de eindverbruikers. Bij verbranding van waterstof
(H ) ontstaat namelijk geen CO , geen roet en veel minder NO
dan bij aardgas.
door drs. Felix Speulman
Het project Vergroening van Gas richt zich ook op het ontwerp van de infrastructuur voor een waterstofeconomie, deels uitgaand van de bestaande aardgasinfrastructuur. Gasunie onderzoekt of waterstof gasleidingen en apparatuur aantast en hoe verbranding veilig kan plaatsvinden. Het project omvat tevens een infrastructuurontwerp voor de toekomst van het Rotterdamse haven- en industriegebied, nu nog zeer afhankelijk van aardolie. Op welke nieuwe grondstoffen en energiedragers moet Rotterdam inzetten om zijn positie als wereldhaven te behouden in een economie die aanzienlijk minder fossiele energiedragers gebruikt, en welke verwerkingsindustrie hoort daarbij? De ministeries van EZ, OCenW en VROM subsidiëren het project.
Kyoto-doelstelling
Vergroening van Gas vormt wellicht de opmaat voor een geleidelijke,
beheersbare en betaalbare overgang naar een waterstofeconomie. Voor
bijmengen is een waterstofinfrastructuur nodig tussen
productielocaties en mengstations. Als die infrastructuur er eenmaal
is, komen ook grootschalige toepassingen voor zuivere waterstof
naderbij, zoals gebruik als brandstof voor het wegverkeer. Prof. M.
Weijnen, leidt het project.
- Hoeveel bedraagt de reductie van CO door bijmengen?
Weijnen: `Die reductie is echt heel groot. Als je 10% waterstof
bijmengt in het aardgasnet realiseer je al 10% van de nationale
Kyoto-doelstelling. Maar daar kun je tegenin brengen dat je die
waterstof voorlopig uit aardgas maakt. Het klinkt paradoxaal om
aardgas in te nemen en de waterstof eruit te halen, om die weer terug
te stoppen in het net. Bij productie van waterstof uit aardgas komt
namelijk zuivere CO vrij. Je kunt dit alleen klimaatneutraal
oplossen als je daarvoor een bestemming hebt, bijvoorbeeld in `lege'
olie- en gasvelden. Wij hebben buffermogelijkheden die andere landen
niet hebben, en de kennis is aanwezig.'
CO industrieel toepassen
`Overigens, voordat je al die schone CO onder de grond stopt, zou
je eerst nog aan hoogwaardige industriële toepassingen kunnen denken.
Met CO zijn heel selectieve scheidingsprocessen mogelijk, die een
geweldige milieuwinst realiseren ten opzichte van de bestaande
industriële praktijk.'
- De overheid legt veel nadruk op CO -emissiereductie, terwijl
reductie van stikstofoxiden (NO ) ook heel belangrijk is.
Weijnen: `Helemaal niets ten nadele van het Nederlandse klimaatbeleid,
maar CO heeft geen aantoonbare gezondheidsbedervende effecten. Als
Nederland zijn klimaatdoelstellingen haalt, is het minder dan een
druppel op een gloeiende plaat. Maar emissies van NO en deeltjes
door het wegverkeer zijn zeer schadelijk. Met ombouwen van het
wagenpark naar waterstof zijn flinke investeringen gemoeid, maar je
haalt er niet alleen klimaatdoelstellingen mee. Het verbaast mij dat
er in de discussie zo weinig belangstelling is voor de
volksgezondheidseffecten.'
- Directeur Schatborn van ECN sprak in de vorige `Flow' onder andere
over waterstof, windmolens en biomassa. Hoe kijkt u tegen die laatste
twee aan?
Weijnen: `Windmolens zijn zichtbare bijdragen aan duurzaamheid,
prettig voor politici, maar ik vrees dat de kosten van grootschalige
windenergie op zee worden onderschat. De zee is een behoorlijk
corrosieve omgeving, dat kost heel wat onderhoud. Een ander probleem
is het aan land brengen van de stroom. Daarbij komt de afweging: wat
is de ideale locatie voor een windpark, gegeven de kwaliteit en de
ligging van het net? Er is waarschijnlijk netverzwaring nodig op een
plek die uit oogpunt van economisch efficiënt netbeheer elders zou
worden gepland.'
Biomassa is een duurzame energiedrager als je die tenminste op
duurzame wijze teelt en de vrijkomende CO compenseert door nieuwe
aanplant. Maar het is bepaald geen sinecure om de andere emissies bij
verbranding in de hand te houden, vergelijk het maar met bruinkool!'
Brandstofceleenheid thuis
`Ik vind waterstof interessant. Zolang we het uit aardgas halen is het
nog niet duurzaam, maar je kunt er emissies mee reduceren die je
anders nooit in de tang krijgt. En in de toekomst denk ik toch dat
water de bron wordt. In het eindgebruik is waterstof schoon. Ik kan me
goed voorstellen dat we straks allemaal een brandstofceleenheid thuis
hebben staan.'
- Is waterstof niet gevaarlijker dan aardgas?
Weijnen: `Nee; er zijn natuurlijk wel veiligheidsvraagstukken, omdat
de ontstekings- en verbrandingssnelheid hoger zijn dan van aardgas en
omdat waterstof gemakkelijker lekt. Maar de risico's van aardgas,
benzine of lpg vinden we heel gewoon, en voor waterstof zullen we
eenvoudigweg geen hogere risiconiveaus accepteren. Als mensen al
kennis hebben gemaakt met waterstof, bijv. doordat ze in een
waterstofbus naar hun werk gaan, blijken ze er heel positief over te
denken. Voor ons Nederlanders is de overstap naar waterstof helemaal
niet zo groot, omdat we gewend zijn te koken en te stoken op gas.'
- Wat vindt u van het overheidsbeleid inzake energie en milieu?
Weijnen: `De overheid speelt een belangrijke rol in het ordenen van de
energiemarkt. Aan de andere kant hebben we ook een overheid die
milieubeleidsplannen maakt. De vraag is hoe je dit op een elegante
manier verenigt. Je ziet op de elektriciteitsmarkt nu dat marktwerking
te weinig prikkelt om langetermijninvesteringen te doen in
productiecapaciteit, onderhoud en innovatie. Volgens mij horen bij
deze investeringen ook milieubeleidsdoelstellingen. Ik zie hier
frictie ontstaan.'
Rol Hoek Loos in onderzoek
- inventariseren van de karakteristieken van verschillende
H -productiemethoden
- evalueren van de economische haalbaarheid van de productietechnieken
- onderzoeken wat voor infrastructuur nodig is voor grootschalig
waterstoftransport
- onderzoeken van de business case van een waterstofeconomie voor het
Rotterdamse haven- en industriegebied
- kijken of de huidige CO -productie kan worden gekoppeld aan de
productie van H .
Reguliere waterstoftoepassingen
Grondstof bij vetharden (voedingsmiddelenindustrie)
Menggas (argon/waterstof-mengsels) bij bepaalde lasprocessen
Schone brandstof in interne verbrandingsmotor en brandstofcellen
Warmtegeleiding (koeling) bij elektriciteitscentrales
Brand- en snijgas bij glasproductie
Draaggas bij gaschromatografie (gasanalyse).
Nadere informatie:
Ing. H. de Wit
010 246 12 70
hdewit@hoekloos.nl