Universiteit Twente
Legoën in het Oxidetijdperk
Oratie prof. Dave Blank
Oxidische materialen gaan een hoofdrol spelen in het jonge gebied van
de nanotechnologie. Het wordt steeds beter mogelijk
materiaaleigenschappen te beïnvloeden of compleet nieuwe materialen
naar wens te bouwen: LEGO op atomaire schaal. Was de ontwikkeling in
de chip-industrie al niet mogelijk geweest zonder oxiden, we kunnen
nog veel meer verwachten van deze materialen. Belanden we daarmee, na
de Steentijd en de IJzertijd, in het Oxidetijdperk? Prof.dr.ing. Dave
Blank schetst de kracht van oxidische materialen in zijn intreerede
als hoogleraar Anorganische Materiaalkunde aan de faculteit Technische
Natuurwetenschappen van de Universiteit Twente. Blank houdt zijn
oratie op 22 mei.
Blank noemt zijn vak, de anorganische materiaalkunde, een `klassiek
vak', met tegelijk veel nieuwe en uitdagende mogelijkheden voor de
nanotechnologie: de technologie die zich afspeelt op nanometers
(miljoenste millimeters): de schaal van atomen en moleculen. `Lego op
atomaire schaal', zo betitelt hij de mogelijkheid om nieuwe materialen
te maken door atomen te stapelen.
Als voorbeeld van complexe en uiterst veelzijdige materialen noemt
Blank de `perovskieten', een grote groep oxiden die weliswaar ongeveer
dezelfde kristalstructuur hebben maar zeer uiteenlopende eigenschappen
kunnen hebben. Zo zijn er perovskieten te maken die magnetisch zijn,
door andere elementen in de kristalstructuur aan te brengen worden ze
supergeleidend, weer andere perovskieten zijn goede isolatoren of
halfgeleiders.
Die bijzondere eigenschappen van oxiden leiden ook tot bijzondere
typen membranen, de `dichte membranen' voor bijvoorbeeld zuurstof, of
zeer robuuste poreuze membranen. De goede werking van deze membranen
valt of staat bij een minutieuze controle over het fabricageproces.
Blank's groep heeft hierin veel technologische expertise opgebouwd.
Die kennis wil hij koesteren: zonder beheersing van het proces en de
technologie is het ook niet mogelijk meer fundamenteel onderzoek te
doen: daarom is de expertise nu ondergebracht in het Centre for
Advanced Ceramics.
Een geavanceerde manier om op atomaire schaal te stapelen is Pulsed
Laser Deposition. In deze techniek worden deeltjes vrijgemaakt van
een`target' door middel van een intense laserbundel. Er ontstaat een
plasma aan het oppervlak, en de deeltjes van het aan te brengen
materiaal komen neer op een drager, het substraat. Via een
reflecterende elektronenbundel is vervolgens te `monitoren' hoever de
bouw is gevorderd. Dit is erg nauwkeurig: stoppen we na drie of na
vier atoomlagen? Dankzij deze aan de UT ontwikkelde technieken zijn
nieuwe materialen mogelijk geworden. Voor een deel materialen die
simpelweg niet via natuurlijke weg kunnen bestaan en zeer verrassende
eigenschappen kunnen hebben. Blank: "De mogelijkheden zijn onbegrensd
en heeft u een idee, vertel het mij!" Van de Nederlandse Organisatie
voor Wetenschappelijk Onderzoek NWO kreeg hij onlangs een
VICI-subsidie om dit verder uit te zoeken en deze materialen toe te
passen in nieuw te ontwikkelen devices op nanoschaal.
Student-portfolio
De keuze voor een `harde' technische studie is aantrekkelijker te
maken, stelt Blank. Hij wil af van het idee dat een opleiding vooral
wordt ingericht aan de hand van een bepaald `uitgangsniveau', en ziet
meer in de mogelijkheid om studenten een eigen portfolio te laten
kiezen. Dit voorkomt ook dat keuzen voor het opleidingsprogramma
worden gebaseerd op de capaciteiten van een middenmoot en stimuleert
studentenactivisme. Ook voor wetenschappers moet een universiteit
aantrekkelijker worden, stelt Blank. Bijvoorbeeld door het benoemen
van `fellows': een blijk van waardering voor de prestaties van een
onderzoeker. Een ander voorbeeld is de mogelijkheid voor universitair
hoofddocenten om als promotor op te treden als zij initiator zijn voor
nieuwe onderzoeksprojecten.
Noot voor de pers
De oratie van prof.dr.ing. Dave Blank, vindt plaats in het
Amphitheater van Cultuurcentrum De Vrijhof, gebouw 14 op
www.utwente.nl/dienstverlening/route/ en op de wegwijzers op het
terrein.
De redetekst `LEGO op atomaire schaal' is digitaal beschikbaar
Contactpersoon voor de pers: ir. Wiebe van der Veen, tel (053)
4894244, email w.r.vanderveen@utwente.nl
Laatst gewijzigd op 22-05-2003 © Universiteit Twente