Humanistisch Verbond
Kwaliteit van samenleven. Werken aan verbondenheid Project over `kwaliteit van samenleven' 2003-2005
Waarom dit thema?
Inspraakrondes met de leden
Activiteiten
Readers `Kwaliteit van samenleven. Werken aan verbondenheid'
Bestellen?
Beschrijving projectthema en deelthema's
Elke drie jaar zet het Humanistisch Verbond een speciaal thema op de
agenda via een project. Aan zo'n project thema besteden we landelijk
en lokaal extra aandacht naast de lopende activiteiten.
Als humanisten zijn we geïnteresseerd in een heleboel zaken, willen we ons in veel thema's verdiepen en onze humanistische visie daarover naar buiten brengen. Door elke paar jaar een speciaal aandachtsgebied in de schijnwerper te zetten kunnen we ons daar meer in verdiepen, hebben we meer tijd om visies en activiteiten binnen zo'n aandachtgebied te ontwikkelen en kunnen we elkaar inspireren met de activiteiten die her en der in het land ontplooid worden. Ook kunnen we naar buiten toe beter laten zien waar we mee bezig zijn en samenwerking met anderen aangaan rond die thema's
Begin 2003 is een nieuw project van start gegaan onder de titel `Kwaliteit van samenleven` rond het thema `sociale verbondenheid'. Vanuit dit project willen we ons als humanisten extra inzetten om de kwaliteit van omgaan met elkaar in de samenleving te verbeteren. We zullen waardendiscussies aangaan op zoek naar een gedeelde basis voor het samenleven en sociale betrokkenheid en zorg mee bevorderen via diverse activiteiten, waaronder debat, discussiebijeenkomsten, maatjesprojecten en andere lokale vrijwilligersprojecten.
Waarom dit thema?
Morele reflectie is volgens het HV hard nodig na de grote
maatschappelijke en morele verschuivingen van de afgelopen tijd. Na 11
september 2001, de moord op Pim Fortuyn en de verkiezingsuitslagen in
mei 2002 werden diepe scheuren zichtbaar in de samenleving.
Naast de dreiging van internationaal terrorisme en afnemend vertrouwen in de politiek zijn deze ook gevolg van veranderingen in de maatschappij die al langer gaande zijn. Zoals bijvoorbeeld: voortgaande globalisering en migratie, vergrote mobiliteit, technologisering, toenemende druk op de zorgvoorzieningen en het onderwijs, en de gevolgen van de ontzuiling en individualisering op bijvoorbeeld omgang met elkaar in de publieke ruimte.
De kwaliteit van samenleven en de sociale samenhang tussen mensen
staan onder druk. Bij veel mensen leven gevoelens van onveiligheid,
onbehagen over `doorgeschoten individualisme' en het gevoel te weinig
greep en invloed te hebben op de omgeving en maatschappelijke
ontwikkelingen. Er lijkt mede daardoor bij velen een verharding te
zijn ontstaan in de houding naar ?anderen?, met name zwakkeren in de
samenleving. Ferme uitspraken over elkaar zijn `in'. Afgezien van
positieve incidenten zien we een scheiding tussen bevolkingsgroepen:
ouderen en jongeren, allochtonen en autochtonen, kansrijken en
kansarmen, ze lijken onvoldoende te delen om zich werkelijk met elkaar
verbonden te voelen. Een (verondersteld) gebrek aan gedeelde `normen
en waarden' en een gevoel van tegengestelde belangen gaan ten koste
van onderlinge betrokkenheid, begrip, respect en zorg. Extra
inspanning lijkt nodig om als samenleving constructieve antwoorden te
vinden op bovengenoemde ontwikkelingen.
Inspraakrondes met de leden
In 2002 zijn er inspraakrondes gehouden met HV leden uit de diverse
regio's over de themakeuze voor het nieuwe project. Veel leden gaven
te kennen bezorgd te zijn over de maatschappelijke ontwikkelingen en
hier ook vanuit het HV iets tegenover te willen zetten. Hoe kunnen we
concreet vormgeven aan solidariteit, aan verbondenheid met en
zorgzaamheid voor elkaar? Gekozen werd om juist in deze tijd te werken
aan solidariteit, verbondenheid en kwaliteit van leven voor iedereen,
zonder daarbij verworvenheden en belangrijke humanistische waarden als
individuele zelfontplooiing en zelfbeschikking uit het oog te
verliezen. Door reflectie over de kwaliteit van samenleven in onze
huidige maatschappij en over een mogelijke humanistische bijdrage om
die te verbeteren, met inbegrip van een praktisch klein humanisme. Het
HV vindt het belangrijk juist nu haar bijdrage te leveren aan een
maatschappelijke heroriëntatie op het gebied van maatschappelijke
verhoudingen en sociale cohesie, bij het hervinden van waarden en
uitgangspunten om vandaaruit maatschappelijke activiteiten te
ontplooien om de kwaliteit van samenleven te bevorderen.
Activiteiten
De ideeën van de leden zijn uitgewerkt in een opzet voor het nieuwe
project. De grote lijn is een morele heroriëntatie op wat sociale
cohesie vanuit een humanistische visie inhoudt. In vier deelprojecten
worden activiteiten binnen specifieke aandachtsgebieden uitgewerkt:
sociale veiligheid, intergenerationele betrokkenheid, maatschappelijke
insluiting van kansarmen en interculturele verbondenheid. Daarmee
willen we de komende jaren aan het werk. Op het landelijk bureau
worden projectmappen met werkmateriaal ontwikkeld, ter ondersteuning
van lokale activiteiten, die georganiseerd kunnen worden door
individuele leden en/of vanuit de afdelingen. Op basis van het
hoofdthema `sociale cohesie' en de vier deelthema's zullen ook
landelijk verschillende activiteiten worden georganiseerd, waaronder
debatten, de Bemoei-je-d'r-mee prijs rond het thema sociale cohesie,
een cursus `humane weerbaarheid' en een zomerschool `hogere
burgerschapskunde'. Iedereen kan meedoen, want alleen als veel leden
en anderen actief aan de slag gaan met dit project kunnen we werkelijk
een bijdrage leveren aan kwaliteit van samen leven.
Readers `Kwaliteit van samenleven. Werken aan verbondenheid'
Ter informatie en inspiratie voor het nieuwe driejaren project
`Kwaliteit van samenleven. Werken aan verbondenheid' kunt u gratis
readers bestellen met achtergrondartikelen en suggesties voor
activiteiten. Deel 1: Sociale cohesie: uitgangspunten project.
Deelthema's: deel 2: Sociale veiligheid; deel 3: Veranderende
levenslopen en Intergenerationele samenhang; deel 4: Sociale waarden
vanuit levensbeschouwing, cultuur en opvoeding; deel 5: Armoede en
Sociale rechtvaardigheid.
Bestellen?
Tel. (020) 5219041 of e-mail regio@humanistischverbond.nl onder
vermelding van welke readers u wilt ontvangen.
In de loop van 2003 komen er aanvullingen op de readers met
discussiemateriaal en tips voor activiteiten. U wordt hierover
geïnformeerd via Humus. Ideeën zijn altijd welkom! Want het project
moet vooral gestalte krijgen in uw eigen leefomgeving. Daarvoor zijn
de ideeën en inzet van afdelingen en individuele HV leden onmisbaar!
U kunt hierover contact opnemen met uw regioconsulent of met Paulien
Boogaard, projectmedewerker, tel. (020) 521 90 92; e-mail:
p.boogaard@lb.humanistischverbond.nl
Beschrijving projectthema en deelthema's
Sociale cohesie
Sociale veiligheid
Veranderende levenslopen en intergenerationele samenhang
Sociale waarden vanuit levensbeschouwing, cultuur en opvoeding
Armoede en sociale rechtvaardigheid
U vindt hieronder een voorlopige beschrijving van de deelthema's en
suggesties en plannen voor activiteiten in 2003.
Sociale cohesie
Deelproject 1
Als start voor het project willen we ons eerste bezinnen op het
hoofdthema van het project: `sociale cohesie' om een goede basis te
leggen voor verder ontwikkeling van activiteiten. In de deelprojecten
2 t/m 5 worden specifieke aandachtsgebieden binnen het hoofdthema
uitgewerkt.
Wat is sociale cohesie en waarom is het belangrijk? Wie heeft er het
meest te lijden van gebrek aan sociale samenhang en welke
consequenties heeft dat voor kwaliteit van leven van individuele
burgers en het algemeen leefklimaat? Welke processen ondermijnen de
samenhang in de maatschappij en met welke activiteiten kan sociale
verbondenheid bevorderd worden?
Het resultaat van politieke en maatschappelijk ontwikkelingen in de
afgelopen tijd lijkt te zijn dat er een crisis in de maatschappij is
ontstaan waarbij velen luid hun onvrede uiten en anderen in verwarring
zijn over waar ze staan ten opzichte van elkaar. Een scherpere taal,
houding en politiek beleid ten aanzien van migranten, vluchtelingen en
illegalen, maar o.a. ook ten aanzien van mensen in de WAO en andere
uitkeringen geven blijk van onvrede en afgenomen solidariteit met de
zwakkeren in onze samenleving. Harde taal is in, en 'progressieve`
groepen in de samenleving worden door velen gedefinieerd als
boosdoeners en veroorzakers van vele misstanden en derhalve
gewantrouwd. Het HV constateert, met vele anderen, dat er een crisis
is ontstaan in het samenleven en dat de noodzaak groot is om een
maatschappelijk debat aan te gaan over de oorzaak van gevoelens van
onvrede en onveiligheid maar vooral ook over wat ons als samenleving
bindt, welke gemeenschappelijke waarden we (nog) hebben of opnieuw
moeten definiëren om een nieuw soort solidariteit wakker te roepen.
We leven in een heterogene en veelal geïndividualiseerde samenleving.
Hoe houden we de samenhang in die samenleving vast? Hoe voorkomen we
dat de samenleving uiteenvalt in langs elkaar levende individuen met
ieder eigen meningen en wereldbeelden zonder nog iets van elkaar te
weten? Hoe bestrijden we onderlinge argwaan en onverschilligheid en
daarmee eenzaamheid en het gevoel niet gerespecteerd te worden dat bij
velen heerst? Wat bindt ons en hoe kan dat vormgegeven worden? Welke
activiteiten zijn nodig om uitdrukking te geven aan onze zorg voor
elkaar? Juist in een tijd van mondialisering en een groter wordende
diversiteit aan leefstijlen is het belangrijk om in gesprek te blijven
over welke normen en waarden we gezamenlijk belangrijk vinden en wat
er gezamenlijk georganiseerd moet worden om kwaliteit van leven voor
ieder te waarborgen.
Sociale cohesie sluit mensen in en niet uit. In dit project staan
sociale verbanden en (nieuwe vormen van) solidariteit centraal. Omdat
uitsluiting verdeeldheid bevestigt, tegenstellingen versterkt, mensen
in een isolement brengt en de kwaliteit van leven, van samenleven
onder druk zet en daarom uiteindelijk onwenselijk is voor iedereen.
Dit project richt zich op sociale cohesie. We reflecteren op
persoonlijke keuzes, persoonlijke betrokkenheid en waardenoriëntaties
vanuit een visie op samenhang en gaan vervolgens aan de slag om
concreet bij te dragen aan meer kwaliteit van leven. Humanisering van
de samenleving sluit alle leefsferen van mensen in: het gezin, de
buurt, dorp of stad, maar ook de visie op `de ander' op landelijk en
internationaal niveau. Het is een actief proces, dat inzichten vraagt
en keuzes eist.
Geplande activiteiten 2003
Themaweekends
Voorjaar 2003 zullen vijf regionale ontmoetingsweekenden georganiseerd
worden voor vrijwillig HV kader, HVO docenten, geestelijk verzorgers,
uitvaartbegeleiders e.a. Daarin wordt het thema sociale cohesie op de
agenda gezet. Deelnemers wisselen persoonlijke ervaringen uit, maken
via introducties en workshops kennis met de diverse deelthema's en
denken samen na over mogelijke activiteiten voor de komende jaren.
Sprekers
We stellen een sprekers- en deskundigenlijst samen voor lezing, debat
etc., bijv. over filosofen met een heldere en activerende visie op
sociale betrokkenheid. Hiermee wil het HV plaatselijke groepen
faciliteren om activiteiten te organiseren, voor eigen achterban en
breder publiek, die inspireren en motiveren tot maatschappelijke
activiteiten op gebied van sociale cohesie. Hiermee kan een basis
gelegd worden voor (samenwerkings)activiteiten.
Lokale activiteiten rond sociale cohesie.
Om contacten te bevorderen tussen diverse groepen in de samenleving op
lokaal niveau kunnen diverse activiteiten ontplooid worden. Om te
voorkomen dat mensen zich te veel afsluiten voor groepen die een
andere leeftijd, een andere cultuur, taal of een andere leefstijl
hebben dan zijzelf zullen in een reader enkele voorbeeldactiviteiten
uitgewerkt worden met als doel om juist wel in direct contact te komen
met ?die ander?. Het motto daarbij is: niet praten over elkaar maar
met elkaar. De activiteiten zijn gericht op inventarisatie van lokale
initiatieven, kennismaking en het opbouwen van een netwerk met anderen
die actief zijn op dit gebied, en het leggen van contact met mogelijke
doelgroepen. De voorbeelden zijn bedoeld als inspiratie voor
HV-afdelingen en andere geïnteresseerden.
De Bemoei je dr mee- prijs? 2003
De tweejaarlijkse HV-stimuleringsprijs voor vrijwilligersactiviteiten
zal in het teken staan van sociale verbondenheid. Landelijke,
regionale en lokale vrijwilligersprojecten die een bijdrage leveren
aan sociale cohesie en het tegengaan van uitsluiting kunnen meedingen
naar de drie prijzen van 5000, 2500 en 1250 euro, beschikbaar gesteld
door de ASN Bank, door het insturen van een projectbeschrijving. Via
de inzendingen (in voorgaande jaren gemiddeld 100 per
prijsuitschrijving) wordt een: inventarisatie gemaakt van lopende
projecten in het land rond dit thema; er wordt een overzicht gemaakt
dat ter inspiratie, voorbeeld en netwerk aangeboden wordt aan
geïnteresseerden, intern en extern. Via algemene publiciteit rond de
uitschrijving van de prijs en de uitreiking worden
vrijwilligersprojecten die bijdragen aan sociale cohesie gestimuleerd,
wordt er landelijk bekendheid aan gegeven en aandacht gevraagd voor
het thema. Alle maatschappelijke organisaties die actief zijn op
gebied van sociale cohesie kunnen meedoen. De prijs zal worden
uitgereikt op 8 november 2003 in aansluiting op de algemene
ledenvergadering van het HV. De wedstrijdfolder staat eind januari op
deze site.
Zomerschool
In samenwerking met de internationale school voor wijsbegeerte (ISVW)
wordt een zomerschool `hogere burgerschapskunde' georganiseerd gericht
op een breed publiek. Een verslag van de zomerschool wordt als
werkmateriaal aangeboden aan degenen die geen kans zien deel te nemen.
Sociale veiligheid
Deelproject 2
Een aspect van scheuren in de sociale samenhang is een gevoel van
onveiligheid. Veel burgers voelen zich onveilig en zien dat als een
van de belangrijkste sociaal-maatschappelijke problemen van dit
moment. Naast reële risico's om slachtoffer te worden van geweld en
criminaliteit zijn gevoelens van onveiligheid ook gevolg van en leiden
tot gebrek aan sociale cohesie. In dit deelproject willen wij niet
zonder meer meegaan met deze gevoelens en de roep om meer blauw
ondersteunen maar ook kijken wat ten grondslag ligt aan deze gevoelens
van onveiligheid. We willen ook onderzoeken welke sociale activiteiten
gevoelens van onveiligheid zouden kunnen verminderen en dergelijke
activiteiten gaan organiseren.
Sociale cohesie is gebaat bij een veilige omgeving, maar repressie
alleen is niet voldoende om sociale cohesie, die op haar beurt weer
een belangrijke bron is voor veiligheid te bewerkstelligen.
Humanisering van de samenleving wordt pregnant zichtbaar in het
beheer, de toegankelijkheid en de participatie in de publieke ruimte,
waarin mensen elkaar ontmoeten. Een repressieve benadering - hoewel
noodzakelijk om uitwassen te voorkomen ? versterkt de tendens van
anonieme niet betrokken of zelfs onverschillige individuen en legt
geen verantwoordelijkheid bij dat individu zelf. Sociale cohesie wordt
geproblematiseerd in termen van veiligheid en dus van criminaliteit en
daarom liggen oplossingen vaak in het verlengde daarvan: beperken,
voorkomen en bestrijden van overlast. Hier verschijnt de burger als
iemand die vooral gevrijwaard wil zijn van die overlast, zich veilig
wil voelen en zijn eigen vrijheid koestert. De noodzaak om betrokken
te zijn als voorwaarde voor diezelfde veiligheid en vrijheid wordt erg
onderschat.
Activiteiten 2003
Maatschappelijk debat
Vanuit het landelijk bureau wordt in 2003 een debat of
rondetafelgesprek georganiseerd over het publieke domein en veiligheid
om daarin de samenhang tussen verschillende probleemvelden te
analyseren; ook lokaal kan dat georganiseerd worden. Onderwerp kan
zijn: hoe onveilig is het eigenlijk in Nederland en wat speelt er nog
meer mee bij gevoelens van onveiligheid behalve reële dreiging? Waar
is het gevoel van onveiligheid op gestoeld en wat zegt dat over
(gebrek aan) sociale verbondenheid? Wat is de invloed van media en
negatieve beeldvorming over andere gebruikers van de publieke ruimte?
Voor wie is men bang? Wat voor positieve actie kun je als burgers
ondernemen om een gevoel van veiligheid en welbevinden te bevorderen
en isolement als gevolg van angst tegen te gaan. Welke alternatieven
en aanvullingen zijn er op ?meer blauw op straat?? Is er de
mogelijkheid beeldvorming bij te stellen over de groep of soort mensen
waarvoor men bang is door contact te leggen en een gesprek op gang te
brengen? En ook: draagt contact met anderen in de buurt en een aanbod
van handelingsperspectieven in de publieke ruimte bij aan vermindering
van gevoelens van onveiligheid? Welke waarden zijn hier in het geding?
Welke activiteiten kun je formuleren op grond van deze analyse die
kunnen bijdragen aan gevoel van veiligheid? Een verslag van het debat
kan lokaal gebruikt worden als aanzet voor discussie en actie.
Lokale activiteit
Een voorbeeld van een lokale activiteit is: een gespreksavond in de
buurt organiseren over (gevoelens van) onveiligheid en vanuit de buurt
initiatieven proberen te formuleren die gevoelens van onveiligheid
tegen gaan. Je kunt dan onderzoeken welke activiteiten ter bevordering
van sociale cohesie al ondernomen worden in de wijk, welke
samenwerkingspartners voor initiatieven er zijn en mogelijk nieuwe
groepen en individuen erbij uitnodigen en gezamenlijk acties
formuleren. Een verslag van de avond met ideeën voor activiteiten die
hieruit voortkomen kun je aanbieden aan de lokale pers en de gemeente.
Bij voldoende enthousiasme kun je samen met de deelnemers de
mogelijkheden onderzoeken om activiteiten te organiseren.
Cursus humane weerbaarheid en (on)veiligheid
Om het isolement te doorbreken van mensen die zich onveilig voelen
wordt de bestaande cursus `humane weerbaarheid' toegespitst op
gevoelens van onveiligheid. In de cursus bespreken mensen waarvoor ze
bang zijn. Samen gaan ze op zoek naar wat je zelf kunt doen, in
gedrag, om meer grip te krijgen op situaties en minder bang te zijn.
De cursus zal eind 2003 gereed zijn en kan vanaf dan worden
aangeboden.
Veranderende levenslopen en intergenerationele samenhang
Deelproject 3
Dit deelproject focust op veranderende levenslopen en consequenties
voor intergenerationele samenhang. Uitgangspunt is de gedachte dat
negatieve beeldvorming door diverse generaties over elkaar sociale
cohesie belemmert en betere intergenerationele relaties die juist
bevorderen. Doel van dit deelproject is stereotype beeldvorming van
generaties over elkaar te helpen doorbreken en intergenerationele
contacten te bevorderen. Er is veel wederzijdse onbekendheid met de
leefwereld van diverse generaties. Dat kan leiden tot angst, een
negatieve houding of onverschilligheid ten aanzien van elkaar.
Jongeren willen positief erkend worden, ouderen hebben zorg en
aandacht van andere generaties nodig, er is behoefte aan initiatieven
voor intergenerationele zorg en aandacht, en aan initiatieven en
ideeën hoe dit aan te pakken.
Sociale cohesie is niet gediend met het opsluiten van mensen in
leeftijdscategorieën; jongeren worden vaak gestereotypeerd als een
groep, die zonder maatschappelijke verantwoordelijkheid met
individuele vrijheid kan experimenteren. Het beeld is vaak dat
jongeren verminderd aanspreekbaar zijn op waarden en normen. De
leeftijdsgroep tussen 30 en 55 is vooral bezig met het opvoeden van
kinderen en hun positie op de arbeidsmarkt. Hun agenda is overvol.
Zorgtaken, met name naar ouderen staan onder druk. De groep ouderen
valt uiteen in de nog (relatief) gezonde ouderen, die vaak niet meer
werken en alle tijd hebben om van het leven te genieten, maar hun
werk- en levenservaring soms onvoldoende ten dienste (kunnen) stellen
voor andere generaties en ouderen die door toenemende gebreken in een
isolement komen, thuis of in zorginstellingen. Zij zijn in toenemende
mate zorgafhankelijk en vaak eenzaam en worden vooral met problemen
geassocieerd, terwijl het specifieke aan deze groep alleen hun
toegenomen fragiliteit is die inherent is aan ouder worden in het
algemeen. Aandacht voor hun toegenomen, op levenservaring gebaseerde
wijsheid wordt veel minder gearticuleerd.
Intergenerationele relaties zijn buiten familieverband vaak beperkt
waardoor vooroordelen welig tieren en positieve uitwisseling en
aanvulling tussen de generaties gebrekkig of afwezig is.
Voor lezing, debat en maatschappelijke discussie worden jongeren
zelden als spreker of discussiepartner uitgenodigd, terwijl zij de
toekomst van de maatschappij zijn en het dus van groot belang is hun
ideeën te horen. Ouderen en jongeren zijn te weinig deel van elkaars
netwerk, wederzijds lijkt er weinig interesse voor elkaars ideeën en
leefwereld.
Ook binnen het HV wil men wel verjongen, al is het maar om de
vereniging in stand te houden, maar in de praktijk wordt het jongeren
niet makkelijk gemaakt op gelijkwaardige basis deel te nemen.
Wederzijds zijn er vooroordelen.
Ook binnen familieverband worden intergenerationele relaties beperkter
door toegenomen mobiliteit, veranderende levenslopen en
individualisering en een (verondersteld) verschil in waarden, ambities
en interesses. Door overvolle agenda?s, toenemende arbeidsparticipatie
van vrouwen en fysieke afstand staan contact en zorgrelaties onder
druk.
In dit deelproject willen we eraan bijdragen om intergenerationele
stereotypering te doorbreken en generaties met elkaar in contact te
brengen. Om ideeën uit te wisselen en overeenkomsten en verschillen in
levensbenadering naar voren te brengen, kennis over elkaar te
vergroten en mogelijk waardering en om intergenerationele wederzijdse
betrokkenheid te vergroten. Ook willen we de druk op zorgrelaties in
kaart brengen en nieuwe wederzijdse zorgrelaties tot stand brengen,
waarbij vrijwilligers soms gedeeltelijk de plaats van familie kunnen
innemen.
Activiteiten 2003
Lokale activiteiten
Voorbeelden van lokale activiteiten zijn:
- workshop levensloop: wat zijn de belangrijkste kenmerken van de
diverse levensfasen en waar zitten de knelpunten voor elke generatie.
(Hoe) kun je elkaar behulpzaam zijn om die knelpunten op te lossen
* de dialoog aangaan tussen oud en jong, in gespreksavond of debat,
bijvoorbeeld over: `Welke waarden vind je heden ten dage
belangrijk?'
* In het kader van verjonging is het belangrijk thema's te agenderen
die ook een jongere generatie aanspreken, zoals bijvoorbeeld:
`Kiezen voor kinderen. Ja of nee?' `Morele dilemma's rond
prenatale diagnostiek' `Druk druk druk. Hoe behoud je kwaliteit
van leven?'
* Opzetten van vrijwilligersprojecten rond wederzijdse zorg tussen
generaties waarbij vrijwilligers gedeeltelijk het gat kunnen
opvullen wat gebrekkige familieverhoudingen achterlaten. Of
samenwerking zoeken met Humanitas die al veel dergelijke projecten
heeft.
* Veel ouderen in verzorgingshuizen lijden aan grote eenzaamheid.
Familie zit ver weg of heeft/ maakt onvoldoende tijd om regelmatig
op bezoek te komen. Vrijwilligers bezoek kan uitkomst bieden
Debat over ouderenzorg
In samenwerking met humanistisch geestelijk raadslieden en de
Universiteit voor Humanistiek organiseert het HV een debat over morele
dilemma?s in en rond de ouderenzorg: over de aard en kwaliteit van de
zorg, over achterliggende waarden, de balans tussen autonomie en
verbondenheid met veel aandacht voor de motivatie van mantelzorgers en
vrijwilligers in de ouderenzorg. Het verslag dat beschikbaar zal
worden gesteld kan uitgangspunt zijn voor een gespreksavond op lokaal
niveau.
Sociale waarden vanuit levensbeschouwing, cultuur en opvoeding
Deelproject 4
Sprekend over sociale cohesie kan de verhouding
allochtonen-autochtonen zeker na 11 september 2001en de laatste
verkiezingen niet onbesproken blijven. Nu na 11 september het
gedoogbeleid en relatieve onverschilligheid tav nieuwkomers doorbroken
zijn, zijn veel burgers negatief of in verwarring over hun relatie
t.o.v. allochtonen en nieuwkomers. Juist omdat deze groepen nu nog
meer dan voorheen gemarginaliseerd, uitgesloten en zelfs gedeeltelijk
gecriminaliseerd dreigen te worden zijn activiteiten gericht op hun
sociale integratie van groot belang. De onrust over of sommige
allochtonen wel over de juiste waarden beschikken om in een westerse
samenleving te leven en westerse verworvenheden en vrijheden te
respecteren is gegroeid. In dit deelproject over waarden zijn zij een
belangrijke gesprekspartner.
Maar verschillen in waarden bestaan ook tussen allochtonen en
autochtonen onderling. Daarom willen wij de waardendiscussie niet
binnen deze tweedeling plaatsen, maar verbreden tot een
waardendiscussie met diverse partners die niet vanuit hun etnische
afkomst maar vanuit hun eigen overtuigingen met elkaar in dialoog
gaan, elkaar duidelijk maken wat ze belangrijk vinden en op zoek gaan
naar gemeenschappelijke basiswaarden van waaruit sociale cohesie
bevorderd kan worden.
In het vorige project `Identiteit en diversiteit. ?Humanisten in de
multiculturele samenleving? zijn we een aantal activiteiten gestart op
het gebied van kennismaking en dialoog tussen humanisten en allochtone
Nederlanders. In dit project willen we de dialoog tussen humanisten,
migranten en overige burgers specifiek richten op sociale
basiswaarden, met speciale aandacht voor waardenoverdracht naar
kinderen en jongeren. In welke sociale gremia groeien zij op, welke
waarden willen ouders, leraren en geestelijke of wereldse leiders
jongeren meegeven? Waarin stemmen ze overeen en waarin verschillen ze?
Gezien de actualiteit, het veranderde klimaat ten aanzien van
nieuwkomers en het maatschappelijk belang van dialoog tussen
autochtonen en allochtonen vinden wij het belangrijk binnen het nieuwe
project over sociale cohesie en onder die noemer een aantal (nieuwe)
initiatieven te ondersteunen, gelegde relaties verder uit te bouwen en
opgedane contacten met nieuwe Nederlanders verder te benutten om de
dialoog voort te zetten. Nu over sociale cohesie en gedeelde
basiswaarden die noodzakelijk zijn en inspiratie kunnen bieden voor
sociale samenhang.
Daarnaast vinden we het belangrijk een negatieve houding naar
migranten te doorbreken door kritische reflectie daarop vanuit vragen
naar identiteit, mondialisering en wereldburgerschap. Sociale cohesie
wordt vooral op lokaal en nationaal niveau nagestreefd, maar de
effecten van mondialisering in de vorm van de komst van vluchtelingen
en economische migranten naar Nederland vragen ook om een visie op
mondiale samenhang.
Activiteiten 2003
Conferentie ?zwarte en witte scholen?
Voorjaar 2003 wordt een conferentie georganiseerd over zwarte en witte
scholen. Samenwerkingspartners zijn: FORUM, Vereniging Openbaar
Onderwijs (VOO, Algemeen Onderwijsbond (AOB), VOS/ABB, VBS.
Zwarte en witte scholen zijn niet in het belang van integratie en sociale cohesie. De politiek-maatschappelijke aandacht voor de zwarte en witte school-ontwikkeling is de laatste jaren weer toegenomen. Een aantal activiteiten wordt ondernomen door ouders, scholen en gemeenten om oplossingen toe te passen die effectief genoemd kunnen worden rond het voorkomen en ongedaan maken van etnische segregatie.
Doel van de conferentie is het bespreken van oorzaken en gevolgen van etnische segregatie, tegelijkertijd het zichtbaar maken van mogelijke oplossingen en instrumenten die ingezet zijn of kunnen worden. De doelgroep bestaat uit besturen en directies, leerkrachten van het basis- en voortgezet onderwijs, gemeentelijke besturen en beleidsambtenaren, de Onderwijsinspectie, welzijnsinstellingen, belangengroepen van ouders, landelijke politici, en de departementen van OC&W, BZK en VWS. Beoogd: ca 300 deelnemers. HV en HVO verzorgen hierin ook een workshop: `Hoe kies je een school voor je kind?'
Op grond van de conferentie wordt een reader samengesteld, waarin ook
aandacht besteed wordt aan dilemma's van bijzonder onderwijs versus
openbaar onderwijs en de plaats van levensbeschouwelijk onderwijs.
Deze kan als uitgangspunt worden gebruikt voor lokaal debat en
activiteiten
Groepsgesprek basiswaarden in de opvoeding
Kinderen met diverse culturele achtergronden groeien op school met
elkaar op maar hebben tevens te maken met de opvoeding die ze van huis
uit meekrijgen. Die opvoeding is van belang voor de manier waarop deze
jonge mensen de samenleving moeten gaan vormgeven. Hoe kijken de
opvoeders zelf aan tegen deze belangrijke taak? Wat vinden ze
belangrijk? Welke waarden liggen ten grondslag aan ieders
opvoedingspraktijk? Welke waarden worden gedeeld, waarin verschillen
ze?
Vanuit HV in Hoorn wordt deze pilot georganiseerd, waarin opvoeders
vanuit verschillende culturen met elkaar praten, met als doel: tot
stand brengen van communicatie tussen opvoeders met een verschillende
culturele achtergrond, begrip vergroten voor elkaars stijl van
opvoeden, en zoeken naar gedeelde waarden. Beoogde
samenwerkingspartners zijn migrantenorganisaties in Hoorn. Het succes
van de pilot is afhankelijk van hun medewerking.
Theaterproject
In regio Oost wordt een theaterproject opgezet waarbij amateur-acteurs
vanuit diverse achtergronden samen een toneelstuk maken rond een
aspect van het projectthema (bv. geweld, intergenerationele
verhoudingen of zorg) dat vanuit verschillende waardenoriëntaties
wordt bekeken. Het stuk biedt actieve deelname van het publiek, dat de
achtergrond van de acteurs weerspiegelt. In de voorbereiding leren de
deelnemers elkaar kennen en met elkaar samenwerken. Als het klaar is
zal de groep tenminste 4 keer optreden op diverse plaatsen en zo ook
het publiek aan het denken zetten over het onderwerp. Looptijd: eind
2002 start voorbereiding project, werven van amateur-spelers en
regisseur, in 2003 maken en instuderen stuk, eind 2003 promotie en
eerste optredens.
Sociale cohesie op de agenda van raden voor religie en
levensbeschouwing
Het HV zal dit jaar officieel toetreden tot de landelijke Raad van
Levensbeschouwingen en Religie. Daarin zullen wij bepleiten om als
religies en levensbeschouwingen gemeenschappelijke waarden te
formuleren die de basis vormen voor sociale cohesie en activiteiten te
agenderen die een maatschappelijk debat daarover stimuleren. Wij
zullen zelf een bijdrage leveren aan de organisatie van deze
activiteiten.
Ook zal de HV-deelnemers aan lokale raden voor religie en
levensbeschouwing worden voorgesteld hierin basiswaarden voor sociale
cohesie te agenderen, zodat raden rond dit thema activiteiten
ontwikkelen. Wij zullen hiertoe een aanzet geven door een landelijke
themabijeenkomst te organiseren voor HV-leden die lokaal deelnemen in
zo'n raad en degenen die overwegen te gaan deelnemen of een raad op te
zetten. Op dit moment zijn HV leden actief in acht lokale raden voor
religie en levensbeschouwing. We stimuleren dat HV-leden ook op andere
plaatsen actief worden in zo?n raad of er zelf een opzetten.
Cursus Islamitische filosofie
Een HV-lid en een Arabist hebben dit jaar een cursus Islamitische
filosofie van 6x 2 uur opgezet die als pilot dit najaar eenmalig van
start zal gaan. Na evaluatie eind dit jaar willen we kijken of deze
breder aangeboden kan worden in het land.
Doel is binnen de context van dit project over sociale cohesie
deelnemers kennis te laten maken met de Islamitische filosofie en
humanistische elementen daarin; meer belangstelling te wekken voor de
intellectuele traditie binnen de Islam; de dialoog tussen de
verschillende levensbeschouwingen te bevorderen en negatieve
beeldvorming over moslims in Nederland te helpen bestrijden en besef
van gedeelde basiswaarden bevorderen. De cursus is bedoeld voor een
breed publiek.
Looptijd: eind 2002 evalueren hoe de cursus loopt als pilot, bij goed
resultaat voorjaar 2003 samenwerkingspartners en docenten zoeken,
najaar: een promotieplan maken, aanbod doen.
Armoede en sociale rechtvaardigheid
Deelproject 5
Het probleem waarop we ons in dit deelproject richten is dat armoede
vaak leidt tot sociale uitsluiting. Armoede betreft in onze visie het
gebrek aan de mogelijkheden en middelen om in verhouding tot anderen
een acceptabel bestaan te leiden. Het gaat niet alleen om inkomen en
toegang tot belangrijke maatschappelijke voorzieningen, maar ook om
sociale positie en relaties, mogelijkheden tot persoonlijke
ontwikkeling en het ontvangen van respect.
De economische maar ook de sociale positie en de
ontwikkelingsmogelijkheden en kwaliteit van leven zijn beperkt voor
mensen met een minimuminkomen en hun kinderen. Het gaat dan
bijvoorbeeld om (gezinnen van) mensen met medische, psychische of
sociale beperkingen die niet tot de arbeidsmarkt worden toegelaten,
een deel van de ouderen en mensen met een onrendabel eigen bedrijf.
Mondiale armoede leidt tot migratie. Arbeidsmigranten, vluchtelingen
en illegalen leven ook in Nederland vaak in relatieve armoede (denk
bijv. aan het AOW-tekort bij oude migranten). Zo komen mondiale
verhoudingen in de eigen leefomgeving terug. Als gevolg van
globalisering en arbeidsmigratie en de daaruit voortkomende komst van
migranten en illegalen wordt de vraag naar sociale rechtvaardigheid
pregnant. De stagnerende economie en een aantal beleidsvoornemens van
de huidige regering zullen het thema armoede en sociale uitsluiting
ook voor een aantal autochtone burgers vermoedelijk opnieuw
verscherpen.
Om de sociale gevolgen van armoede in de vorm van uitsluiting tegen te
kunnen gaan en activiteiten te ondernemen is reflectie belangrijk over
hoe armoede tot stand komt, welke beelden wij hebben over ?armen? en
welke waarden eerlijker verdeling en respectvolle benadering van
minder bedeelden dichterbij brengen. ?Armen? zijn meer gebaat bij
gelijkwaardigheid en respect dan bij liefdadigheid. Hun eigen ideeën
en ambities moeten bij activiteiten een belangrijke rol spelen. Denken
over armoede vraagt ook reflectie op eigen rijkdom en de gevolgen van
de macht die daaruit voortkomt, bijv. de macht anderen uit te sluiten.
Rijkdom (privaat of publiek) is een belangrijke machtsfactor, die
nationaal en internationaal een steeds kleiner wordende groep insluit
en een groeiende groep uitsluit. Armoede is een verdelingsvraagstuk
waarmee vrijheid en zelfbeschikking samenhangen en waarin de
rijk(er)en op hun verantwoordelijkheid voor de ander worden
aangesproken. Niet alleen op collectief, nationaal en internationaal
niveau, maar ook op persoonlijk niveau.
Activiteiten 2003
Landelijk debat
Vanuit de samenwerking met de kerken en de vakbonden (KHV) draagt het
HV landelijk bij aan meningsvorming, debat en het formuleren van
actiepunten over globalisering, identiteit en sociale
rechtvaardigheid. Het HV levert vanuit het project sociale cohesie een
bijdrage aan de KHV conferentie najaar 2003 over sociaal-economische
en culturele mensenrechten; hierin worden sociale en economische
aspecten van het armoedevraagstuk bekeken vanuit mondiaal perspectief,
met de gevolgen die in Nederland merkbaar zijn van die mondiale
verhoudingen, o.a. in de aanwezigheid van arbeidsmigranten,
vluchtelingen en illegalen.
Reader
Vanuit het landelijk bureau neemt het HV al langer deel aan debat over
mondiale en nationale aspecten van armoede, maar de uitkomsten zijn
totnogtoe onvoldoende beschikbaar gesteld aan vrijwilligers. Vanuit
dit project wordt een (selectie van) het materiaal bewerkt en
gebundeld ter inspiratie voor vrijwilligers-activiteiten met
suggesties voor landelijke en lokale activiteiten, om op grond hiervan
activiteiten te ontwikkelen en (samen met anderen) initiëren.
Pilotproject Belangen in balans
Vanuit Humanistisch Centrum in Brabant wordt een idee uitgewerkt om
een training te ontwikkelen voor managers over het in balans brengen
van werk en privé-leven, arbeid en zorg en om met de inkomsten hiervan
gratis een training van vijf bijeenkomsten te organiseren voor
bijstandsvrouwen die weer moeten gaan werken en hen zo de gelegenheid
te bieden vooraf na te denken over de relatie tussen zorg en arbeid.
Arm en rijk worden zo in balans gebracht en bijstandvrouwen krijgen de
gelegenheid tot het volgen van een training die ze anders niet zouden
kunnen betalen en die erop gericht is hun kwaliteit van leven te
versterken. 2003- opzet/uitwerking project en eerste uitvoering. Eind
2003 evaluatie en onderzoek of dit initiatief ook elders in het land
ontwikkeld en aangeboden kan worden.
Lokale activiteit
Een voorbeeld van een lokale activiteit zou kunnen zijn dat
HV-afdelingen cursussen en lezingen die ze organiseren gratis of voor
een minimumprijs toegankelijk te maken voor mensen met een
minimuminkomen. Rijkere HV deelnemers kunnen extra betalen om zo
armere mensen deel te kunnen laten nemen. Vrijwilligers zouden dan
gericht deelnemers uit deze groep kunnen werven. Zo kunnen HV-leden
concreet gestalte geven aan hun betrokkenheid bij sociaal isolement en
gebrek aan mogelijkheden voor individuele vorming van mensen met een
minimuminkomen en faciliteren ze die mogelijkheid. Beide groepen
ontmoeten elkaar waardoor meer onderlinge betrokkenheid ontstaat. Een
discussiestuk met suggesties voor hoe je dit kunt organiseren zal
worden aangeboden aan afdelingen
---