Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen

OCenW 

Ministerie van Onderwijs
Cultuur en Wetenschappen

Europaweg 4
Postbus 25000
2700 LZ Zoetermeer
Telefoon (079) 323 23 23
Telefax  (079) 323 23 20
Aan de voorzitter van de Tweede Kamer der 

Staten-Generaal 

Postbus 20018 

2500 EA Den Haag 



Uw brief van             Ons kenmerk            Contactpersoon         Zoetermeer

PDR/Dir/10404 



10 maart 2003

Onderwerp                                       Doorkiesnummer
Actieplan en beantwoording vragen 

onregelmatigheden bekostiging HO 



Bij deze brief ontvangt u de antwoorden op de vragen die door de Tweede Kamer
naar aanleiding van het rapport Ruimte voor Rekenschap dd. 13 december 2002,
de aanbiedingsbrief bij dat rapport en het rapport van de Algemene Rekenkamer
"Onregelmatigheden bekostiging (hoger) onderwijs" dd. 19 februari 2003. Tevens
ontvangt u van ons het Actieplan Rekenschap. In het Actieplan Rekenschap is
aangegeven hoe de maatregelen uit het rapport "Ruimte voor Rekenschap" en de
aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer zullen worden uitgevoerd.
Wij informeren u hierbij ook over het door ons aangekondigde vervolgonderzoek,
voor wat betreft de groene instellingen mede namens de Staatssecretaris van
Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Dit vervolgonderzoek is opgenomen in het
Actieplan Rekenschap. 



Wij hechten er aan de aangekondigde maatregelen te plaatsen binnen een breder
kader: dat van een veranderende rol van het Ministerie van OCW ten opzichte van
de instellingen. Het betreft dan niet alleen instellingen binnen de sectoren BVE,
HBO en WO, maar ook die in de sectoren primair en voortgezet onderwijs.

De laatste jaren heeft zich een ontwikkeling ingezet om instellingen steeds meer
ruimte te bieden. En dat is goed, niet voor niets is een van onze beleidsprioriteiten
deregulering, autonomie én rekenschap. De overheid geeft de ruimte waar de
instelling, de gebruiker, om vraagt. Maar met alleen het bieden van die ruimte zijn
we er niet. Ruimte geven betekent ook uitspraken doen over de richting, de
gewenste kwaliteit en het niveau van de voorzieningen. Nu moet echter worden
vastgesteld dat niet altijd duidelijkheid is geboden over de grenzen van die ruimte.
Ruimte geven betekent ook het nemen van de verantwoordelijkheid om, met de
benodigde distantie, de resultaten van de instellingen te bewaken. Ruimte geven

 

OCenW 

Blad 2

vraagt om een herijking van de bestuurlijke verhoudingen tussen de overheid en
de instellingen en een verandering in de manier van werken.

In onze bestuurlijke reactie bij het rapport van de Algemene Rekenkamer hebben
wij aangegeven die noodzaak tot verandering reeds te hebben (h)erkend. Juist op
dit terrein is in 2002 een aantal belangrijke verbeteracties binnen het departement
gestart in het kader van Kwaliteitsslag OCW. Het kiezen van een beleidsprioriteit
"Autonomie,deregulering en rekenschap" vraagt om een nadere inrichting van de
toezichtsrelatie tussen de instellingen en de overheid en een krachtige
voortzetting van de rolontwikkeling die nodig is voor de uitvoering van deze
toezichthoudende verantwoordelijkheid. In het kader van de Kwaliteitsslag OCW
zal deze rolontwikkeling veel aandacht krijgen en moeten leiden tot de vereiste
attitude bij de medewerkers om invulling te kunnen geven aan de
toezichthoudende rol die past bij de vergrote beleidsruimte van de instellingen en
de wijze waarop daarover rekenschap wordt afgelegd. Nog steeds temidden van
het veld, maar met de natuurlijke vaardigheid objectief en met de nodige distantie
te oordelen over de geleverde prestaties 



In het Actieplan is uitgewerkt op welke wijze en in welk tijdsperspectief de
beoogde resultaten van de aangekondigde maatregelen zullen worden
gerealiseerd. 

Wij wijzen u hierbij met name op de volgende elementen van het Actieplan:
Wij zullen een onafhankelijke commissie instellen die wordt belast met de
aansturing, uitvoering en verwerking van de bevindingen van het
vervolgonderzoek bij alle onderwijsinstellingen in de BVE-sector en het Hoger
Onderwijs. Het resultaat moet zijn dat bij de instellingen zal worden vastgesteld of
men gehandeld heeft in strijd met de wet of de bedoeling van de wet. Daarmee
kan bepaald worden welk bedrag aan ten onrechte verworven overheidssubsidie
moet worden terugbetaald. 

Er wordt op zeer korte termijn gestart met het zogenaamde eerste
bekostigingsoverleg in elk van de betrokken onderwijssectoren, zowel met de
brancheorganisaties als met de instellingen. Nog voor 1 juli 2003 zullen
normatieve uitspraken door de Minister van OCW kunnen worden gedaan over de
interpretatie van de huidge wet- en regelgeving op het gebied van de bekostiging,
zodat daarmee voor de instellingen helderheid is gecreëerd over de gebruiksruimte
Ten behoeve van de versterking van de toezichtstructuur zal het Accountability,
Toezicht en Control-model in het kader van de Kwaliteitsslag OCW in 2003
geïmplementeerd worden. Hierbij wordt niet alleen gewerkt aan het verder
aanscherpen van de gehanteerde instrumenten, maar zal in het bijzonder veel
aandacht besteed worden aan de verantwoordelijkheden, rollen en rolvastheid
(cultuur) van alle betrokkenen. 



 

OCenW 

Blad 3

Zoals gemeld in het rapport Ruimte voor Rekenschap zullen wij u periodiek
informeren over de voortgang van de in het Actieplan opgenomen maatregelen.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen,

(Maria J.A. van der Hoeven) 



De Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en wetenschappen,

(drs. Annette D.S.M. Nijs, MBA) 



 

OCenW 

Blad 4

I Antwoorden n.a.v. vragen bij de aanbiedingsbrief bij het eindrapport
zelfreinigend onderzoek (28 248, nr. 22) 



1.  Kan de Kamer worden geïnformeerd over de methodiek welke ten grondslag heeft
gelegen aan de opstelling van de vragen van het zelfreinigende onderzoek?

Bij het opstellen van de vragenlijsten is uitgegaan van concrete indicaties uit het
op dat moment aanwezige basismateriaal. Dit basismateriaal betreft onder meer
het rapport van de accountantsdienst over de inschrijving van buitenlandse
studenten bij zes hogescholen dat u op 27 februari 2002 is toegezonden en risico-
analyses, die door de Task-Force Rekenschap (van Lunteren) zijn uitgevoerd ten
aanzien van de bekostigingssystemen in HBO, WO en BVE. De vragenlijsten zijn
opgesteld op basis van de in de vorige zin genoemde indicaties, van het wettelijk
kader voor de bekostiging en van materiaal, aangedragen door de desbetreffende
beleidsdirecties. Dat heeft in eerste aanleg geleid tot een vragenlijst voor het HBO
met een indeling in vijf hoofdcategorieën: onderwijsinspanning in relatie tot
bekostiging, het persoonsgebonden karakter van de inschrijving, collegegeld,
samenwerking tussen en samenloop van inschrijving aan bekostigd en niet-
bekostigd onderwijs en andere bekostigingsvoorwaarden. Binnen de vijf
hoofdcategorieën zijn een of meer vragen opgesteld met als oogmerk via die
vragen de instellingen in de gelegenheid te stellen zoveel mogelijk informatie te
verstrekken over de verschillende manieren waarop zij met de in de vragen
aangeduide thema's omgaan. Door een algemene slotvraag is de instellingen de
gelegenheid geboden zaken te melden die in de voorgaande vragen nog niet aan de
orde waren gekomen. De HBO-vragenlijst heeft als voorbeeld gediend voor de
vragenlijsten voor de BVE-sector en het WO. Het uitzenden van de vragenlijsten en
de strekking daarvan zijn besproken met de BVE-raad, de HBO-raad, de VSNU en de
COLO. 



2.  Kan de Kamer inzage verkrijgen in de dossiers van de individuele instellingen? Zo
neen, waarom niet? 



De informatierelatie tussen regering en parlement wordt beheerst door de
verplichting van de regering en individuele bewindspersonen aan de Kamer alle
inlichtingen te verstrekken die de Kamer vraagt. Deze verplichting is neergelegd in
artikel 68 van de Grondwet. Alleen om politieke redenen of als het belang van de
staat in het geding is, kan op deze algemene regel een uitzondering worden
gemaakt. Gelet op het feit dat de inhoud van de dossiers van de individuele
instellingen voor een belangrijk deel bestaat uit voorlopige oordelen waarover
bovendien nog geen hoor- en wederhoor heeft plaatsgevonden, kan het belang van
de staat in het geding komen in de zin van kans op eisen tot schadevergoeding
indien de individuele dossiers nu openbaar zouden worden gemaakt. Wel kan de
Kamer desgewenst vertrouwelijk kennis nemen van de dossiers. Voor de goede
orde zij nog opgemerkt dat uit de jurisprudentie blijkt dat het feit dat een
bewindspersoon de Kamer vertrouwelijk informeert, niet meebrengt dat de pers of
een al dan niet willekeurige derde om die reden ook een recht op informatie
toekomt. 



 

OCenW 

Blad 5

3.  Waarom is slechts teruggekeken tot het jaar 2000 en niet tot het jaar 1998?

In het zelfreinigend onderzoek is teruggekeken tot vijf jaar voor de start van het
onderzoek. Door de accountantsdienst is aan de instellingen in de gevallen waarin
niet is terug gekeken tot vijf jaar voor de start van het onderzoek gevraagd
aanvullende gegevens over die periode te verstrekken. Bij de analyse van de
beschikbare gegevens is echter gebleken dat de gegevens onbetrouwbaarder
worden naar mate zij ouder zijn. Zo sluiten bijvoorbeeld door fusies van
instellingen de gegevens uit de administraties niet meer goed op elkaar aan. Uit
het valideringsonderzoek in het kader van het zelfreinigend onderzoek is gebleken
dat er sprake is van bruikbare gegevens vanaf het inschrijvingsjaar 1998, dus het
bekostigingsjaar 2000. 



4.  Waarom leidt de categorie `oranje' tot het niet nader kunnen duiden van rechtmatig
of onrechtmatig? 



Het oordeel oranje is gegeven als er bij die handelwijzen onduidelijkheid bestaat
over de juiste toepassing van de regels. In die gevallen is aan de Commissie van
Deskundigen gevraagd om te adviseren over een eenduidige uitleg van de regels of
over aanpassing ervan. Voor een uitspraak omtrent de rechtmatigheid of
onrechtmatigheid van handelwijzen is het nodig dat er sprake is van strijd met de
letter van de wet of de duidelijke bedoeling van de wet. Bij oranje casuïstiek is
hiervan geen sprake. Voorts wordt verwezen naar het antwoord op vraag 8 en 10
van de vragen over het rapport van de Algemene Rekenkamer.

5.  Welke prioritering vindt plaats binnen het ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen met betrekking tot de gedragslijn misbruik en oneigenlijk gebruik?

De gedragslijn heeft tot doel om MenO-gevoeligheid zoveel mogelijk te voorkomen
dan wel te beperken en om het zich voordoen van MenO te bestrijden door gericht
MenO-beleid. Dit MenO-beleid is gebaseerd op een viertal elementen, te weten:
§ aan de voorkant van het beleidsproces in de wet- en regelgeving de
mogelijkheden van MenO zoveel mogelijk te beperken;
§ door middel van een goed voorlichtingsbeleid de instellingen te informeren
over de bedoeling van de wet- en regelgeving en de inhoud van het MenO-
beleid 

§ een gericht controlebeleid 

§ een adequaat sanctiebeleid 

Binnen deze elementen is geen prioritering aan te geven. Alle vier de elementen
zijn van even groot belang. 

Zoals ook in het rapport van de Algemene Rekenkamer is vermeld, bevat de
gedragslijn een tweetal interne procedures voor MenO-beleid. De eerste procedure
behandelt de jaarlijkse inventarisatie van MenO-gevoelige regelingen. Prioritering
vindt plaats aan de hand van de omvang van de MenO-gevoeligheid en aan de hand
van de kans dat MenO zich daadwerkelijk voordoet. De tweede procedure betreft
de inventarisatie van het zogeheten restant-MenO.

 

OCenW 

Blad 6 



 

OCenW 

Blad 7

Dat is de MenO-gevoeligheid die niet met MenO-maatregelen is af te dekken. Dat
kan zijn vanwege te hoge kosten in verhouding tot de opbrengsten of omdat
bijvoorbeeld in de privacy-wetgeving beperkingen zijn opgelegd die adequaat
MenO-beleid onmogelijk maken. 



6.  Wat wordt verstaan onder een onafhankelijk vervolgonderzoek en kan dit in de
praktijk betekenen dat de uitvoering door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen ter hand wordt genomen? 



Voor de beantwoording van deze vraag wordt verwezen naar het Actieplan
Rekenschap dat u gelijktijdig met de beantwoording van deze vragen ontvangt. In
het Actieplan wordt vervolgonderzoek bij alle instellingen aangekondigd, om vast
te stellen of alle rode casuïstiek is gemeld. Het onderzoek zal worden uitgevoerd
door een externe onafhankelijke commissie. 



7.  Waarom is er niets gedaan met eerdere signalen met betrekking tot creatief
boekhouden in de jaren 1996 tot 2001? 



De verklaring moet worden gezocht in een combinatie van de volgende factoren:
§ Het ontbreken van systematische registratie van signalen;
§ Partiële signalen zijn niet met elkaar in verband gebracht;
§ Gebrek aan alertheid. 

Om voor de toekomst te bewerkstelligen dat deze signalen wel leiden tot acties
zijn in het rapport "Ruimte voor Rekenschap" maatregelen aangekondigd, zoals
versterking van het toezicht, versterking van het auditcommittee, het instellen
van een periodiek bekostigingsoverleg, het aanpassen van de
klokkenluidersprocedure en de aankondiging van een stevig handhavings- en
sanctiebeleid. Blijvende alertheid is echter geboden.

8.  Op welk moment in het onderzoek is de doelstelling aangepast tot verkenning van de
gebruiksruimte en waarom is de doelstelling aangepast? (blz. 1)

De doelstelling van het onderzoek is vastgelegd in de brief van12 maart 2002
(WJZ/2002/10090: bijlage bij TK 2001/2002. 28 248, nr.4) aan de instellingen voor
HBO, WO en BVE en als zodanig opgenomen in het rapport `Ruimte voor
Rekenschap'. Het onderzoek had een tweeledig doel: het verkrijgen van inzicht in
de wijze waarop de instellingen met de gebruiksruimte in de regelgeving omgaan
en het bieden van een bestuurlijk kader voor instellingen om eventueel misbruik
of oneigenlijk gebruik te melden. De doelstelling is gedurende het onderzoek niet
gewijzigd. 



9.  Waren de grenzen van `de strikt juridische uitleg' te strikt, of rekten de instellingen
deze te ruimhartig op? (blz. 1) 



De gebruiksruimte wordt begrensd door de tekst van de wet, de bedoeling van de
wetgever, de uitleg van de wetgeving in beleidsregels, voorlichtende publicaties en
de jurisprudentie. Eigen interpretaties van de instellingen die zich niet binnen
deze grenzen bewegen, overschrijden derhalve de gebruiksruimte. Dat gebeurt dan

 

OCenW 

Blad 8

niet doordat de juridische uitleg te strikt is, maar doordat de instellingen deze
grenzen niet in acht nemen. 



10. Wie verwezen in de discussies over publiek ondernemerschap naar de extra kansen
tot aanvulling op overheidsfinanciering? Betrof het de instellingen of ook het
ministerie? Kunnen deze verhulde verwijzingen met citaten worden gestaafd? (blz. 2)

Het belang van samenwerking tussen regulier en contractonderwijs wordt voor
beide onderwijssectoren al lange tijd onderkend en gestimuleerd door overheid,
onderwijsinstellingen en bedrijfsleven. In de discussies over publiek
ondernemerschap is in ieder geval van de zijde van het ministerie expliciet
verwezen naar de extra kansen tot aanvulling op overheidsfinanciering. Dit blijkt
onder meer uit volgende bronnenoverzicht, waarop is gedoeld in de brief van 13
december 2002 ter aanbieding van het rapport "Ruimte voor Rekenschap". Aan het
feit dat het publiek ondernemerschap zich in de onderwijspraktijk in de afgelopen
jaren sterk in stijgende lijn heeft ontwikkeld, is zonder meer te verbinden dat ook
de belanghebbende onderwijsinstellingen de ontwikkelingen omarmen.
Tijdens de behandeling van de begroting van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen voor 2000 is door de minister in de beantwoording van vragen van
de Kamer ingegaan op de grenzen die ten aanzien van medefinanciering van
initieel onderwijs door het bedrijfsleven mogen worden verwacht. Gesteld is dat
betrokkenheid en medefinanciering van het bedrijfsleven mogelijk moet zijn,
zolang instellingen in de BVE-sector en het hoger onderwijs voldoen aan de
bekostigingscriteria, waaronder eisen van kwaliteit en toegankelijkheid van het
initieel onderwijs. (Handelingen Tweede Kamer, 26 8000 ­VIII, p. 20, 1537).
Het ontwerp HOOP 1998, hoofdstuk 3, bevat in paragraaf 3.5. "Publiek
ondernemerschap" ook relevante passages, waaruit blijkt dat de toenemende
maatschappelijke oriëntatie van universiteiten en hoge scholen leidt tot een
verbreding van de geldstromen waarlangs bedrijfsleven, overheid en non-
profitinstellingen bijdragen aan de financiering van het publieke onderwijs en
onderzoek. Onderkend is dat het contractonderwijs thans een relatief bescheiden
omvang heeft, maar in de toekomst aan betekenis kan winnen om beter tegemoet
te kunnen komen aan de groeiende behoefte aan blijven leren gedurende de
arbeidsloopbaan. Dit `publiek ondernemerschap' veronderstelt dat universiteiten
en hogescholen hiermee op een verantwoordelijke wijze omgaan, en hierop
aanspreekbaar zijn. 

Uit het ontwerp-HOOP 2000, hoofdstuk 5, paragraaf 5.2 (Oriëntatie op de markt)
blijkt eveneens de wenselijkheid van de synergie tussen marktactiviteiten en de
uitvoering van de publieke onderwijstaak. Onderkend wordt dat aan
marktactiviteiten van bekostigde instellingen die gepaard gaan met concurrentie
met derden voorwaarden moeten worden gesteld. Volgens de SER is een
voorwaarde dat contractactiviteiten moeten aansluiten bij de missie van de
universiteiten en hogescholen. Voor het onderzoek moet het contractonderzoek in
beginsel een relatie hebben met fundamenteel strategisch onderzoek en dat de
resultaten in principe openbaar zijn, zodat ze open staan voor publiek debat.
Daarnaast moeten de werkelijke kosten die gemoeid zijn met het uitvoeren van de
contractactiviteiten in rekening worden gebracht. In dit verband beveelt de SER
aan dat instellingen aan deze problematiek aandacht besteden door een

 

OCenW 

Blad 9

gedragscode te ontwikkelen voor het uitvoeren van contractactiviteiten.
Uit de Rijksbegroting 1993, Tweede Kamer, vergaderjaar 1992 ­ 1993, 22 800
hoofdstuk, VIII, nr. 2 blijkt al dat het aan de overheid is om in het kader van de
hiervoor geschetste ontwikkelingen op de markt van scholing en beroepsopleiding
en de rol van derden een stimuleren kader aan te reiken, inhoudelijke strategische
prioriteiten aan te wijzen (op basis van het proces van verkenningen) en partijen
tot samenwerking te stimuleren. 



Het ministerie van OCW heeft in de afgelopen jaren in zowel de BVE-sector als in
het hoger onderwijs subsidies verstrekt om de contractactiviteiten van
onderwijsinstellingen te stimuleren. Zo is in de voorjaarsnota 2001 bijvoorbeeld
aan enkele onderdelen in de BVE-sector een extra bijdrage verstrekt als stimulans
voor de samenwerking tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven. Daarbij is als
voorwaarde gesteld dat deze extra bijdrage zou worden aangevuld met eenzelfde
bijdrage van de sociale partners. Van BVE-instellingen wordt verwacht dat zij
goede relaties onderhouden met het bedrijfsleven en van het bedrijfsleven wordt
verwacht dat dit een bijdrage levert aan het onderwijs in de BVE-sector; het betreft
zowel de totstandkoming van de inhoud en het aanbod van opleidingen als het
leveren van materiële bijdragen, door het verzorgen van de
beroepspraktijkvormingscomponent, en het waar nodig ook investeren in de
sector. Zonder (financiële) bijdrage van het bedrijfsleven zou het middelbaar
beroepsonderwijs niet bestaan. Van oudsher zijn dergelijke relaties er geweest en
van overheidswege steeds aangemoedigd. Dit wordt ook in beleidsdocumenten
uitgedragen. Al in 1991 is het zogenaamde convenant Rauwenhoff is gesloten,
waarmee het mogelijk is gemaakt om aanvullende wensen en eisen van het
bedrijfsleven/de bedrijfstakken die het onderwijsbudget te boven gaan, te
financieren uit private middelen. Daarmee werd tegemoet gekomen aan de
onderkende noodzaak om te komen tot een verbetering van de aansluiting van de
beroepsopleidingen bij de behoefte op de arbeidsmarkt.
Ook in de rapporten rond de evaluatie van de WEB en in het Interdepartementale
beleidsonderzoek beroepsonderwijs is dit gedocumenteerd. In bepaalde sectoren is
de bijdrage van het bedrijfsleven essentieel voor de instellingen. Als voorbeeld
dient de brief van minister Hermans aan de voorzitter van de Tweede Kamer van
23 november 2001 over het evaluatieverslag WEB. Hier staat op blz. 2 van de
bijlage: "Voor een eventuele extra bekostiging (voor het in stand houden) van een
kleine opleiding geldt wat mij betreft dat dan de betreffende branche aan zet is."
Een ander voorbeeld is de Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel WEB. Op
blz. 75 staat het volgende: "Indien echter instellingen door een of meer
bedrijfstakken financieel worden ondersteund, zal de investering die door
instellingen moeten worden gedaan van beperkter omvang zijn en zal het macro
doelmatigheidsbezwaar minder sterk gelden." Nog nadrukkelijker komt dit naar
voren in de passage in de WEB over de bijdrage van het bedrijfsleven aan het
instandhouden van vakinstellingen (zie Web artikel 12.3.5 lid 2 sub e). Deze
voorbeelden geven aan dat bepaalde vormen van bekostigd onderwijs bij een of
meer instellingen alleen mogelijk zijn met aanvullende private financiering en dat
dit algemeen erkend wordt. Het leveren van maatwerk en het ondernemend
inspelen op de markt - door onderwijs te verzorgen voor ieder die een
beroepskwalificatie wenste of nodig had - is de instellingen als het ware opgelegd.

 

OCenW 

Blad 10

Het verzorgen van onderwijs toegespitst op bepaalde wensen uit het bedrijfsleven
hoort daarbij. Ook in het kader van ICES, Leven Lang Leren en Versterking
beroepskolom is samenwerking met en cofinanciering van het bedrijfsleven steeds
beklemtoond. In lijn met het voorgaande, is in het vorige regeerakkoord
opgenomen dat ROC's zich zouden moeten ontwikkelen tot brede centra voor
Leven Lang Leren. 



11. Bestond er slechts een indruk van het bestaan van een eigen gebruiksruimte, zonder
dat er een indruk bestond van enige begrenzing aan die eigen gebruiksruimte?
Waaruit blijkt dat? (blz. 2) 



Met de passage waarop de vraag betrekking heeft, wordt beoogd tot uitdrukking te
brengen dat door de beleidsmatige aansporingen van de kant van het ministerie bij
de instellingen de indruk van de aanwezigheid van een eigen gebruiksruimte kan
zijn ontstaan. 



12. In hoeverre doet opzet bij de instelling terzake voor de beoordeling of de verticale
stapeling een vorm van oneigenlijk gebruik betreft? (blz. 2)

Hoewel het de bedoeling van de wetgever is dat onderwijsinstellingen doelmatige
leerwegen aanbieden, kan het in het belang van de individuele deelnemer zijn om
een opleiding met een zo hoog mogelijke kwalificatie te kunnen afronden, als
gevolg waarvan meerdere diploma's worden verstrekt. De wet staat dit toe. Als
echter de mogelijkheid van de verticale diplomastapeling door een instelling
uitsluitend wordt benut uit financiële overwegingen gericht op het ontvangen van
extra overheidsbekostiging, dan is sprake van een onbedoelde en niet gewenste
vorm van verticale diplomastapeling. Dit illustreert dat de achterliggende
beweegredenen van de onderwijsinstellingen van betekenis zijn voor het antwoord
op de vraag of sprake is van opzet en/of oneigenlijk gebruik.

13. Welke aansturingen vinden plaats vanuit het ministerie naar de
instellingsaccountants? (blz. 3) 



De aansturing vanuit het ministerie naar de instellingsaccountants vindt op de
volgende wijze plaats. Er worden jaarlijks controleprotocollen uitgebracht van de
sectoren po, vo, bve, hbo, wo en owb. Voor 2002 is een gemeenschappelijk
controleprotocol uitgebracht voor de onderwijssectoren vo, bve, hbo en wo.
Jaarlijks in november organiseert het ministerie ten behoeve van de
instellingsaccountants een voorlichtingsbijeenkomst over de controleprotocollen.
Daarbij zijn de kwaliteit van de accountantsverklaringen, wijzigingen van de
controleprotocollen en wijzigingen van wet- en regelgeving onderwerpen van
gesprek. Voor de sectoren vo/bve en hbo/wo publiceert het ministerie richtlijnen
voor de jaarverslaggeving. De instellingsaccountants moeten nagaan of de
jaarrekeningen van de instellingen aan deze richtlijnen voldoen. Over de
verantwoording door de instellingen van subsidies op grond van de Wet overige
OCenW -subsidies zijn voorschriften opgenomen.

 

OCenW 

Blad 11

14. Wanneer is de regering opmerkzaam geworden op de mogelijkheid dat gaandeweg
calculerend en strategisch gedrag werd ontwikkeld? (blz. 3)

In de passage waarop deze vraag betrekking heeft wordt melding gemaakt van het
feit dat schijnbaar niemand zich rekenschap heeft gegeven van het feit gaandeweg
calculerend en strategisch gedrag werd ontwikkeld. Signalen alleen zijn daarvoor
onvoldoende, zeker wanneer deze een min of meer incidenteel dan wel partieel
karakter kennen. In december 2001 heeft mijn ambtsvoorganger in een brief aan
de Tweede Kamer aangegeven dat een cultuur is ontstaan waarbij het er op lijkt
dat alles wat niet expliciet verboden is, is toegestaan, ook als de aard van de
regelgeving een andere intentie heeft. Deze zorg ontwikkelde zich binnen het
departement omstreeks 2000. Daarvoor was dat beeld niet eenduidig. Dat
resulteerde in de instelling van een taskforce leerlingen- en studentenaantallen in
2001. Deze taskforce leverde een beeld van een aantal theoretische risico's. Het
daadwerkelijk voorkomen daarvan is pas bij het zelfreinigend onderzoek naar
boven gekomen. Voorts wordt verwezen naar het antwoord op vraag 7.

15. Wanneer is de regering voor het eerst opmerkzaam gemaakt op de mogelijkheid of
het vermoeden dat calculerend en strategisch gedrag werd ontwikkeld? (blz. 3)

Zie het antwoord op vraag 14. 



16. Als de departementale accountantsdienst niet is toegerust voor forensisch onderzoek,
is zij dan wel toegerust voor het aanvullende vervolgonderzoek waar de Algemene
Rekenkamer om vraagt? (blz. 3) 



Het vervolgonderzoek is geen forensisch onderzoek. Forensisch onderzoek is veelal
gericht op de opsporing van strafbare feiten en gericht op een gerechtelijk vervolg.
Het vervolgonderzoek is niet een onderzoek waar specifieke forensische kennis
voor vereist is omdat het onderzoek hier niet op is gericht. Indien bij een
onderzoek wordt gestuit op mogelijk strafbaar handelen, zal de casusbeschrijving
in het accountantsrapport de basis zijn voor een juridische toetsing en eventueel
aangifte bij het Openbaar Ministerie. 



17. Waarom heeft na terugzending van de antwoorden van de vragen geen verificatie
plaatsgevonden van de ingevulde gegevens? (blz. 4)

Een verificatie van de ingevulde gegevens heeft wel plaatsgevonden. De verificatie
en validatie van de antwoorden die de instellingen hebben gegeven, zijn door de
accountantsdienst in twee stappen uitgevoerd. De eerste stap is een bureau-
onderzoek waarin de accountantsdienst de aangeleverde informatie heeft getoetst
aan de hand van beschikbare informatie bij het departement en overige publieke
bronnen. In deze stap is tevens nadere informatie gevraagd indien uit de analyses
bleek dat de antwoorden van de instelling niet volledig of onduidelijk waren. De
tweede stap was een veldonderzoek door de accountantsdienst bij 50 instellingen.
De accountantsdienst heeft een rapport uitgebracht over de verificatie en validatie.
Dit rapport is opgenomen in de bijlagen bij het rapport `Ruimte voor Rekenschap'.

 

OCenW 

Blad 12

18. Zijn slechts onjuistheden geconstateerd in die gevallen waarin instellingen "ruiterlijk"
vermeldden tot welke minder juiste interpretatie zij waren overgegaan? (blz. 4)

De accountantsdienst heeft bij de verificatie en validatie-activiteiten aanvullende
informatie opgevraagd bij de instellingen. Uit deze aanvullende informatie bleek
dat in een aantal gevallen bij instellingen casuïstiek werd aangetroffen die in strijd
was met wet- en regelgeving, maar die de instelling niet `ruiterlijk' had gemeld.

19. Ligt wettelijk vast dat bedragen die instellingen gedwongen worden terug te geven,
bij dat deel van het totale macro-budget worden geboekt, of valt dit onder de
budgetflexibiliteit? (blz. 4) 



De systematiek van respectievelijk de WHW en het Bekostigingsbesluit WHW, de
WEB en het Uitvoeringsbesluit WEB, brengt met zich mee dat de bedragen die
zullen worden teruggevorderd bij de instellingen, worden gerekend tot het macro-
budget. De systematiek houdt kort samengevat, in dat de minister de rijksbijdrage
vaststelt in overeenstemming met (WHW) of binnen het raam van (WEB) het
desbetreffende onderdeel van de voor dat begrotingsjaar vastgestelde
rijksbegroting. Het is de bedoeling van de wetgever dat het gehele
begrotingsbedrag ook werkelijk voor het aangegeven doel moet worden bestemd.
Een wijziging van het begrotingsbedrag dwingt de minister tot het nader
vaststellen van de rijksbijdrage. Deze wettelijke systematiek omvat ook bedragen
die ten onrechte aan instellingen zijn uitgekeerd en die moeten worden
terugbetaald. Op het moment dat deze bedragen werden uitgekeerd aan de
onderwijsinstellingen behoorden deze bedragen tot het door de
begrotingswetgever goedgekeurde macro-budget. Programma-uitgaven die zijn
gebaseerd op wettelijke bekostiging zijn in de onderwijsbegroting in de
overzichten budgetflexibiliteit aangeduid als 100% juridisch verplicht.
Handelwijzen die hebben geleid tot het ten onrechte uitkeren van
overheidsbekostiging hebben mogelijk geleid tot een verhoging van het macro-
budget. Is het macro-budget eenmaal vastgesteld, dan hebben de ten onrechte
uitgekeerde bedragen als ze worden terug gevorderd geen directe gevolgen voor de
hoogte van het macro-budget, maar zou er een andere verdeling van het budget
zijn geweest over de instellingen. Het bovenstaande laat onverlet dat de minister
te allen tijde middels het indienen van een ontwerp- of suppletoire begroting het
Parlement kan voorstellen het begrotingsbedrag voor de reguliere bekostiging te
wijzigen. 



20. Overweegt u ook de mogelijkheid, om frauduleuze instellingen niet te laten meedelen
in het totale macro-budget, nadat zo'n instelling een deel van de bekostiging heeft
moeten terugbetalen? (blz. 4) 



Deze mogelijkheid overweeg ik op dit moment niet. In de motie Rabbae (TK 2001-
2002, 28 248, nr. 13), die de Tweede Kamer heeft aangenomen, wordt bepaald dat
hogescholen die door onrechtmatige declaraties van andere hogescholen te weinig
hebben gekregen, gecompenseerd moeten worden. Wanneer de instellingen
waarbij misbruik is geconstateerd, het te veel ontvangen geld hebben

 

OCenW 

Blad 13

terugbetaald, zijn zij weer in dezelfde uitgangspositie als de instellingen waarbij
geen misbruik is aangetroffen. De herverdeling van de terugbetaalde middelen zal
conform de verdeelsystematiek van de toepasselijke bekostigingsbesluiten kunnen
plaatsvinden. Na afronding van het vervolgonderzoek wordt hierover een
beslissing genomen. 



21. Moest het zelfreinigend onderzoek in de perceptie van de regering uitputtend en
volledig van aard zijn? (blz. 4) 



Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar het antwoord op vraag 22
van de vragen naar aanleiding van het rapport van de Algemene Rekenkamer.

22. Waarom is er sprake van een uitzichtloos proces van waarheidsvinding als de
toetsingscriteria helder worden geformuleerd? (blz. 4)

De vraag verwijst naar een passage waarin de afweging wordt weergegeven die
mijn ambtsvoorganger heeft gemaakt. Deze afweging leidde tot de keuze voor het
zelfreinigend onderzoek en niet voor forensisch onderzoek bij alle instellingen of
reageren op incidenteel binnenkomende signalen. De uitspraak is gedaan bij de
start van het zelfreinigend onderzoek. Op dat moment was er geen goed beeld van
de verschillende handelwijzen die in de praktijk voorkomen. Het rapport van de
task-force Rekenschap bevatte een analyse van de kwetsbaarheden van de
bekostigingsmodellen, die hebben geleid tot de vragenlijsten aan de instellingen.
Dit waren veronderstellingen die door het zelfreinigend onderzoek in de praktijk
zijn getoetst.Daardoor is het nu mogelijk om heldere toetsingscriteria te
formuleren. Deze worden benut bij de uitvoering van het in het Actieplan
Rekenschap beschreven vervolgonderzoek. 



23. Is de regering voornemens om de onderwijsinstellingen alsnog aan te zetten tot het
geven van volledige en juiste antwoorden op de voorgelegde vragen van het
zelfreinigend onderzoek? (blz. 4) 



In antwoord op deze vraag wordt verwezen naar het Actieplan Rekenschap, waarin
vervolgonderzoek bij alle instellingen wordt aangekondigd, om vast te stellen of
alle rode casuïstiek is gemeld. 



24. Hoe verhoudt het buiten beschouwing laten van de omstandigheid dat mogelijk zaken
zijn verzwegen zich met de wens van de regering en de Kamer om de onderste steen
boven te krijgen? (blz. 4) 



Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar de antwoorden op de
vragen 22 en 23 van de vragen over het rapport van de Algemene Rekenkamer.

25. Bent u wel of niet bereid aanvullend onderzoek te doen om de omvang van de
onrechtmatigheden te bepalen en tot terugvordering over te gaan? (blz. 4)

Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar het antwoord op vraag 5
van de vragen naar aanleiding van het rapport van de Algemene Rekenkamer.

 

OCenW 

Blad 14

26. Waarom wordt gesproken over `een beperkte hoeveelheid', terwijl het hier toch om
miljoenen euro's gaat? Hoe betrouwbaar is de schatting van de HBO-raad? Met welke
`zekere marge' moet rekening worden gehouden? Kunt u zich hierop wel baseren?
(blz. 5) 



Eén procent van het budget is in relatieve zin beperkt. In absolute zin gaat het
echter om een aanzienlijk bedrag. Het zelfreinigend onderzoek is niet gericht
geweest op het vaststellen van de omvang van het oneigenlijk gebruik. Hierdoor
zijn de berekeningen die door OCW zijn gemaakt niet betrouwbaar en moet er
rekening worden gehouden met een marge. Hoe groot deze marge is, kan ik niet
aangeven. Ook over de betrouwbaarheid van de schatting van de voorzitter van de
HBO-raad kan ik mij niet uitlaten. Ik heb mij dan ook niet op de schatting van de
voorzitter gebaseerd, maar op eigen berekeningen op basis van de bekende
studentenaantallen behorend bij de rode casuïstiek.

27. Baseerde de voorzitter van de HBO-raad zich op andere informatie dan de reeds
beschikbare, toen deze stelde dat het voor de HBO-sector over maximaal 1 % van het
totale macrobudget gaat? Kan de Kamer deze informatie dan tevens ontvangen? (blz.
5) 



De voorzitter van de HBO-raad beschikte op het moment van zijn uitlatingen over
de door de instellingen ingevulde vragenlijsten, die de raad van de hbo-instellingen
had ontvangen. De categorisering van de handelwijzen was op dat moment nog
niet bekend. De voorzitter van de HBO-raad wist op dat moment ook nog niet
welke handelwijzen als onrechtmatig zouden worden beoordeeld. De ingevulde
vragenlijsten maken deel uit van de individuele instellingsdossiers, waarop geen
hoor en wederhoor heeft plaatsgevonden. Deze kunnen niet openbaar worden
gemaakt. 



28. Als uit de tweede steekproef al duidelijk was dat niet alle instellingen de vragen
volledig hadden beantwoord, waarom is er dan geen derde steekproef gehouden?
Waarom is er geen dwang toegepast? (blz. 5)

Het doel van het zelfreinigend onderzoek was ook het bieden van een
mogelijkheid aan instellingen om schoon schip te maken. Nu uit de
onderzoeksresultaten is gebleken dat daar onvoldoende gebruik van is gemaakt,
zal vervolgonderzoek duidelijkheid moeten brengen over de mate waarin er sprake
is geweest van onrechtmatige bekostiging. Uitbreiding van de steekproef zou in dit
geval niet meer hebben geleid tot andere conclusies. Bij de start van het
zelfreinigend onderzoek is ervoor gekozen de instellingen de mogelijkheid te
bieden om `schoon schip' te maken. Dwang hoort niet bij een dergelijke aanpak.

29. Kan de `gevoeglijke aannname' dat het bijgevoegde rapport na de tweede steekproef
alle mogelijke casuïstiek bevat, nader worden geadstrueerd? (blz. 5)

Zie het antwoord op vraag 22 van de vragen naar aanleiding van het rapport van de

 

OCenW 

Blad 15

Algemene Rekenkamer. 



30. Hoe kunt u een aanbod tot administratieve afdoening doen, zonder een nader
onderzoek te hebben gedaan? (blz. 5) 



Nader onderzoek bij de instelling is nodig om de omvang van het terug te betalen
bedrag te kunnen vaststellen. Dit geldt zowel voor terugvordering als voor
administratieve afdoening. 



31. Wat voor onduidelijkheid is zoal geconstateerd over de bedoeling van de wet en de
mate waarin toepassingen passen binnen de gebruiksruimte? Kan worden
gespecificeerd in welke mate verantwoordelijkheid wordt gedragen voor deze
onduidelijkheden en in welke mate deze elders ligt? (blz. 5)

De voorbeelden van onduidelijkheden die zijn geconstateerd zijn te vinden in het
rapport `Ruimte voor Rekenschap', daar waar de oranje casuïstiek en de casuïstiek
van de categorie rood III en IV wordt weergegeven. Kortheidshalve zij hiernaar
verwezen. Wat betreft de verantwoordelijkheden moet enerzijds worden
vastgesteld dat onduidelijkheden en ongewenste interpretaties van de ruimte in de
bekostigingsregels, zoals deze zich nu openbaren vanuit het zelfreinigende
onderzoek, in de afgelopen jaren onvoldoende voorwerp van overleg zijn geweest
tussen ministerie en veld. Wat heeft ontbroken, is het door OCW gestructureerd
opsporen van onduidelijkheden en onwenselijkheden (ex ante en ex post) om
vervolgens tot maatregelen en communicatie hierover te komen, om een (meer)
eenduidige toepassing van de bekostigingsregels tot stand te brengen. Anderzijds
moet geconstateerd worden dat instellingen bij het vinden van oplossingen voor
knellende situaties hun eigen weg hebben gezocht, waarbij onduidelijkheid over
de juiste toepassing van de regelgeving en soms ook strijdigheid met de
regelgeving is ontstaan. Er is daarom sprake van een gezamenlijke
verantwoordelijkheid. 



32. Welke criteria en interpretaties van bekostigingsregels zijn gebruikt om het gedrag
van de onderwijsinstellingen te beoordelen en te categoriseren? (blz. 5)

De juridische toetsing is uitgevoerd aan de hand van zogenaamde toetsingskaders
die door OCW in samenspraak met de Landsadvocaat zijn opgesteld voor elke
sector afzonderlijk. In die toetsingskaders zijn de vragen uit de vragenlijst voor de
betreffende sector opgenomen met daarbij waar nodig een nadere beschrijving van
het juridisch kader. Ook waren in de toetsingskaders opgenomen zoveel mogelijk
vooraf bedachte voorbeeldgevallen ("casus") aan de hand van de wetgeving voor de
onderwijssector. Voor de categorisering van de rode casuïstiek in I tot en met V
wordt verwezen naar het antwoord op vraag 12 van de vragen naar aanleiding van
het rapport van de Algemene Rekenkamer. 



33. Hebben onderwijsinstellingen bij onduidelijkheid over de bedoeling van de wet de
ruimte om hun interpretatiemarge volledig te benutten of dient dan nadere uitleg
over de regelgeving te worden gevraagd? Welke boodschap wordt gegeven met

 

OCenW 

Blad 16

betrekking tot deze vraagstelling door de categorieën I tot en met IV ongemoeid te
laten? (blz. 5) 



Bij onduidelijkheid over de bedoeling van de wet en bij twijfel of de eigen
interpretatie binnen de grenzen van de wettelijk regels valt, ligt het in de rede dat
een instelling zich ervan vergewist dat die interpretatie niet strijdig is met de
regels. 



De categorieën rood I en II worden niet betrokken bij terugvordering omdat deze
handelwijzen niet hebben geleid tot financieel voordeel voor de instelling. De
categorieën III en IV worden om de volgende redenen niet betrokken bij de
terugvordering. Een belangrijke bevinding uit het zelfreinigend onderzoek is dat
er veel onduidelijkheid is gebleken over de bedoeling van de wet(gever) en dat
door OCW onvoldoende duidelijkheid is verschaft of toepassingen nog wel of niet
meer binnen de gebruiksruimte vallen. Ook daar waar in de inhoudelijke
beoordeling is geconcludeerd dat de casuïstiek rood moest worden geduid, is soms
sprake van een zeker mate van twijfel over de vraag of de bedoeling van de wet
duidelijk is geweest voor anderen dan de wetgever zelf. Terugvordering ex-post is
daarom niet passend. 



Eén van de aangekondigde maatregelen in Ruimte voor Rekenschap is het
periodiek bekostigingsoverleg, dat gevoerd zal worden met de instellingen om de
knelpunten in de uitvoeringspraktijk in relatie tot de bestaande interpretatie van
de vigerende regelgeving te inventariseren. Dit overleg leidt tot normatieve
uitspraken over de juiste interpretatie van de regels, waarna bij niet naleving van
deze regels sancties kunnen worden toegepast. Daarmee wordt voor de toekomst
een heldere boodschap afgegeven. Zie voorts het antwoord op vraag 2 van de
vragen naar aanleiding van het rapport van de Algemene Rekenkamer.

34. Bent u naar aanleiding van het rapport van de Algemene Rekenkamer afgestapt van
het voornemen tot administratieve afdoening? Bent u ervan overtuigd dat alle
fraudegevallen via de aanpak zoals hier genoemd, boven tafel komen? (blz. 5)

In ben niet afgestapt van mijn voornemen tot administratieve afdoening. Ten
aanzien van de categorie rood V zal nader onderzoek worden verricht zodat de
omvang van het door de instelling terug te betalen bedrag kan worden vastgesteld.
Dit bedrag kunnen de instellingen terugbetalen in reactie op het verzoek van OCW
om dat te doen. Dit wordt bedoeld met de term "administratieve afdoening". Als de
instelling dit weigert, zal een terugvorderingbeschikking worden vastgesteld
waarbij de instelling wordt gemaand het desbetreffende bedrag te betalen.
Hiertegen staat bezwaar en beroep open. In antwoord op het tweede deel van deze
vraag verwijs ik naar het bij deze antwoorden gevoegde Actieplan Rekenschap
waarin vervolgonderzoek wordt voorgesteld. Ik ben er van overtuigd dat via deze
aanpak al het onrechtmatig handelen, het oneigenlijk gebruik en
onregelmatigheden boven tafel komen. 



35. Betekent het afzien van terugvordering voor categorie IV van de rode casuïstiek dat

 

OCenW 

Blad 17

deze instellingen niet onrechtmatig hebben gehandeld en wilt u voor deze categorieën
nog steeds gebruik maken van de reguliere sanctie-instrumenten in de WEB en de
WHW? (blz. 5) 



Bij de categorie IV is sprake van handelen in strijd met de bedoelding van de wet,
aangeduid met "oneigenlijk gebruik". Dit is te onderscheiden van misbruik. In het
antwoord op vraag 33 is aangegeven waarom bij deze categorie niet wordt
overgegaan tot terugvordering. Ook wordt daarin vermeld dat zodra op basis van
het eerste bekostigingsoverleg normatieve uitspraken zijn gedaan over de
ontoelaatbaarheid van deze handelwijzen, in het vervolg bij niet naleving van de
regels sancties zullen worden toegepast. 



36. Op welke gegevens berust de veronderstelling dat er geen sprake was van persoonlijke
verrijking? (blz. 6) 



Als door een instelling ten onrechte extra bekostiging is ontvangen, is dit
opgenomen in de totale rijksbijdrage die de instelling ontvangt. Over de besteding
van de rijksbijdrage legt de instelling verantwoording af in de jaarrekening. De
instellingsaccountant geeft bij de jaarrekening een verklaring af, gebaseerd op
onderzoek naar de rechtmatigheid van de besteding van de ontvangen
rijksbijdrage. Op basis van de verantwoordingsprocedure kan worden gesteld dat
nergens sprake is van persoonlijke verrijking en dat het (mogelijk) teveel
ontvangen subsidiebedrag wel op een rechtmatige wijze is besteed, dus aan de
primaire taak van de onderwijsinstelling. 



37. Hoe is geconstateerd dat nergens constructies zijn bedacht met het oog op het
binnenhalen van subsidiegelden zonder dat er van enige onderwijsinspanning sprake
was? Hoe is geconstateerd dat deze constructies de onderwijsdeelnemers ten dienste
waren? (blz. 6) 



De extra ontvangen overheidsbekostiging voor studenten of deelnemers die ten
onrechte voor bekostiging in aanmerking zijn gebracht maakt integraal onderdeel
uit van de totale lump sum. Over de ontvangen rijksbijdrage wordt door de
instelling verantwoording afgelegd door middel van de jaarrekening en bij deze
jaarrekening wordt door de instellingsaccountant een goedkeurende verklaring
gevoegd die betrekking heeft op de rechtmatige besteding van de
overheidsmiddelen. Hierdoor is ook onterecht ontvangen overheidsbekostiging
beoordeeld op een rechtmatige besteding, dat wil zeggen ten dienste heeft gestaan
aan de primaire taken van de instelling. 



38. Bent u daadwerkelijk van mening dat het huidige bekostigingsstelsel fraudebestendig
te maken valt? Waarop baseert u deze opvatting? (blz. 6)

Geen enkel bekostigingssysteem is voor 100% fraudebestendig, maar bij het
ontwikkelen van een nieuw stelsel zal maximaal rekening worden gehouden met
dit element. Een bekostigingssysteem maakt deel uit van een complex van
regelgeving, functionerend in een dynamische omgeving. Onderwijskundige en

 

OCenW 

Blad 18

maatschappelijke ontwikkelingen kunnen ertoe leiden dat bekostigingsregels die
nu duidelijk lijken, dat volgend jaar niet meer zijn. Niet beoogde bijkomende
effecten worden niet altijd onmiddellijk onderkend. De alertheid daarvoor, zo is
duidelijk, moet verder worden ontwikkeld. 



Voorts wordt verwezen naar het tweede deel van het antwoord op vraag 16 van de
vragen naar aanleiding van het rapport van de Algemene Rekenkamer.

39. Een samenhangend rekenschapsbeleid zou standaard deel uit moeten maken van
iedere lump sum financiering. Hoe kan het dat het ministerie nu pas het belang van
heldere en uitvoerbare regels lijkt te onderschrijven? (blz. 6)

Een samenhangend rekenschapsbeleid moet onderdeel uitmaken van lump sum
financiering. Dat is binnen het departement ook onderkend, blijkens de
aanbevelingen van de departementale commissie ATC van 1997 en de uitwerking
daarvan. De Algemene Rekenkamer heeft zich steeds waarderend uitgelaten over
de opzet van het ATC-stelsel. Heldere en uitvoerbare regelgeving maakt onderdeel
uit van dat stelsel. Die aanbeveling is ook uitgewerkt in uitvoeringstoetsen door
CFI op nieuwe regelgeving. Er is te weinig oog geweest voor het feit dat de werking
van het ATC-stelsel niet op alle onderdelen van de grond is gekomen. Het rapport
`Kwetsbaarheden bekostiging onderwijs' van april 2002 dat mijn voorganger op uw
aandringen aan de Kamer gestuurd heeft hier de nodige aandacht aan besteed. In
de maatregelen zoals die zijn aangekondigd in `Ruimte voor Rekenschap' nemen
heldere regelgeving, uitvoerings- en handhavingstoetsen een voorname plaats in.
Op dit moment worden deze zaken verder uitgewerkt en geïmplementeerd, zoals
aangegeven in het bijgevoegde Actieplan Rekenschap.

40. Waarom kondigt u een `hard steekproefsgewijs controle-regime' aan, en niet een
`harde' opdracht aan de accountantsdiensten (d.m.v. aanpassing controleprotocollen)
om alles te controleren, zodat álle gevallen bovenkomen? (blz. 6)

Voor de beantwoording van deze vraag verwijs ik naar het vervolgonderzoek en
het aangekondigde tweejaarlijkse reguliere onderzoek, dat in het hierbij gevoegde
Actieplan Rekenschap wordt beschreven. 



41. Op welke termijn zal het wetsvoorstel `Korte klap' de Kamer bereiken? (blz. 6)

Het wetsvoorstel `Korte klap' zal een dezer dagen bij de Tweede Kamer worden
ingediend. De ministerraad heeft daarmee vrijdag 7 maart jongstleden ingestemd.

42. Welke aanwijzingen heeft u dat de schrik in de benen zit? Sterken de geconstateerde
onjuistheden in het zelfreinigend onderzoek in deze overtuiging? (blz. 7)

Dit is duidelijk geworden uit de reacties van de instellingen die in het kader van
het zelfreinigend onderzoek zelf onregelmatigheden hebben gemeld.

43. Op welke wijze en wanneer is met de betrokken sectoren overleg gevoerd over de
uitkomsten van het zelfreinigend onderzoek? (blz. 7)

 

OCenW 

Blad 19

Daags voor publicatie van het rapport `Ruimte voor Rekenschap' zijn de voorzitters
van de koepels geïnformeerd over de uitkomsten van het onderzoek.

44. Wat is, alles overziende, op dit moment uw eindoordeel over het zelfreinigend
onderzoek? (blz. 7) 



Zoals eerder aangegeven in antwoord op vraag 22 van de vragen naar aanleiding
van het rapport van de Algemene Rekenkamer had het zelfreinigend onderzoek
een tweeledig doel. Het onderzoek is wat betreft het ene doel geslaagd. Immers,
het onderzoek heeft een compleet beeld op geleverd van alle voorkomende
handelwijzen in alle sectoren.. Het tweede doel ­ het melden van misbruik en
oneigenlijk gebruik door de instellingen is niet volledig behaald, nu niet alle
instellingen de vragenlijsten juist en volledig hebben beantwoord. Door de
uitkomsten van het zelfreinigend onderzoek kan gericht vervolgonderzoek worden
gedaan en kunnen gerichte maatregelen worden getroffen. Ik meen daarom dat
een goed resultaat is behaald. 



II Antwoorden n.a.v. vragen over het eindrapport zelfreinigend onderzoek (28
248, nr. 22) 



1.  Als op basis van het beschikbare materiaal geen volledig betrouwbare uitspraken
kunnen worden gedaan over de omvang van het oneigenlijk gebruik van de
bekostigingsregelingen, hoe kan dan de betrouwbaarheid van het komen tot
administratieve afdoening / terugvordering worden gegarandeerd? (blz. 5)

Voor de beantwoording van deze vraag verwijs ik naar het actieplan dat bij de
antwoorden op deze vragen is gevoegd. 



2.  Welke stappen wilt u nemen gelet op de resultaten van het onderzoek door het
Openbaar Ministerie? (blz. 6) 



Het OM heeft aangekondigd bij vijf van de zes hogescholen waartegen aangifte was
gedaan, niet tot vervolging over te gaan. Zoals in antwoord op vraag 14 over het
rapport van de Algemene Rekenkamer is aangegeven heeft deze beslissing echter
geen gevolgen voor het al dan niet kunnen terugvorderen van ten onrechte
ontvangen overheidsbekostiging. Daar waar ik de handelwijzen van de
desbetreffende hogescholen als onrechtmatig heb gekwalificeerd zal ik dan ook tot
terugvordering overgaan. Voorts wordt verwezen naar de antwoorden van de
minister van Justitie op de vragen van de kamerleden Dittrich en van der Laan die
binnenkort aan de Kamer worden toegestuurd. 



3.  Wat is het verschil tussen handelwijze III (onregelmatig, maar onduidelijk of er
financieel voordeel bij is opgetreden), categorie oranje en categorie `geen oordeel
mogelijk'? (blz. 6) 



Het verschil tussen handelwijzen in de categorieën rood III, oranje en GOM is als

 

OCenW 

Blad 20

volgt: 


    ·  Bij handelwijzen in de categorie rood III bestaat geen onduidelijkheid over de
strijdigheid met de geest van de wet. Wel bestaat onduidelijkheid of financieel
voordeel is ontstaan voor de instelling ten opzicht van de geleverde inspanning.

    ·  Bij handelwijzen in de categorie oranje kan niet worden vastgesteld of wel of
niet in strijd met de letter of de (evidente) bedoeling van de wet is gehandeld.

    ·  Bij handelwijzen waarbij `geen oordeel mogelijk' is gescoord, is te weinig
feitelijke informatie beschikbaar om tot een gefundeerd oordeel te kunnen
komen. 



4.  Hoe valt te verklaren dat het ministerie onvoldoende aandacht heeft besteed aan de
onduidelijkheid over de juiste toepassing van regelgeving? (blz. 6)

Bij de totstandkoming van de WEB en de WHW is het een bewuste keuze geweest
om het instrumentarium, inclusief het bekostigingsstelsel zodanig in te richten dat
er ruimte is voor eigen beleids- en bedrijfsvoering van instellingen. Hierbij is veel
vertrouwen in de De uitkomsten van het zelfreinigend onderzoek wijzen er op dat
bij de invulling van autonomie de nadruk vooral heeft gelegen op het bieden van
ruimte aan instellingen. Er is onvoldoende aandacht geweest voor het geven van
richting en het laten afleggen van rekenschap.

5.  Heeft de HBO-raad, de BVE-raad of de VSNU zich in de afgelopen jaren bij het
ministerie beklaagt over de onduidelijkheid in de regelgeving? (blz. 6)

Zie mijn antwoord op vraag 21 van de vragen naar aanleiding van het rapport van
de Algemene Rekenkamer. Sinds de start van het zelfreinigend onderzoek is het
een regelmatig terugkerend onderwerp van gesprek met de HBO-raad, BVE-raad en
de VSNU. 



6.  Zo ja, wanneer en hoe vaak hebben deze raden dit probleem onder de aandacht van
het ministerie gebracht? Op welke wijze gebeurde dit? (blz. 6)

Zie mijn antwoord op bovenstaande vraag. 



7.  In hoeveel gevallen zal het ministerie onrechtmatig ontvangen bekostiging
terugeisen? Om welke bedragen gaat het daarbij? (blz. 7)

Het zelfreinigend onderzoek heeft opgeleverd dat bij 33 instellingen casuïstiek is
aangetroffen van de categorie Rood V. In het rapport `Ruimte voor Rekenschap' is
aangekondigd dat de instellingen voor wat betreft deze casuïstiek de daarmee
gemoeide bedragen moeten terugbetalen. In het plan van aanpak dat bij de
beantwoording van deze vragen is gevoegd is uitgewerkt welke processtappen
OCW moet zetten om tot terugbetaling te komen. In het actieplan is tevens
uitgewerkt dat bij alle instellingen zal worden gecontroleerd of zij ten onrechte
dergelijke casuïstiek niet hebben gemeld. Het nader onderzoek bij de instellingen
waar casuïstiek is aangetroffen in de categorie Rood V zal duidelijk moeten maken
om welke bedragen en hoeveel gevallen het precies gaat.

 

OCenW 

Blad 21

8.  In hoeverre verhoudt het doel van het onderzoek (een traject in gang te zetten dat als
doel heeft om alle instellingen in het HBO, WO en BVE uit te nodigen hun wijze van
omgang met de bekostigingsregels uiteen te zetten) tot de uitspraak van de minister
op 21 maart dat het zelfreinigend onderzoek er op was gericht om de onderste steen
boven te krijgen? Alleen het uitnodigen kan toch niet het uiteindelijke doel van het
ministerie zijn? (blz. 9) 



Zie mijn antwoord op de vraag 23 van de vragen naar aanleiding van de
aanbiedingsbrief bij het rapport `Ruimte voor Rekenschap'.

9.  Waarom is niet aangegeven op welke periode de vragenlijst betrekking had? (blz. 22)

In de vragenlijsten is inderdaad geen aanvangstermijn genoemd. In de inleidende
passage op de verschillende vragenlijsten wordt onder meer gevraagd bij de
beantwoording van de vragen aan te geven `of die bepaalde situatie zich thans
voordoet of zich heeft voorgedaan'. Dit bood de instellingen ruimte zelf te bepalen
tot hoever zij terug wilden gaan; zij zouden daarmee ook verder terug kunnen
gaan dan het bestuurlijk referentiepunt van artikel 4:57 van de Algemene wet
bestuursrecht dat de mogelijkheid tot terugvordering beperkt tot vijf jaar. De
accountantsdienst heeft bij de uitvoering van het bureauonderzoek door middel
van het vragen van aanvullende informatie erop toegezien dat de
informatieverstrekking van de instellingen terugging tot vijf jaar voor de start van
het onderzoek. 



10. Waarom is geen aandacht geschonken aan de samenloop van verschillende soorten
publieke middelen? (blz. 22) 



Bij de samenloop van verschillende soorten publieke middelen is altijd sprake is
van samenloop van bekostigingsstromen van bijvoorbeeld gemeente of provincie
en OCW (cofinanciering). Deze projecten kennen een afzonderlijke
verantwoording en worden intensief gecontroleerd. Overigens speelt dit voor wat
betreft onderwijs alleen in de BVE-sector. 



11. Waarom is in de vragenlijst voor de LOB's geen aandacht geschonken aan de
mogelijkheid om leerbedrijven verschillende malen voor bekostiging in aanmerking te
brengen wanneer er bij meerdere onderdelen van het leerbedrijf
beroeppraktijkvormingsplaatsen zijn gerealiseerd (horizontale doorsnijding)? (blz.
22) 



Voor de wijze waarop de vragenlijsten tot stand zijn gekomen wordt verwezen
naar vraag 1 van de vragen naar aanleiding van het rapport van de Algemene
Rekenkamer. Het eerste referentiepunt van het opstellen van de vragenlijsten was
de risico-analye van de task-force Rekenschap. In deze analyse zijn voor de
kenniscentra (Lob's) niet alle bekostigingsparameters systematisch betrokken. Dit
heeft er toe geleid dat in de vragenlijsten voor de lob's geen aandacht is
geschonken aan de mogelijkheid om leerbedrijven verschillende malen voor
bekostiging in aanmerking te brengen wanneer er bij meerdere onderdelen van
het bedrijf beroepspraktijkvormingsplaatsen zijn gerealiseerd. Overigens is

 

OCenW 

Blad 22

toegestaan dat verschillende onderdelen van één leerbedrijf afzonderlijk
geaccrediteerd worden en opgenomen worden in het register (erkende)
leerbedrijven. De reden is dat onderdelen van één bedrijf voor verschillende typen
opleidingen een praktijkplaats kunnen bieden. Dit betekent dat een landelijk
orgaan moet beoordelen of het bepaalde onderdeel geschikt is voor de deelnemer
om het praktijkdeel van de desbetreffende opleiding te volgen. Voor de
bekostiging is het niet relevant of beroepspraktijkvormingsplaatsen zijn
gerealiseerd (dat wil zeggen dat een deelnemer op die plaats daadwerkelijk de
praktijk volgt), maar of het landelijk orgaan de onderdelen van het bedrijf
afzonderlijk heeft erkend. Om mee te mogen tellen voor het aantal leerbedrijven
van een landelijk orgaan moet er een afschrift van de brief over de erkenning in
het dossier van het landelijke orgaan aanwezig zijn. Dit controleert de accountant
van het landelijk orgaan. Bovendien is het register leerbedrijven openbaar.
Landelijke organen hebben zicht op de door elk landelijk orgaan erkende
leerbedrijven. 



12. Waarom is in de HBO-vragenlijst geen aandacht geschonken aan het doelbewust vlak
na de teldatum laten afstuderen van studenten aan een reguliere opleiding, die
dankzij vrijstellingen binnen twee jaar afgerond wordt en waarvoor dan de volledige
diplomabekostiging wordt ontvangen? (blz. 22)

Zie voor de methodiek van het opstellen van de vragenlijsten vraag 1 van de
vragen naar aanleiding van het rapport van de Algemene Rekenkamer. Overigens
zijn in 1999 maatregelen genomen tegen deze handelwijze, door middel van het
afschaffen van de excessieve bekostiging. De handelwijze is voordat deze
maatregel werd genomen voldoende verkend. Daarna heeft met behulp van
inschrijvingsgegevens monitoring plaatsgevonden.

13. Waarom is er in de HBO-lijst geen aandacht voor het bewust niet bekostigen van
studenten die daar wel voor in aanmerking komen om zo de negatieve invloed van de
langstudeerders op de berekening van de onderwijsvraagfactor beperkt te houden?
(blz. 22) 



Deze vraag is niet aan de hogescholen voorgelegd omdat het in bepaalde gevallen
afzien van een aanspraak op bekostiging een geaccepteerd verschijnsel is.

14. Stemt de formulering dat `de verificatie en validatie ook inzicht moet bieden of de
verstrekte informatie leidt tot het vermoeden dat al dan niet sprake is van misbruik
of oneigenlijk gebruik van overheidsbekostiging' overeen met de uitspraak dat het
zelfreinigend onderzoek niet gericht was op het verkrijgen van inzicht in de omvang
van de fraude? (blz. 25) 



De fase van verificatie en validatie moest uitwijzen of de van de
onderwijsinstellingen ontvangen informatie voldoende betrouwbaar was voor het
bieden van inzicht in de wijze waarop de instellingen met de gebruiksruimte in de
regelgeving omgingen, alsmede het bieden van inzicht of de verstrekte informatie
leidde tot het vermoeden dat al dan niet sprake was van misbruik of oneigenlijk
gebruik. Het verificatie en validatie onderzoek is dus gericht op het vaststellen van

 

OCenW 

Blad 23

de betrouwbaarheid van de informatie en niet op het vaststellen van de omvang
van de onregelmatigheden vast te stellen. Er is dus geen sprake van strijdigheid in
de formuleringen over de verificatie en validatie met de uitspraak over het doel
van het onderzoek. Zie voorts de beantwoording van vraag 22 van de vragen naar
aanleiding van het rapport van de Algemene Rekenkamer.

15. Wat is precies de definitie van `gebruiksruimte'? (blz. 37)

Gebruiksruimte wordt gedefinieerd als de ruimte die de instellingen binnen de
wet- en regelgeving toekomt voor eigen beleids- en bedrijfsvoering.

16. Hoe interpreteert u de taak van de commissie van externe deskundigen zoals die
omschreven staat in het instellingsbesluit? (Rapport Waar(heid) voor je geld) (blz.
997) 



In het Instellingsbesluit Commissie Externe Deskundigen is de taak van de
Commissie omschreven. Deze taakomschrijving is tweeledig. De taak bestond in de
eerste plaats uit het geven van advies over de vraag of de interpretatie die door de
instellingen wordt gegeven van de aard en de strekking van de door hen
toepasselijke bekostigingsregels toelaatbaar zijn. Het tweede deel van de taak van
de Commissie betrof het doen van aanbevelingen over een eenduidige uitleg van
de regels. Wij hebben de Commissie niet expliciet gevraagd de casuïstiek per
instelling over het verleden uit te splitsen. 

De interpretatie die hieraan dient te worden gegeven luidt als volgt. Het vragen
van advies van de Commissie van Deskundigen was gericht op die gevallen waarin
de toelaatbaarheid van handelwijzen onhelder was omdat er onduidelijkheid
bestond over de juiste toepassing van de regels.
Deze gevallen zijn als oranje casuïstiek aangemerkt. Aan de commissie werd
gevraagd te adviseren over een eenduidige uitleg van de regels of over aanpassing
ervan. Een dergelijk advies kan naar zijn aard alleen gevolgen hebben voor de
toekomst. De gesignaleerde onduidelijkheden over de toelaatbaarheid van de
oranje casuïstiek vormde de basis voor het advies van de Commissie. Vanuit het
oogpunt van behoorlijk bestuur kan de zienswijze van de Commissie niet met
terugwerkende kracht van toepassing worden verklaard op de gevallen die de basis
vormden voor het advies van de commissie, waarin het onduidelijk was of ze
strijdig met de wet of regels waren. Dit wordt nader uitgelegd in het antwoord op
vraag 4 over de aanbiedingsbrief bij het rapport "Ruimte voor Rekenschap".

17. Hoe kan het dat er zoveel onduidelijkheid is ontstaan over de vraag of de commissie
een oordeel had moeten geven over de vraag welke instelling nu wel en welke niet
volgens de regels heeft gehandeld. Gezien de eerste taakopdracht kan hier toch geen
twijfel over bestaan? (Rapport Waar(heid) voor je geld) (blz. 997)

De onduidelijkheid die bestaat, betreft de interpretatie van met name het eerste
onderdeel van de taak van de commissie. De Algemene Rekenkamer ziet in de
tekst van het instellingsbesluit aanleiding voor de uitleg dat de commissie over
elke onduidelijkheid een oordeel had moeten geven. Die zienswijze gaat voorbij
aan het gegeven dat om een uitspraak te kunnen doen over de toelaatbaarheid van

 

OCenW 

Blad 24

de interpretatie van de bekostigingsregels, het nodig was om een nadere
normstelling te ontwikkelen. Die nadere norm is ontwikkeld op basis van de
diversiteit aan oranje casuistiek. Alle gevallen zijn eerst geanalyseerd om de
breedte en variëteit te kunnen onderkennen. Daarna zijn de oranje gevallen
geclusterd in thema's die vervolgens de basis zijn voor de nadere normstelling.
Voor elk thema kan op basis van een nadere normstelling worden aangegeven
welke instelling in meerdere of mindere mate voldoet aan de norm. Op deze wijze
is het mogelijk om voor alle toekomstige gevallen de toelaatbaarheid van de
interpretatie vast te stellen aan de hand van de ontwikkelde normatiek.

 

OCenW 

Blad 25

Antwoorden naar aanleiding van de vragen over de brief van de Algemene
Rekenkamer `Onregelmatigheden bekostiging (hoger) onderwijs' (28 248, nr. 23-
24) 



1.  Kan worden aangegeven hoe het plan van aanpak eruit komt te zien om in de
toekomst gegevens over de omvang van onregelmatigheden in het algemeen boven
water kunnen krijgen? Zo ja, hoe zal dit plan vorm krijgen? Zo neen, wanneer kan de
Kamer een dergelijk plan verwachten? 



Gelijktijdig met de beantwoording van deze vragen ontvangt u een Actieplan
Rekenschap, waarin onder andere is uitgewerkt hoe in de toekomst door middel
van tweejaarlijks onderzoek onregelmatigheden bij de toepassing van de
bekostigingsregels worden opgespoord. Voor een inhoudelijke beschrijving van dit
onderzoek verwijs ik naar het actieplan. 



2.  Ontspringen de instellingen die niet alles hebben opgegeven en waardoor geen
oordeel kon worden gegeven, de dans? Wat wordt gedaan met de instellingen die
niet alles hebben opgegeven? 



In het Actieplan Rekenschap, waarnaar in het antwoord op de vorige vraag wordt
verwezen, wordt vervolgonderzoek bij alle instellingen aangekondigd, om vast te
stellen of alle rode casuïstiek is gemeld. Daarbij is aangekondigd dat, indien in het
kader van een dergelijk onderzoek rode casuïstiek van de categorie V wordt
aangetroffen, de daarmee gemoeide bedragen zullen worden teruggevorderd en
indien mogelijk een extra inhouding op de rijksbijdrage wordt toegepast vanwege
het feit dat de instelling zichzelf niet heeft gemeld. Voor de instellingen waarbij
casuïstiek in de categorie IV wordt aangetroffen, die niet eerder was gemeld, zal
een inhouding van de rijksbijdrage plaatsvinden. Dit maakt deel uit van het
reguliere sanctie-instrumentarium uit de WHW en WEB. Voor de lichtste drie
categorieën rode casuïstiek zal worden gecontroleerd of dergelijke handelwijzen
niet meer voorkomen. 



3.  Deelt u de mening dat in het rapport de rol van de instellingen vrij beperkt wordt
gehouden? Hoe ziet u de rol van de instellingen en wat gaat u eraan doen om in de
toekomst deze rol beter in te vullen? 



De Algemene Rekenkamer wijst er in haar nawoord bij de bestuurlijke reactie op
dat instellingen zelf primair verantwoordelijk zijn voor een correcte omgang met
rijksmiddelen. Ook de instellingen dragen verantwoordelijkheid voor de ontstane
situatie. Als de regelgeving niet duidelijk is, dan geeft dat de instellingen nog geen
vrijbrief om de grenzen van de regels op te rekken. De Commissie van
Deskundigen wijst in haar rapport ook op de eigen verantwoordelijkheid van de
instellingen. De invulling van autonomie vraagt volgens de Commissie een grote
mate van verantwoordelijkheidsbesef van het College van bestuur, en stelt eisen
aan het declaratiegedrag van instellingen. Voor de toekomst zijn in het rapport
`Ruimte voor Rekenschap' maatregelen aangekondigd. Het invoeren van een
periodiek te houden bekostigingsoverleg, het versterken van de positie van de
Raden van toezicht en het maken van afspraken over `good governance' met de

 

OCenW 

Blad 26

Colleges van bestuur van instellingen zijn enkele voorbeelden hiervan.

4.  Is met betrekking tot de totale omvang van de fraude verhaal afdwingbaar? Zo niet,
in welke mate of welke gevallen? 



Het zelfreinigend onderzoek is geen strafrechtelijk onderzoek op basis waarvan
fraude kan worden aangetoond. Het onderzoek naar fraude is een zaak van het
Openbaar Ministerie. Onlangs heeft het Openbaar Ministerie aangegeven dat bij
vijf van de zes hogescholen waartegen bij het Openbaar Ministerie aangifte was
gedaan niet tot vervolging zal worden overgegaan. Voor de achtergronden van de
sepotbeslissing wordt verwezen naar de antwoorden van de minister van Justitie
op de vragen van de kamerleden Dittrich en van der Laan, die binnenkort aan de
kamer zullen worden aangeboden. In het zelfreinigend onderzoek zijn geen
gevallen van fraude aan het licht gekomen, maar wel is strijdigheid met de wet
geconstateerd, de zogenaamde rode gevallen. Bij de rode casuïstiek in de categorie
rood V, onrechtmatig handelen, zal de te veel ontvangen overheidsbekostiging
langs administratiefrechtelijke weg worden terug gevorderd.

5.  Wordt een vervolg van het zelfreinigend onderzoek zinvol en wenselijk geacht? Zo ja,
om welke redenen? Zo neen, waarom niet? 



Een vervolg van het zelfreinigend onderzoek wordt zinvol geacht. Niet alle
instellingen hebben de informatie compleet aangeleverd. De omvang van het
oneigenlijk gebruik is daarom niet vastgesteld, waardoor de tweede doelstelling
van het onderzoek niet volledig is bereikt. Zie hiervoor ook het antwoord op vraag
22. Bij alle instellingen zal worden onderzocht of rode handelwijzen voorkomen,
die niet eerder waren gemeld. Op basis van de uitkomsten van het
vervolgonderzoek kan de omvang van de onterecht ontvangen
overheidsbekostiging worden vastgesteld. Het vervolgonderzoek maakt gebruik
van de uitkomsten van het zelfreinigend onderzoek, maar de methode is anders en
niet afhankelijk van de medewerking van de instellingen.

6.  Met het oog op het gegeven dat de 'fraude' die volgens huidige informatie vooral
heeft plaatsgevonden bij HBO-instellingen, in hoeverre is er sprake van 'toevallig veel
voorkomen bij HBO-instellingen' of is er sprake van 'georganiseerde fraude'
bijvoorbeeld door koepelorganisaties, de HBO-raad of anderszins? Bestaat de indruk
dat men elkaar heeft getipt over de creatieve mogelijkheden binnen het
bekostigingssysteem? 



Uit het onderzoek is niets gebleken van "georganiseerde fraude". Evenmin zijn er
indicaties dat de HBO-raad een rol heeft gespeeld bij de gevallen van oneigenlijk
gebruik. Er zijn wel gevallen aangetroffen waarbij hogescholen samenwerken om
voor een tweede opeenvolgende studie van studenten bekostiging te ontvangen.

7.  Waarom is de interpretatieruimte in de regelgeving ten aanzien van de bekostiging
in de vraagstelling van het zelfreinigend onderzoek niet ongedaan gemaakt? (blz 11)

Doel van het zelfreinigend onderzoek was om `een traject in gang te zetten dat als

 

OCenW 

Blad 27

doel heeft om alle instellingen in het HBO, WO en BVE uit te nodigen hun wijze
van omgang met de bekostigingsregels uiteen te zetten' (zie Tweede Kamer,
2001/2002, 28 248, nr. 4), daarom is de vraagstelling niet beperkt tot handelwijzen
waarvan duidelijk is dat ze in strijd met de wet zijn. De bedoeling was
uitdrukkelijk ook om grensgevallen op te sporen. Vanuit dat perspectief is er voor
gekozen om een breed geformuleerde vragenlijst op te stellen. Met een scherpere
vraagstelling zouden we het risico hebben gelopen dat het beeld van het gebruik
incompleet zou zijn. Het onderzoek moest een beeld opleveren van de wijze
waarop de instellingen met de gebruiksruimte in de regelgeving omgaan. Het
onderzoek is daarin geslaagd. 



8.  Wordt de mening gedeeld dat de categorie 'oranje' nader gesplitst dient te worden in
de categorieën groen en rood? Zo neen, waarom niet? Dient deze laatste categorie
binnen het kader van het sanctiebeleid te vallen? (blz 13)

De categorie `oranje' kan gesplitst worden in `groen' of `rood', nadat op basis van
het bekostigingsoverleg (een van de maatregelen uit het rapport `Ruimte voor
Rekenschap') normatieve uitspraken worden gedaan waaruit blijkt welke
handelwijzen in het vervolg niet meer zullen worden geaccepteerd. Deze
uitspraken zullen deels leiden tot aanpassing van de regelgeving en deels tot
voorlichtingspublicaties of het vaststellen van wetsinterpreterende beleidsregels.

Vanuit het oogpunt van behoorlijk bestuur is het onjuist om oranje casuïstiek
waarvan het voorafgaand aan de advisering door de Commissie van Deskundigen
onduidelijk was of wel of niet in strijd met de regels was gehandeld, ná advisering
door de Commissie met terugwerkende kracht als onrechtmatig te beoordelen en
op basis daarvan tot terugvordering over te gaan. Terugvordering van oranje
casuïstiek zal naar mijn stellig oordeel in rechte geen stand houden. Wanneer
mede op basis van het bekostigingsoverleg helderheid bestaat over de
handelwijzen die in het vervolg niet meer zullen worden geaccepteerd, dan zullen
deze vanzelfsprekend onder het verscherpte handhavings- en sanctiebeleid vallen.

9.  Hoe is het mogelijk dat de instellingen met geconstateerde tekortkomingen reeds zijn
ingedeeld, terwijl in veel gevallen nog aanvullende informatie noodzakelijk is om een
juridisch betrouwbaar oordeel te kunnen geven?(blz 16)

Bedoeld is aan te geven dat in sommige situaties weliswaar niet alle feitelijke
informatie voor handen is, maar dat de wel aanwezige informatie in redelijkheid
voldoende houvast kan bieden om tot een `rood', `oranje' of `groen' oordeel te
komen. In die gevallen waarin de onvolledige informatie voldoende was om te
kunnen vaststellen dat sprake is van een casus waarbij als gevolg van de
onhelderheid over de toepassing van de wet- en regelgeving de kwalificatie `oranje'
moet worden toegekend, is de casus `oranje' gescoord. Als de onvolledige
informatie voldoende was om vast te stellen dat er strijd met de wet was, is de
casus `rood' gescoord. Als de informatie zodanig onvolledig was dat niet tot een
kleurtoekenning kon worden gekomen, is de kwalificatie `Geen Oordeel Mogelijk
(GOM)' toegekend. 



 

OCenW 

Blad 28

10. Waaruit valt het verschil in opvatting tussen de Algemene Rekenkamer en het
ministerie te verklaren waar het gaat om de opdracht aan de Algemene Rekenkamer
en de opdracht verstrekt aan de commissie van deskundigen? Wat is het oordeel over
de taakopvatting van de commissie van deskundigen?(blz 17)

Opdracht aan de Algemene Rekenkamer. 

Mijn ambtsvoorganger heeft de Algemene Rekenkamer gevraagd een review uit te
voeren op het zelfreinigend onderzoek. Het doel van het onderzoek was "een
traject in gang te zetten dat als doel heeft om alle instellingen in het hbo, wo en
bve uit te nodigen hun wijze van omgang met de bekostigingsregels uiteen te
zetten". (...) "De opbrengst van de bevraging is tweeledig. Het levert een beeld op
van de wijze waarop de instellingen met de gebruiksruimte in de regelgeving
omgaan. Dat helpt om tot een nadere precisering van die ruimte te komen. Verder
beidt deze aanpak de instellingen een beheersbaar en bestuurlijk kader om
eventueel misbruik en oneigenlijk gebruik te melden. Het lag in de rede dat de
Algemene Rekenkamer het onderzoek zou beoordelen in het licht van de
doelstellingen van het zelfreinigend onderzoek. Gaande het onderzoek bleek dat
de Algemene Rekenkamer het zelfreinigend onderzoek beoordeelde op de mate
waarin het bruikbare gegevens zou opleveren die zij kon benutten voor haar eigen
onderzoeksopdracht. Bij brief van 26 augustus 2002 (PDR/DIR/2002/32194) heb ik
aangegeven dat het zelfreinigend onderzoek kwalitatieve uitspraken zou
opleveren. Ook wordt in de brief aangegeven dat ik de Algemene Rekenkamer
daarvan op de hoogte heb gesteld. De Algemene Rekenkamer meldt in het
nawoord op de bestuurlijke reactie bij haar rapport dat de Algemene Rekenkamer
een controlerende en geen uitvoerende taak heeft. In dit licht heeft zij, moet
achteraf worden vastgesteld, het verzoek van de Tweede Kamer opgevat.

Commissie van Deskundigen. 

Bij de taakopdracht van de Commissie van Deskundigen stond voorop dat de
Commissie helderheid moest bieden over wat wel en wat niet is toegestaan, daar
waar dat onhelder was. Aan de Commissie van Deskundigen is gevraagd om te
adviseren over een eenduidige uitleg van de regels of over aanpassing ervan.
Daarbij was vanaf het begin duidelijk dat de advisering van de Commissie niet zou
kunnen leiden tot het met terugwerkende kracht kwalificeren van handelwijzen
als onrechtmatig of oneigenlijk. Bij de Algemene Rekenkamer blijkt een ander
beeld van de opdracht van de Commissie van Deskundigen te hebben bestaan. In
het antwoord op de vragen 16 en 17 van de vragen naar aanleiding van het rapport
`Ruimte voor Rekenschap' is een uitgebreidere beschrijving gegeven over de
taakopdracht van de Commissie van Deskundigen. Naar mijn oordeel heeft de
Commissie van Deskundigen haar opdracht volledig uitgevoerd.

11. In hoeverre heeft het ministerie de oranje dossiers op basis van het werk van de
commissie van deskundigen kunnen indelen in rood of groen? (blz 21)

De oranje casuïstiek zal niet worden gesplitst in `rood' of `groen' naar aanleiding
van het advies van de Commissie van Deskundigen. In het antwoord op vraag 8
wordt aangegeven dat de aanbevelingen van de Commissie een rol spelen bij het
eerste bekostigingsoverleg, op basis waarvan besluiten worden genomen over wat

 

OCenW 

Blad 29

is de toekomst wel en niet toelaatbaar is. 



12. Waarom is besloten om de categorie rood op te splitsen in vijf categoriëen? (blz. 21)

Met de normatieve indeling van de rode casuïstiek wordt tot uitdrukking gebracht
dat verschillen bestaan in de mate van ernst van de aangetroffen casuïstiek,
variërend van "gewenst, maar formeel in strijd met de wet" tot "onrechtmatig
handelen c.q. misbruik". De omschrijving van de categorieën geeft weer welke
elementen (onderwijsinspanning, financieel voordeel) in welke combinatie
bepalend zijn voor de indeling naar mate van ernst van de aangetroffen casuïstiek.
Deze omschrijving heeft geen juridische, maar een normatieve waarde. Misbruik
zal leiden tot terugvordering. Voor de andere categorieën rood geldt dit niet.

13. Klopt het dat in het geval van zes instellingen het Openbaar Ministerie is
ingeschakeld en slechts in één geval sprake is van vervolging? Wat is de reden van het
seponeren van vijf andere gevallen?(blz 23)

Het klopt dat in zes gevallen het Openbaar Ministerie is ingeschakeld en dat
slechts in één geval sprake is van vervolging. Voor de achtergronden van de
sepotbeslissing wordt verwezen naar de antwoorden van de Minister van Justitie
op vragen van de leden Dittrich en Van der Laan, die binnenkort aan de Tweede
Kamer zullen worden gezonden. 



14. Hoe verhoudt zich het besluit dat 21 instellingen geld moeten terug betalen tot de
beslissing van het Openbaar Ministerie om slechts één instelling te vervolgen? (blz 23)

Het strafrechtelijk oordeel van het Openbaar Ministerie dat slechts één hogeschool
vervolgd kan worden en het bestuursrechtelijk oordeel van het ministerie van
OCW dat terugvordering mogelijk is ook van andere hogescholen, staan los van
elkaar. Aan het oordeel van het Openbaar Ministerie ligt de vraag ten grondslag of
sprake is geweest van een strafbaar feit in de zin van het Wetboek van Strafrecht
en of opzettelijk handelen kan worden bewezen. Het bestuursrechtelijk oordeel
van het ministerie van OCW is gebaseerd op het antwoord op de vraag of de
betreffende hogescholen hebben gehandeld in strijd met de Wet op het hoger
onderwijs en wetenschappelijk onderzoek dan wel de daarbij behorende
uitvoeringsregelingen. 



15. Bestaan er voornemens om de bevindingen van het zelfreinigend onderzoek alsnog te
specificeren naar instelling? Zo neen, waarom niet? (blz 23)

De bevindingen van het zelfreinigend onderzoek zijn per instelling gespecificeerd
in het bij het rapport `Ruimte voor Rekenschap' gevoegde geanonimiseerde
instellingsoverzicht. Zolang er geen hoor- en wederhoor over de instellingsdossiers
heeft plaatsgevonden kunnen de bevindingen per instelling niet openbaar worden
gemaakt. 



 

OCenW 

Blad 30

16. Is het waar dat de HBO-raad een remmende werking heeft gehad op de
totstandkoming van nieuwe bekostigingsregels in het hoger onderwijs? (blz 23)

In het jaar 2000 is, zoals in het HOOP 2000 aangekondigd, begonnen met het
ontwikkelen van een nieuw bekostigingsmodel, gebaseerd op studiepunten. Met de
HBO-raad is gedurende het traject overlegd over de implicaties van het nieuwe
bekostigingsmodel. De HBO-raad heeft in juni 2002 bij brief aangegeven een
verdere uitwerking van het punten bekostigingsmodel onwenselijk te vinden,
omdat het model geen goede uitdrukking was van de door de hogeschool geleverde
prestatie en het naar zijn mening fraudegevoelig was. Daardoor is vertraging
opgetreden bij de totstandkoming van nieuwe bekostigingsregels. Mede naar
aanleiding van de opstelling van de HBO-raad, is inmiddels besloten over te gaan
tot de ontwikkeling van één onderwijsbekostigingsmodel voor het hoger onderwijs
(HO). Daartoe zal na politieke besluitvorming een externe commissie
Modernisering Bekostiging worden ingesteld. Op dit moment worden de
voorbereidingen voor een dergelijke Commissie ter hand genomen.

17. Hoe wordt geoordeeld over de beschrijving van de Algemene Rekenkamer over de
departementale verbeteracties? (blz 52) 



Het onderzoek van de Algemene Rekenkamer was voornamelijk gericht op de
periode van 1996-2001. Sinds 2002 lopen in het kader van de Kwaliteitsslag OCW
een aantal verbeteracties binnen het departement die juist zijn bedoeld om de
door de Algemene Rekenkamer gesignaleerde problemen te verhelpen. In het
kader van de Kwaliteitsslag zijn vanaf medio 2002 de volgende verbeteracties in
gang gezet: 


    ·  De implementatie van een planning en controlcyclus binnen het departement,
die ervoor moet zorgen dat de planning en control van de strategische, beleids-
en uitvoeringscyclus geordend verloopt. Op deze wijze wordt een betere
beheersing van de verschillende elementen in de beleids- en toezichtsketen
gewaarborgd; 


    ·  Herziening van de werkprocessen binnen directies om verbetering van de
kwaliteit van beleid te bereiken. Uitgangspunten voor herontwerp zijn onder
andere: 


       -  grotere nadruk op verkenningen en evaluaties;

       -  veel eerder in het proces interne en externe specialisten consulteren (denk
aan uitvoerings- en velddeskundigheid);

       -  vóór, tijdens en na de fase van de beleidsontwikkeling rekening houden met
de mogelijkheden van uitvoerbaarheid en beheersbaarheid van beleid;

    ·  Ook wordt gewerkt aan de implementatie van de ATC-cyclus, met als resultaat
dat er per sector en per instelling risicoprofielen beschikbaar komen. Het
opstellen van een risicoprofiel per instelling is een geschikte manier om de
verschillende signalen van de verschillende toezichthouders bij elkaar te
brengen. 


    ·  Er zijn stappen gezet in de omvorming van de Accountantsdienst tot
Auditdienst. De Auditdienst zal worden belast met het auditen van de gehele
toezichtsketen en zal daarover periodiek advies uitbrengen aan het

 

OCenW 

Blad 31

Auditcommittee dat sinds eind 2002 is uitgebreid met externe deskundigen. De
Auditdienst kan de risicoprofielen gebruiken om een auditprogramma op te
stellen om de afzonderlijke instellingen te monitoren dan wel gericht
onderzoek en/of actie te ondernemen. 



Daarnaast is, ter implementatie van de aanbevelingen van de Taskforce
Rekenschap, een projectdirectie Rekenschap in het leven geroepen. De
aanbevelingen van de Taskforce behelzen onder meer het opzetten van een
samenhangend en stevig uitvoerings- en handhavingsbeleid en het verkennen van
nieuwe bekostigingsstelsels. Bovengenoemde activiteiten, die in 2002 zijn gestart
en de komende periode verder zullen worden uitgevoerd, zijn niet door de
Algemene Rekenkamer meegenomen in haar onderzoek. Daardoor is mijns inziens
een onevenwichtig beeld ontstaan. 



18. Hoe wordt verklaard dat deze verbeteracties niet tot aantoonbaar resultaat hebben
geleid en dat keer op keer nieuwe projecten en revitaliseringsprojecten nodig zijn?
(blz 58) 



Het ministerie kan het zich aantrekken dat er tot voor kort verbeteracties zijn
ontwikkeld die onvoldoende tot resultaten hebben geleid. De weg van
ontwikkeling naar uitvoering, het toezien op de voortgang en het afleggen van
rekenschap over de geboekte resultaten is in het verleden nog te weinig
systematisch gevolgd. 



19. Op welke wijze kan het vertrouwen in het departement worden hersteld? (blz 61)

De "HBO-affaire" zou zich niet zo hebben kunnen ontwikkelen als sprake was
geweest van een goed systeem van sturing en beheersing, zowel in de relatie
tussen ministerie en instellingen, als binnen het ministerie zelf. Door het
uitvoeren van de in het bij deze antwoorden gevoegde Actieplan Rekenschap
beschreven maatregelen en alle in het antwoord op vraag 17 genoemde
verbeteracties dragen er toe bij dat rekenschap en de daarbij behorende
rolontwikkeling worden verankerd in het dagelijkse werk van de staande
organisatie. Dit is een noodzakelijke voorwaarde voor herstel van het vertrouwen.

20. Wanneer kwamen de eerste signalen bij het ministerie binnen dat er iets mis was met
het bekostigingssysteem? (blz 62) 



Over de bekostigingssystematiek in het HBO kwam het eerste signaal over
oneigenlijk gebruik op grote schaal in 1992. Dat signaal heeft geleid tot aanpassing
van de regelgeving, op het punt van de diplomabekostiging (de afschaffing van de
zogenaamde excessieve bekostiging). Voor het BVE is in 1993 een rapport van de
inspectie verschenen, het rapport `Eigenlijk ... oneigenlijk'. In het rapport
concludeerde zij dat er in vele gevallen sprake was van een volledig of
gedeeltelijke vermenging van commerciële opleidingen met het reguliere
programma van de instellingen, met als gevolg dat ook het contractonderwijs op
directe of indirecte wijze door de overheid werd bekostigd. Op dat moment was er

 

OCenW 

Blad 32

nog sprake van een andere bekostigingssystematiek. Het nieuwe
bekostigingsmodel dateert van begin 2000. Eind 2000 bij het departement melding
gemaakt van opmerkelijke deelnemersontwikkelingen bij ROC's in relatie tot de
nieuwe bekostiging. Dat was aanleiding voor nader onderzoek door de
departementale Accountantsdienst en de Onderwijsinspectie. De uitkomsten van
die onderzoeken zijn meegenomen in het zelfreinigend onderzoek. De Algemene
Rekenkamer maakt hiervan ook melding in haar rapport (pagina 65).

21. Heeft één van de raden (HBO-raad, BVE-raad, VSNU) ooit in een officieel overleg aan
de bel getrokken over de onduidelijke regelgeving? Zo ja, wanneer en welke raad
betrof het? (blz 62) 



Voor zover wij tot 1998 hebben kunnen nagaan aan de hand van officiële
verslagen en de agenda's van de formele overleggen is niet gebleken dat het thema
onduidelijke regelgeving is geagendeerd door de BVE-raad, HBO-raad en VSNU. Wel
heeft de BVE-raad gereageerd op de vraag of hij de risico's herkent die naar voren
kwamen in de risicoanalyse van de directie BVE van november 2000 met
betrekking tot het bekostigingssysteem. Dat heeft geleid tot nader onderzoek door
de accountantsdienst en de inspectie en is uiteindelijk meegenomen in het
zelfreinigend onderzoek. Nadat het zelfreinigend onderzoek is gestart is door de
HBO-raad, BVE-raad en VSNU wel gewezen op onduidelijkheden in de regelgeving.

22. Hoe kan worden geconcludeerd dat het doel van het zelfreinigend onderzoek is
bereikt terwijl tegelijkertijd wordt geconstateerd dat niet alle instellingen de
gevraagde informatie volledig en betrouwbaar hebben aangeleverd? (blz 77)

Het zelfreinigend onderzoek had een tweeledig doel: het verkrijgen van inzicht in
de wijze waarop de instellingen met de gebruiksruimte in de regelgeving omgaan
en het bieden van een bestuurlijk kader voor instellingen om eventueel misbruik
of oneigenlijk gebruik te melden. Het eerste doel van het zelfreinigend onderzoek
is bereikt. Het onderzoek heeft over de volle breedte van de drie sectoren een goed
beeld heeft opgeleverd van de wijze waarop de gebruiksruimte in de
bekostigingsregelgeving wordt benut. Niet alle instellingen hebben echter een
volledig en juist beeld gegeven van bij hen voorkomende casuïstiek. De tweede
doelstelling van het onderzoek is daarom niet volledig bereikt.

23. Hoe verhoudt zich de constatering dat het doel van het zelfreinigend onderzoek is
bereikt tot de ambitie van regering en Kamer om de onderste steen boven te krijgen?
(blz 77) 



Mijn ambtsvoorganger heeft in het kamerdebat van 19 en 20 maart 2002 gemeld
dat de onderste steen boven moest komen. Hij voegde daar aan toe: `Verschillen
van inzicht doen zich voor wanneer de vraag wordt gesteld: op welke wijze en in
welk tempo doen wij dit?' Hiermee verwees de minister naar de discussie met de
leden van de Tweede Kamer over het zelfreinigend onderzoek. Bij de Kamer
bestond voorkeur voor een onafhankelijk onderzoek bij de instellingen, terwijl de
minister de voorkeur gaf aan het zelfreinigend onderzoek omdat dit op relatief
korte termijn veel, naar zijn mening alle, informatie boven tafel zou brengen over

 

OCenW 

Blad 33

de wijze waarop instellingen met de gebruiksruimte in de bekostiging omgingen.
Zoals vermeld in het antwoord op de vorige vraag is het zelfreinigend onderzoek
in dat opzicht geslaagd. Op grond van de uitkomsten wordt gericht
vervolgonderzoek bij alle instellingen naar rode casuïstiek uitgevoerd. Daarmee
kan de omvang van teveel ontvangen overheidsbekostiging worden vastgesteld.

24. Hoe verklaart u het grote verschil in interpretatie van het doel van het zelfreinigend
onderzoek tussen u en de Algemene Rekenkamer? (blz 78)

Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar het antwoord op het eerste
deel van vraag 10. 



25. Wordt de mening van de Algemene Rekenkamer gedeeld dat de uitspraken van
minister Hermans tijdens de parlementaire behandeling niets aan duidelijkheid over
laten? (blz 78) 



De uitspraken die mijn ambtsvoorganger tijdens de parlementaire behandeling
heeft gedaan blijken, gelet op de discussie, op verschillende wijzen geïnterpreteerd
te zijn. 



26. Hoe kunt u aan de ene kant concluderen dat het zelfreinigend onderzoek tot een goed
resultaat heeft geleid en aan de andere kant de mening van de Algemene Rekenkamer
delen dat nader onderzoek nodig is omdat er bij de categorie `GOM (Geen Oordeel
Mogelijk)' de mogelijkheid bestaat van onregelmatigheden? (blz 81)

Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar de antwoorden op de
vragen 22 en 23. 



27. Hoe kan een casus al in een categorie rood groen of oranje vallen terwijl de feitelijke
informatie aantoonbaar onvolledig is? (blz 82)

Voor het antwoord op deze vraag wordt verwezen naar het antwoord op vraag 9.

28. Waarop baseert u de uitspraak dat de extra beïnvloedingsmogelijkheden in praktijk
niet zullen voorkomen?(blz 82) 



In haar rapport geeft de Algemene Rekenkamer een aantal mogelijkheden voor
creatief gebruik. Deze mogelijkheden komen voor het overgrote deel overeen met
de casuïstiek zoals die in het zelfreinigend onderzoek naar voren is gekomen. De
extra beïnvloedingsmogelijkheden die de Algemene Rekenkamer ziet en die niet
in het zelfreinigend onderzoek zijn voorgekomen, betreffen drie gevallen:
§ Uitreiking van een diploma in het derde studiejaar is het meest gunstig.
Uitreiking van een diploma kan bewust naar het derde jaar worden verschoven.
Dit geldt voor studenten die een reguliere opleiding in minder dan vier jaar
kunnen voltooien door middel van vrijstellingen. Door middel van reparatie in
de wetgeving is hier in 1999 een maatregel voor getroffen, waarna met behulp
van inschrijvingsgegevens deze handelwijze wordt gemonitord. Hieruit is

 

OCenW 

Blad 34

gebleken dat deze handelwijze niet voorkomt.
§ Sommige ROC's halen werknemers van bedrijven binnen als deelnemer aan de
beroepsbegeleidende leerweg (BBL). Dit levert voor het ROC een extra
deelnemer op, en voor het bedrijf fiscaal voordeel omdat het daarmee een
erkend leerbedrijf kan worden. Dit is niet in strijd met de wet, wanneer deze
werknemer ook daadwerkelijk een CREBO-opleiding volgt. Ook het geven van
een bonus aan het leerbedrijf, gelijk aan de examenkosten, om werknemers bij
het speciale ROC in te schrijven is niet in strijd met de wet zolang het
leerbedrijf via de daarvoor erkende procedure is geaccrediteerd.
§ Horizontale doorsnijding van leerbedrijven wordt door onderlinge controle
voorkomen. De Rekenkamer geeft in haar rapport reeds aan dat het COLO van
mening is dat LOB's elkaar goed in de gaten houden en dat het register van
leerbedrijven openbaar is. 



29. Wat geeft u het vertrouwen dat deze zoveelste verbeteractie (kwaliteitsslag) nu wel
tot veranderingen binnen het ministerie zal leiden? (blz. 83)

Bij de Kwaliteitsslag gaat het om een mix van systeemontwikkelingen en
verbeteringen op HRM-gebied. Aan de kant van systemen wordt gewerkt aan de
invoering van een planning en controlcyclus, managementafspraken en
managementinformatiesystemen.Aan de kant van HRM instrumenten wordt
geïnvesteerd in competenties, management en leiderschap. Deze mix heeft in het
verleden vaak ontbroken, omdat toen teveel op één invalshoek is geleund.

De cultuuromslag die met de Kwaliteitsslag wordt beoogd, is alleen te
bewerkstelligen door het systematisch nemen van besluiten, het stellen van
concrete doelen en het consequent sturen op de uitvoering en verantwoording
daarvan. Juist op dit vlak is de aandacht beperkt geweest. Daarom zijn in 2002
managementafspraken en de zogenaamde 3R-gesprekken (richting, ruimte en
rekenschap) geïntroduceerd. Deze afspraken worden gemaakt tussen de minister
en de Secretaris Generaal, de Secretaris Generaal en de Directeuren Generaal, de
Directeuren Generaal en de directeuren. Daarmee is een flinke stap in de richting
gezet van een meer op resultaten gerichte cultuur, hetgeen mij vertrouwen geeft.
De gewenste cultuuromslag zal echter niet van de ene op de andere dag
gerealiseerd kunnen worden. 



 

maandag 10 maart 2003