Persbericht van de Universiteit Utrecht
Faculteit Scheikunde/Academisch Biomedisch Centrum
10 maart 2003
Proces aanmaak antilichamen ontsluierd
Als lichaamsvreemde stoffen een lichaam binnendringen, staan antilichamen
niet direct klaar voor de tegenaanval. Eerst moet de 'antilichamenfabriek'
worden gebouwd en voorzien van werknemers. Pas dan kan aan de productie van
antilichamen worden begonnen. Zo luidt de verrassende uitkomst van het
onderzoek dat de Utrechtse groepen van prof.dr. Ineke Braakman en prof.dr.
Albert Heck hebben gepubliceerd in het vooraanstaande blad 'Immunity' van
februari 2003.
In antwoord op een aanval van een lichaamsvreemde stof maakt het menselijk
lichaam zo snel mogelijk antilichamen aan, die de lichaamsvreemde aanvaller
moeten neutraliseren. Het produceren van deze antilichamen gebeurt in
zogenaamde B cellen. Normaal gesproken bevinden deze cellen zich in een
soort rusttoestand. Als ze in contact komen met een lichaamsvreemde stof,
worden ze 'uit hun slaap gewekt' . Ze ondergaan dan een zeer duidelijke
transformatie, die erop is gericht de cellen klaar te stomen om antilichamen
te kunnen gaan maken.
De onderzoeksgroepen van Braakman (faculteit Scheikunde: Bio-organische
Chemie) en Heck (faculteit Scheikunde en Farmacie: Biomedische
Analyse/Biomoleculaire massaspectrometrie) hebben op moleculair niveau
onderzocht hoe dit proces van cellulaire transformatie plaatsvindt.
Door een combinatie van proteomics en moleculair-biologische en celbiologische technieken hebben zij de veranderingen van eiwitexpressieniveaus in kaart gebracht van meer dan 200 eiwitten die een rol spelen in het transformatieproces. De onderzoekers vonden dat bepaalde functionele categorieën van eiwitten een identiek eiwitexpressieprofiel vertoonden. De eiwitten die assisteren bij het synthetiseren en vouwen van nieuwe eiwitten namen eerst flink toe, waarna er een sterke verhoging waar te nemen was van eiwitten die voor de (energie)huishouding in de cel zorgen. Daarna steeg het eiwitniveau van het antilichaamproductiecompartiment in the cel, en pas als laatste de aanmaak van antilichamen. Een van de belangrijkste nieuwe conclusies is dan ook dat de rustende B cel zich eerst volledig transformeert voordat de productie van antilichamen goed op gang komt. De auteurs vergelijken de B cel transformatie met het opbouwen van een fabriek: 'De fabriek wordt eerst gebouwd, daarna worden de werknemers er te werk gesteld, en pas dan kan aan de productie begonnen worden.'
De onderzoekers hopen door middel van de verkregen resultaten nieuwe
factoren te vinden die kunnen helpen bij het synthetiseren en vouwen van
eiwitten. Dit is mogelijk ook van toepassing in een industriële omgeving
voor de productie van therapeutische eiwitten, zoals bijvoorbeeld insuline
en (natuurlijk) antilichamen.
Artikel: Immunity 18 (2003) 243-253.
Sequential waves of functionally related proteins are expressed when B cells
prepare for antibody secretion - E. van Anken, E. P. Romijn, C. Maggioni1,
R. Sitia, I. Braakman and A. J.R. Heck
Voorlichter Roy Meijer (030) 253 3705, r.meijer@csc.uu.nl