De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA Den Haag
uw brief van
uw kenmerk
ons kenmerk
TRCFEZ/2003/235
datum
07-03-2003
onderwerp
Financiële en economische gevolgen Aviaire Influenza (AI)
bijlagen
Geachte Voorzitter,
Hierbij informeer ik u mede namens de minister van Financiën en de minister van SZW, over de maatregelen die ik heb getroffen in het kader van de financiële en economische gevolgen van de uitbraak van Aviaire Influenza (Klassieke Vogelpest). De financiële gevolgen betreffen onafwendbare kosten die te maken hebben met het bestrijden van het virus en het voorkomen van welzijnsproblemen. De economische gevolgen hebben betrekking op de maatschappelijke effecten in het getroffen gebied. Ook spelen hierbij een rol de sociaal-psychologische effecten voor pluimveehouders en hun gezinnen.
datum
07-03-2003
kenmerk
TRCFEZ/2003/235
bijlage
Economische en maatschappelijke betekenis
De uitbraak van de klassieke vogelpest doet zich voor in wat van
oudsher een concentratiegebied van de pluimveehouderij is. De
provincie Gelderland heeft een aandeel van 28% in de Nederlandse
leghennensector en van 11% van de vleeskuikensector. Er zijn zo'n 1700
landbouwbedrijven in de pluimveehouderij gespecialiseerd, met name in
leghennen. Daarnaast heeft een ongeveer even groot aantal bedrijven
behalve pluimvee ook een andere landbouwtak. De bruto toegevoegde
waarde van het pluimveehouderijketen is circa 1,4 miljard euro en
draagt voor 0,03 % bij aan het BBP. Zij biedt werkgelegenheid voor
25.000 arbeidsjaren.
Aanpak crisis
De afgelopen dagen ben ik op grond van de EU-regelgeving genoodzaakt
geweest een aantal ingrijpende maatregelen te nemen. Dit is gebeurd
conform de daartoe opgestelde draaiboeken. Allereerst zijn
vervoersverboden ingesteld voor pluimvee en eieren in een cirkel om de
getroffen bedrijven en zijn vervoersbeperkingen gesteld aan het
transport van dieren en broedeieren. Ook is een exportverbod ingesteld
voor pluimvee. Door de AID vindt handhaving plaats van de afgekondigde
regels. Voorts is begonnen met de ruimingsactiviteiten. Dit omvat het
screenen van bedrijven door dierenartsen, het nemen van monsters bij
verdachte dieren, het ruimen van dieren en het zorgdragen voor
ontsmetting van de geruimde bedrijven en destructie en vernietiging
van de geruimde dieren. Al deze maatregelen zijn vrij nauwkeurig
beschreven in de betreffende EU-regelingen en zijn afgelopen woensdag
bevestigd door de Commissie. De Commissie heeft de exportverboden
bovendien verlengd. Ik heb u hierover laatstelijk uitvoerig
geïnformeerd (zie TK 28807, nr. 2).
Bestrijdingskosten
Gezien het onvoorspelbare karakter van een dierziekte-uitbraak is het
niet mogelijk op dit moment een accurate inschatting te maken van de
te verwachte bestrijdingskosten. Veel hangt immers af van de verdere
ontwikkeling van de crisis. In ieder geval kan met betrekking tot de
financiering van de bestrijdingskosten het volgende gesteld worden:
* De EU betaalt in beginsel 50% van de schadevergoedingen en 50% van
een gedeelte van de bestrijdingskosten.
* Het bedrijfsleven betaalt maximaal EUR 11 mln. voor de
schadevergoedingen en uitvoeringskosten van de maatregelen van
bedrijfsmatig gehouden dieren.
* De overige bestrijdingskosten komen voor rekening van het Rijk en
worden uit de algemene middelen gefinancierd. Als de crisis zich
niet verder uitbreidt zal het rijksaandeel in de kosten naar
verwachting EUR 14 miljoen bedragen.
Van belang is dat de EU-bijdrage voor bestrijding dierziekten altijd
pas achteraf (na afloop van het jaar) op declaratiebasis beschikbaar
komt.
Welzijnskosten
De afgelopen dagen zijn op tientallen bedrijven acute
welzijnsproblemen ontstaan. De meest urgente problemen zijn thans
onder controle. Dit neemt niet weg dat de komende tijd het welzijn van
vleeskuikens, eenden en kalkoenen onder grote druk komt te staan.
Mocht de Klassieke Vogelpest zich verder uitbreiden, dan zullen de
kosten voor het wegnemen van welzijnsproblemen stijgen.
De meest nijpende situaties hebben zich de afgelopen dagen voorgedaan
op de broederijen. Op de broederijen komen dagelijks eieren uit. De
uitgekomen kuikens kunnen vanwege het vervoersverbod niet worden
afgezet. Om te voorkomen dat nodeloos eendagskuikens worden geboren
die vervolgens direct moeten worden gedood, is met de broederijen een
financiële regeling getroffen.
Daarnaast zullen op korte termijn welzijnsproblemen ontstaan met
slachtrijpe vleeskuikens, kalkoenen en eenden. Enige verlichting
hierin kan nog worden bereikt door de aanpassing van het voederregime.
Echter op termijn zullen de welzijnsproblemen in het bestaande
beschermings/toezichtgebied (B/T gebied - de 10 km zone rondom de
getroffen bedrijven) groot zijn en zijn maatregelen onontkoombaar. In
dat geval is een welzijnsopkoopregeling voor pluimveebedrijven
noodzakelijk.
Derhalve zal ik voor alle bovenstaande welzijnsmaatregelen een
rijksbijdrage ter beschikking stellen. Voor zover deze zich
uitstrekken tot het huidige B/Tgebied geldt een financiering uit de
algemene middelen van maximaal EUR 10 miljoen.
Sociaal-economische gevolgen
De maatregelen grijpen diep in op de bedrijfsvoering van besmette
bedrijven en van bedrijven in de directe omgeving daarvan. Voor de
geruimde bedrijven zal het enige tijd duren voordat er weer pluimvee
kan worden gehouden. Ook de handel, slacht en verwerking van pluimvee
en eieren ondervinden grote gevolgen. De vleeskuikenbedrijven verkeren
financieel gezien in de meest kwetsbare positie. Direct daarop volgen
de leghennenbedrijven. Het aantal van deze bedrijven is substantieel
groter dan de eerste categorie.
Inmiddels liggen 7 pluimveeslachterijen stil, waarvan 4 in de
getroffen gebieden. De overige 20 slachterijen in Nederland draaien op
beperkte schaal, mede vanwege het importverbod op levend pluimvee. Het
geldende exportverbod op levend pluimvee leidt voor de gehele keten
tot een aanzienlijke inkomstenderving. Zoals vermeld heeft de EU dit
verbod verlengd.
Ook niet-pluimveesectoren ondervinden economische schade, zoals
compostbedrijven die geen pluimveemest kunnen aanvoeren.
Daarnaast heeft net als bij de MKZ deze crisis niet te onderschatten
sociaal-emotionele gevolgen voor de pluimveehouders en hun gezinnen,
temeer omdat een aantal gebieden voor de tweede keer getroffen worden
in korte tijd door een dierziekte-uitbraak.
Een belangrijke leerervaring van de MKZ-crisis is dat het van belang
is voldoende energie te stoppen in pastorale en sociaal-psychologische
hulpverlening. Van belang is dat het bestaande maatschappelijke
middenveld (LTO, maatschappelijk werk, kerken, Stichting Correlatie)
wordt gemobiliseerd om zorg en steun te verlenen voor de gedupeerde
veehouders. Om de benodigde bijstand tijdens en na afloop van de
crisis te verlenen heb ik een noodfonds in het leven geroepen. Dit zal
EUR 5 miljoen uit de algemene middelen bevatten. Daarbovenop wordt
voorzien in additionele 50% cofinanciering door andere partijen, zoals
de Kamer van Koophandel. Van de EUR 5 miljoen uit de algemene middelen
zal EUR 2 miljoen worden bestemd voor psychosociale hulp voor zover
die niet binnen de bestaande kaders gefinancierd kan worden. De
overige EUR 3 miljoen is bedoeld voor bedrijven in het B/T gebied die
als gevolg van de crisis failliet dreigen te gaan. Hiervoor zal
dezelfde werkwijze gelden als destijds bij het noodfonds MKZ.
Daarnaast kunnen de getroffen bedrijven binnen het B/T gebied een
beroep doen op een aantal bestaande sociale regelingen - waaronder
werktijdverkorting en besluit bijstandverlening zelfstandigen (BBZ) -
die bedoeld zijn om hulp te bieden aan ondernemers die in de
financiële problemen komen. De minister van SZW zal ervoor zorgen dat
de aanvragen voor sociale uitkeringen met voorrang en ruime
dienstvaardigheid in behandeling worden genomen en dat zorggedragen
wordt voor een snelle afhandeling. De minister van Financiën heeft
bovendien aangegeven dat de Belastingdienst voorbereidingen treft over
administratieve fiscale tegemoetkomingen in verband met de Vogelpest,
zoals nader uitstel van betaling en termijnverlenging bij de indiening
van aangifte.
Tenslotte
Vanzelfsprekend doe ik mijn uiterste best om de crisis zo snel
mogelijk te beëindigen. Als zich in de komende weken echter nieuwe
feiten voordoen, dan zal ik u hierover nader informeren.
De minister van Landbouw, Natuurbeheer
en Visserij,
dr. C.P. Veerman
---