Uitspraak Hoge Raad LJN-nummer: AE9668 Zaaknr: 02376/01
Bron: Hoge Raad der Nederlanden 's-Gravenhage
Datum uitspraak: 14-01-2003
Datum publicatie: 14-01-2003
Soort zaak: straf -
Soort procedure: cassatie
14 januari 2003
Strafkamer
nr. 02376/01
PB/SB
Hoge Raad der Nederlanden
Arrest
op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te
's-Hertogenbosch van 22 januari 2001, nummer 20/003051-99, in de
strafzaak tegen:
, geboren te op 1963,
wonende te .
1. De bestreden uitspraak
Het Hof heeft de verdachte niet-ontvankelijk verklaard in haar hoger
beroep tegen een vonnis van de Politierechter in de
Arrondissementsrechtbank te Breda van 2 april 1999, waarbij de
verdachte ter zake van "valsheid in geschrift, meermalen gepleegd" is
veroordeeld tot een geldboete van f 1.600,-, subsidiair dertig dagen
hechtenis.
2. Geding in cassatie
Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft mr.
G.A.F.M. Wouters, advocaat te Gorinchem, bij schriftuur middelen van
cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt
daarvan deel uit.
De Advocaat-Generaal Jörg heeft geconcludeerd dat de Hoge Raad het
beroep zal verwerpen.
3. Beoordeling van het eerste middel
3.1. Het middel bevat in zijn subsidiaire onderdeel de klacht dat het
Hof de verkeerde maatstaf heeft gehanteerd bij zijn afwijzing van het
verzoek tot het horen van getuigen.
3.2.1. Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 25
april 2000 houdt - voorzover hier van belang - het volgende in:
"Op vordering van de advocaat-generaal verleent het gerechtshof
verstek tegen de niet verschenen verdachte.
De voorzitter deelt aanstonds mede de korte inhoud van een
telefaxbericht van de raadsman van de verdachte, Mr. G.A.F.M. Wouters,
advocaat te Gorinchem, d.d. 25 april 2000, strekkende tot aanhouding
van de behandeling vanwege de onmogelijkheid om tijdig aan de
advocaat-generaal de door de verdediging gewenste getuigen door te
geven, nu hij, raadsman, geen kopie van de dagvaarding heeft ontvangen
en pas hedenochtend van de verdachte te horen kreeg dat de behandeling
hedenmiddag zou plaatsvinden.
De advocaat-generaal deelt daarop mede -zakelijk weergegeven- :
De raadsman wil het in de aantekening mondeling vonnis van 2 april
1999 vermelde gegeven dat door de verdachte en door de officier van
justitie afstand van rechtsmiddelen is gedaan, aanvechten. De raadsman
wil daartoe ter terechtzitting getuigen doen horen. Ik stel voor het
gevraagde onderzoek door middel van een schriftelijke procedure af te
doen, bijvoorbeeld door de griffier van die bedoelde terechtzitting te
laten nagaan of er met betrekking tot het afstand doen van
rechtsmiddelen ter zitting nog enige vorm van duidelijkheid kan worden
verschaft en ook of de desbetreffende officier van justitie zich nog
kan herinneren of er concreet afstand van rechtsmiddelen is gedaan.
Na beraad in raadkamer deelt de voorzitter mede dat het hof de
advocaat-generaal verzoekt een brief te sturen naar Verberne, in zijn
hoedanigheid van griffier ter terechtzitting van de politierechter in
de arrondissementsrechtbank te Breda van 2 april 1999, betreffende de
zaak met parketnummer 02/021684-97, met het verzoek na te gaan of op
bedoelde terechtzitting door de desbetreffende verdachte en/of de
officier van justitie afstand van rechtsmiddelen is gedaan en zo
mogelijk in het antwoord de mening van de desbetreffende officier van
justitie te betrekken.
Het hof zal de stukken in handen stellen van de advocaat-generaal om
uitvoering te geven aan het vorenstaande.
Voorts deelt de voorzitter mede dat het hof in verband met het
vorenstaande het onderzoek ter terechtzitting schorst (...)."
3.2.2. Bij de stukken bevindt zich een schrijven van de raadsman van de verdachte aan de Advocaat-Generaal bij het Hof van 19 december 2000 met onder meer het verzoek de hiervoren bedoelde Politierechter, Officier van Justitie en Griffier als getuigen te doen oproepen voor de terechtzitting in hoger beroep van 8 januari 2001. Voorts bevindt zich bij de stukken een schrijven van de Advocaat-Generaal bij het Hof aan de raadsman van 27 december 2000, inhoudende dat en waarom de genoemde personen niet als getuigen zullen worden opgeroepen.
3.2.3. Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 8
januari 2001, naar aanleiding waarvan de
bestreden uitspraak is gewezen, houdt - voorzover hier van belang -
het volgende in:
"De voorzitter deelt mede dat het hof heeft kennisgenomen van de
brieven van de griffier, d.d.
20 april 1999, van mr Pfeil, d.d. 31 augustus 2000, van mr Zonneveld,
d.d. 1 augustus 2000, van de heer Hoppenbrouwers, d.d. 21 augustus
2000 en van de inhoud van het door de griffier opgemaakte
proces-verbaal terechtzitting, d.d. 1 (de Hoge Raad leest: 2) april
1999.
De advocaat-generaal voert aan - zakelijk weergegeven - als volgt:
De door de raadsman gevraagde getuigen heb ik niet opgeroepen, omdat
de inhoud van de correspondentie duidelijk genoeg is.
De raadsman voert hierop aan - zakelijk weergegeven - als volgt:
Mijn client heeft in eerste aanleg geen afstand van rechtsmiddelen
willen doen. Ik wens mijn verzoek voorwaardelijk te herhalen, in die
zin, dat indien het hof niet tot een beslissing kan komen, ik de
politierechter, de officier van justitie en de griffier van de
behandeling in eerste aanleg wens te horen.
Het hof trekt zich terug teneinde zich te beraden omtrent het
voorwaardelijke verzoek van de raadsman.
Na beraad deelt de voorzitter als beslissing van het hof mede niet de
noodzaak in te zien van het alsnog oproepen en horen van de door de
raadsman gevraagde getuigen, nu niet valt in te zien dat, gezien in
het licht van de hiervoor vermelde correspondentie, die getuigen ter
terechtzitting van het hof anders zullen verklaren dan zij hebben
gedaan."
3.3. De hiervoor onder 3.2.2 bedoelde schriftelijke opgave van
getuigen aan de Advocaat-Generaal bij het Hof is een opgave als
bedoeld in art. 321, eerste lid, Sv in verbinding met art. 263 Sv,
welke bepalingen op grond van art. 415 Sv ook in hoger beroep van
toepassing zijn.
3.4. Art. 321 Sv luidt als volgt:
"1. In alle gevallen waarin na schorsing het onderzoek wordt hervat,
kunnen nieuwe nog niet eerder opgeroepen of gehoorde tolken, getuigen
en deskundigen worden opgeroepen overeenkomstig de artikelen 260,
eerste lid, en 263.
2. Artikel 260, tweede lid, en 287, tweede lid, vinden overeenkomstige
toepassing."
3.5. De geschiedenis van art. 321 Sv, dat sedert zijn totstandkoming
is gewijzigd bij de Wet van 29 november 1935, Stb. 685, de Wet van 5
juli 1984, Stb. 332, de Wet van 11 november 1993, Stb. 603 en de Wet
van 15 januari 1998, Stb. 33, bevat geen aanknopingspunt voor de
opvatting dat de wetgever ten aanzien van getuigen die zijn opgegeven
na een schorsing van het onderzoek ter terechtzitting doch op de
voorgeschreven wijze vóór de nadere terechtzitting, een ander
oproepingsregiem in het leven heeft willen roepen dan geldt ten
aanzien van getuigen die zijn opgegeven voor de aanvang van het
onderzoek ter terechtzitting. Gelet op de wetsgeschiedenis alsmede het
wettelijk systeem inzake de oproeping en het horen van getuigen die
zijn opgegeven vóór de aanvang van het onderzoek ter terechtzitting,
brengt een redelijke uitleg van art. 321 Sv mee dat in het geval
waarin na schorsing het onderzoek ter terechtzitting wordt hervat,
nieuwe nog niet eerder opgeroepen of gehoorde getuigen kunnen worden
opgeroepen overeenkomstig de art. 263 en 287, derde lid onder a,
alsmede dat de art. 264 en 288, eerste lid, Sv dan van overeenkomstige
toepassing zijn. Dit betekent dus dat art. 321, eerste lid, Sv - met
overeenkomstige toepassing ten aanzien van tolken en deskundigen -
aldus dient te worden verstaan
(a) dat de opgave van een in die bepaling bedoelde getuige dient te
geschieden op de wijze als voorzien in art. 263 Sv;
(b) dat het openbaar ministerie op de wijze als voorzien in art. 264
Sv op de daar genoemde gronden kan weigeren de opgegeven getuige te
doen oproepen;
(c) dat indien de oproeping van de opgegeven getuige door het openbaar
ministerie is verzuimd of op de voet van art. 264, eerste lid, Sv is
geweigerd, de verdachte ingevolge art. 287, derde lid onder a, Sv de
rechter kan verzoeken de oproeping te bevelen van de getuige indien
deze niet is verschenen;
(d) dat de rechter op de wijze als voorzien in art. 288, eerste lid,
Sv op de daar genoemde gronden kan weigeren de opgegeven getuige te
doen oproepen.
3.6. Uit het vorenoverwogene volgt allereerst dat het openbaar
ministerie de oproeping van een vóór de nadere terechtzitting
opgegeven getuige slechts kan weigeren indien het - voorzover in deze
zaak van belang - van oordeel is dat daardoor redelijkerwijs de
verdachte niet in zijn verdediging wordt geschaad, en voorts dat de
rechter het verzoek van de verdachte tot oproeping van zo een getuige
slechts kan afwijzen indien redelijkerwijs valt aan te nemen dat
daardoor het openbaar ministerie niet in zijn vervolging of de
verdachte in zijn verdediging wordt geschaad.
3.7. Het vorenoverwogene brengt mee dat het Hof door het
noodzaakcriterium te hanteren de verkeerde maatstaf heeft aangelegd
bij zijn de beslissing op het verzoek van de raadsman.
3.8. Het subsidiaire onderdeel van het middel is derhalve gegrond.
4. Slotsom
Het vorenoverwogene brengt mee dat de bestreden uitspraak niet in
stand kan blijven, de middelen voor het overige geen bespreking
behoeven en als volgt moet worden beslist.
5. Beslissing
De Hoge Raad:
Vernietigt de bestreden uitspraak;
Verwijst de zaak naar het Gerechtshof te Arnhem,
opdat de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en
afgedaan.
Dit arrest is gewezen door de vice-president W.J.M. Davids als
voorzitter, en de raadsheren F.H. Koster, A.M.J. van Buchem-Spapens,
A.J.A. van Dorst en B.C. de Savornin Lohman, in bijzijn van de
griffier S.P. Bakker, en uitgesproken op 14 januari 2003.
*** Conclusie ***
Nr.02376/01
Mr. Jörg
Zitting 29 oktober 2002
Conclusie inzake:
1. Verzoeker is door het gerechtshof te 's-Hertogenbosch bij arrest
van 22 januari 2001 niet-ontvankelijk verklaard in zijn hoger beroep.
2. Namens verzoeker heeft mr. G.A.F.M. Wouters, advocaat te Gorinchem,
twee middelen van cassatie voorgesteld.
3. Het eerste middel bestaat uit een primaire en subsidiaire klacht.
De primaire klacht komt op tegen het oordeel van het hof dat verzoeker
ter terechtzitting van 2 april 1999 in eerste aanleg afstand heeft
gedaan van het recht om tegen het op die datum gewezen en uitgesproken
vonnis in hoger beroep te gaan. De subsidiaire klacht richt zich tegen
het oordeel van het hof dat het niet de noodzaak inziet van het alsnog
oproepen en horen van de door verzoeker opgegeven getuigen.
4. Logischerwijze begin ik met de subsidiaire klacht waarin wordt
aangevoerd dat het hof niet had mogen afzien van het oproepen en horen
van de door verzoeker opgegeven getuigen, aangezien niet
redelijkerwijs viel aan te nemen dat verzoeker daardoor niet in zijn
verdediging werd geschaad. Gezien de toelichting op het middel lees ik
het middel aldus, dat het opkomt tegen de toepassing door het hof van
het noodzakelijkheidscriterium (art. 315 Sv) in plaats van het
redelijkheidscriterium (art. 288 Sv) bij de beoordeling van het al dan
niet oproepen van de namens verzoeker opgegeven getuigen.
5. In HR 17 oktober 1950, NJ 1951, 259, is bepaald dat wanneer een
verdachte in hoger beroep beweert dat de vermelding over de afstand
van het recht op hoger beroep onjuist is, de rechter dit dient te
onderzoeken en hierover moet beslissen (zie ook HR 28 februari 1985,
NJ 1985, 550, r.o. 7 en HR 19 mei 1998, LJN AD1045, r.o. 4.6).
6. Nadat reeds twee zittingen hadden plaatsgevonden waarbij verzoeker
noch zijn raadsman aanwezig waren, heeft de raadsman van verzoeker bij
brief van 19 december 2000 de advocaat-generaal verzocht als getuigen
op te roepen: de politierechter, officier van justitie en griffier uit
de eerste aanleg. Bij brief van 27 december 2000 heeft de
advocaat-generaal aangegeven de genoemde getuigen niet te zullen
oproepen, aangezien zij reeds schriftelijk hadden verklaard dat
verzoeker ter terechtzitting van de politierechter van 2 april 1999
afstand had gedaan van het recht op hoger beroep. Tijdens de
terechtzitting in hoger beroep van 8 januari 2002 heeft de raadsman
van verzoeker zijn verzoek voorwaardelijk herhaald: slechts indien het
hof voornemens was verzoeker niet-ontvankelijk te verklaren werd
verzocht genoemde getuigen op te roepen.
7. Blijkens het proces-verbaal terechtzitting heeft het hof als volgt
gereageerd op dit verzoek:
"Na beraad deelt de voorzitter als beslissing van het hof mede niet de
noodzaak in te zien van het alsnog oproepen en horen van de door de
raadsman gevraagde getuigen, nu niet valt in te zien dat, gezien in
het licht van de hiervoor vermelde correspondentie, die getuigen ter
terechtzitting van het hof anders zullen verklaren dan zij hebben
gedaan".
8. Aan de orde is dus de vraag of in het geval dat getuigen tijdig
vóór een latere (in casu de derde) zitting zijn opgegeven, doch niet
door de officier van justitie/advocaat-generaal zijn opgeroepen en zij
evenmin zijn verschenen, de feitenrechter aan de hand van het
redelijkheidscriterium dan wel het noodzakelijkheidscriterium moet
beoordelen of de getuigen alsnog dienen te worden opgeroepen. Ook mijn
ambtgenoot Vellinga heeft onlangs in zijn conclusie van 8 oktober 2002
in de zaak (nr 01040/02) deze vraag behandeld. Zijn uitkomst is
een andere dan de mijne.
9. Vooropgesteld zij dat art. 321 Sv niet rechtstreeks naar art. 288
Sv verwijst. Het bepaalt dat nieuwe getuigen etc. kunnen worden
opgeroepen overeenkomstig art. 260, eerste lid (bevoegdheid van de
officier tot oproeping) en art. 263 (zelfde bevoegdheid van de
verdachte, plus verplichting tot opgave van de getuigen aan de
officier uiterlijk drie dagen voor de zitting). Voorts bepaalt het
tweede lid van art. 321 van overeenkomstige toepassing:
- art. 260, tweede lid (verplichting van de officier om de verdachte
de opgeroepen getuigen mede te delen), en
- art. 287, tweede lid, Sv. Dit artikellid luidt:
"De verschenen getuigen worden gehoord, tenzij daarvan wordt afgezien
met toestemming van de officier van justitie of van de verdachte dan
wel op de gronden genoemd in artikel 288, eerste lid, onder b en c."
10. De niet-rechtstreekse verwijzing in art. 321 naar art. 288 betreft
dus slechts de mogelijkheid om af te zien van het verhoor van de ter
zitting verschenen getuigen voor zover hun gezondheid door het
afleggen van een verklaring ernstig gevaar loopt, dan wel indien
redelijkerwijs geen schade voor de verdediging of de vervolging van
het niet horen van de getuigen valt aan te nemen. Gezien de samenhang
tussen de artikelen 263, 264 en 288 Sv valt niet met zekerheid uit te
sluiten dat het niet beantwoorden van de vraag wat rechtens is a)
indien wel opgeroepen getuigen niet verschenen zijn; b) indien
oproeping van getuigen door het OM is geweigerd, als een omissie van
de wetgever moet worden beschouwd. Had niet in art. 321 Sv ook naar de
artikelen 264 en 288 Sv moeten worden verwezen?
11. De schaarse rechtspraak op dit punt lijkt in die richting te
wijzen.(1) Niettemin meen ik, mede gezien de wetsgeschiedenis, dat van
een omissie geen sprake is.
12. Met de verwijzing in art. 321 naar art. 263 is beoogd de
bevoegdheid van de verdediging te garanderen om nieuwe getuigen op te
geven, waarbij aangegeven wordt hoe de verdediging dat moet doen.
Zulks blijkt uit het oorspronkelijke art. 321,(2) dat bepaalde dat bij
hervatting van het onderzoek na schorsing oproeping van nieuw bij te
brengen, nog niet gehoorde getuigen overeenkomstig art. 263, laatste
lid, Sv geschiedt. Het oorspronkelijke art. 263, laatste lid, Sv,(3)
bepaalde met inachtneming van welke termijn de getuigen door de
verdachte aan de officier van justitie dienden te worden opgegeven.
Het oorspronkelijke art. 321 Sv bepaalde voorts dat art. 280, derde
lid, Sv(4) van overeenkomstige toepassing was, inhoudende dat alle
verschenen getuigen werden gehoord, tenzij daarvan met toestemming van
de officier van justitie en de verdachte werd afgezien. In het
oorspronkelijke artikel 321 Sv was niet van overeenkomstige toepassing
verklaard art. 282 Sv,(5) inhoudende dat de rechtbank de oproeping of
dagvaarding gelastte van een op de lijst voorkomende getuige die niet
was verschenen, tenzij daarvan met toestemming van de officier van
justitie en verdachte werd afgezien. Niet aannemelijk is dat de
wetgever niet de mogelijkheid onder ogen zou hebben gezien dat tijdens
de schorsing wel opgeroepen getuigen niet zouden verschijnen, wanneer
de wetgever wel de mogelijkheid onder ogen heeft gezien, dat dit
gebeurt voor de eerste zitting (in het oorspronkelijke art. 282 Sv).
13. Het voorgaande houdt in dat reeds in 1926, toen deze artikelen in
werking traden, uitdrukkelijk werd bepaald dat - wanneer het onderzoek
ter terechtzitting na schorsing werd hervat en getuigen overeenkomstig
art. 263 Sv waren opgegeven - alle verschenen getuigen werden gehoord,
tenzij daarvan werd afgezien met toestemming van de officier van
justitie en de verdachte, terwijl het artikel dat regelt wat dient te
geschieden wanneer de getuigen niet zijn verschenen niet van
overeenkomstige toepassing was verklaard.
14. Hoewel in de loop der jaren de betreffende artikelen zijn
gewijzigd, is de strekking daarvan niet wezenlijk veranderd. Bij
wetswijziging van 1984 is het redelijkheidscriterium geïntroduceerd.
De van 1 september 1984 tot 1 februari 1994 geldende versie van art.
321 Sv bepaalde dat art. 280, zesde lid, Sv van toepassing was, welk
artikel (van 1 september 1984 tot 1 februari 1994) als volgt luidde:
"Op vordering van de officier van justitie of op verzoek van de
verdachte worden getuigen, die niet op de lijst voorkomen doch op de
terechtzitting tegenwoordig zijn, alsnog door de griffier op de lijst
gebracht, tenzij de rechtbank bij met redenen omklede beslissing van
oordeel is dat door het niet horen van die getuigen redelijkerwijs
noch het openbaar ministerie in de vervolging noch de verdachte in
zijn verdediging kan worden geschaad."
15. Het redelijkheidscriterium werd dus geïntroduceerd voor het afzien
van het verhoor van getuigen die niet op de lijst voorkomen, maar wel
ter terechtzitting tegenwoordig zijn.(6) Niet van overeenkomstige
toepassing verklaard is art. 280, vierde lid, Sv, dat - zoals dat
luidde tussen 1 september 1984 en 1 februari 1998 - bepaalde dat de
door de verdachte opgegeven getuige die de officier van justitie met
toepassing van het redelijkheidscriterium had geweigerd op te roepen
alsnog werd opgeroepen, tenzij de rechtbank van oordeel was dat door
het achterwege blijven daarvan de verdachte redelijkerwijs niet in
zijn verdediging kon worden geschaad. Aldus is het
redelijkheidscriterium niet van toepassing verklaard op het afzien van
het verhoor van getuigen die tegen een latere zitting zijn opgegeven
en niet zijn verschenen.
16. In het bijzonder de uitdrukkelijke verwijzing in art. 321 Sv naar
art. 280, zesde lid, Sv (van 1 september 1984 tot 1 februari 1994),
resp. zevende lid, Sv (van 1 februari 1994 tot 1 februari 1998), resp.
art. 287, tweede lid, Sv (vanaf 1 februari 1998) en het ontbreken van
een verwijzing naar art. 280, vierde lid, Sv (van 1 september 1984 tot
1 februari 1998), resp. art. 288 Sv (vanaf 1 februari 1998), wijst
mijns inziens erop dat geen sprake is van een omissie van de wetgever.
17. Dat de wetgever de toepassing van het noodzakelijkheidscriterium
heeft beoogd wanneer op grond van art. 321 jo 263 Sv opgegeven
getuigen niet zijn verschenen, meen ik uit de wetsgeschiedenis te
kunnen afleiden. Ik wijs daarvoor op de uit 1921 stammende Memorie van
Toelichting op de artikelen 308 en 314 Sv (thans 315 en 321 Sv). In de
toelichting op art. 308 Sv wordt namelijk als volgt verwezen naar art.
314 Sv:
"Omtrent de bevoegdheid van het openbaar ministerie en den verdachte
om tegen de nieuwe terechtzitting ook hunnerzijds dan weder andere
getuigen of deskundigen te dagvaarden of mede te brengen, zie art.
314."(7)
18. Uit het feit dat volgens de Memorie van Toelichting de
mogelijkheid die de rechtbank heeft om nieuwe getuigen te doen horen
ook bestaat voor het openbaar ministerie en de verdachte, kan worden
afgeleid dat in dat geval hetzelfde criterium moet gelden als voor de
rechtbank, te weten het noodzakelijkheidscriterium. Opmerkelijk is dat
de Memorie van Toelichting deze mogelijkheid baseert op art. 314 Sv
(het huidige art. 321 Sv) en niet op art. 321 Sv (het huidige art. 328
Sv), waaruit zou kunnen worden afgeleid dat art. 315 Sv en art. 321 Sv
samenhangen.
19. Op grond van het voorgaande kom ik tot de conclusie dat de
uitdrukkelijke verwijzing in art. 321 Sv naar art. 287, tweede lid, Sv
meebrengt dat slechts wanneer getuigen op een latere zitting zijn
verschenen het redelijkheidscriterium van toepassing is. Nu een
dergelijke uitdrukkelijke verwijzing naar het vroegere art. 280,
vierde lid, Sv respectievelijk het huidige art. 288 Sv ontbreekt, moet
worden aangenomen dat wanneer getuigen tegen een latere zitting zijn
opgegeven en niet zijn verschenen, niet het redelijkheidscriterium
doch het noodzakelijkheidscriterium van toepassing is.
20. Voor een dergelijk onderscheid bestaan goede processuele gronden.
Immers, een proces dient - eenmaal aangevangen - zo min mogelijk door
incidenten te worden onderbroken en voortvarend te worden voortgezet
en afgerond (art. 277, 320 Sv). Incidenten die tot verdere vertraging
kunnen leiden dienen te worden beoordeeld op de noodzaak om
daaromtrent nieuwe feiten boven water te krijgen (art. 315-318 Sv).
21. In het onderhavige geval waren de getuigen tegen een latere
zitting opgegeven (maar niet opgeroepen) en niet verschenen. Aldus
diende het hof aan de hand van het noodzakelijkheidscriterium te
beoordelen of bij de hervatting van het proces de getuigen alsnog
dienden te worden opgeroepen en het proces dus weer vertraging zou
oplopen.
22. Het hof heeft derhalve het juiste criterium toegepast, terwijl het
oordeel van het hof, zoals weergegeven onder 7, niet onbegrijpelijk
is.
23. Dan nu de primaire klacht waarin wordt opgekomen tegen het oordeel
van het hof dat verzoeker ter terechtzitting van 2 april 1999 in
eerste aanleg afstand heeft gedaan van het recht om tegen het op die
datum gewezen en uitgesproken vonnis in hoger beroep te gaan.
24. Blijkens het proces-verbaal terechtzitting van 2 april 1999 heeft
zich - nadat de politierechter het vonnis had uitgesproken - het
volgende voorgedaan:
"De politierechter geeft aan de verdachte kennis dat hij binnen
veertien dagen hoger beroep kan instellen tegen dit vonnis en maakt
hem opmerkzaam op zijn recht om ter terechtzitting van dat
rechtsmiddel afstand te doen. Verdachte verklaart hierop afstand te
doen van zijn recht om in hoger beroep te gaan. De officier van
justitie merkt op dat zij ook afstand doet van haar recht om appel in
te stellen. De politierechter deelt hierop mede dat het vonnis hiermee
onherroepelijk geworden is."
25. Op de eerste zittingsdag in hoger beroep, 25 april 2000, kort voor
de aanvang van de zitting, waarbij verzoeker noch zijn raadsman
aanwezig waren, heeft de officier van justitie een faxbericht van de
raadsman van verzoeker ontvangen waarin deze schrijft dat indien hij
tijdig op de hoogte was geweest van de datum van de zitting, hij
tijdig een verzoek zou hebben gedaan tot het horen van de
politierechter, de officier van justitie en de griffier die aan de
behandeling in de eerste aanleg hadden deelgenomen. De
advocaat-generaal heeft vervolgens ter zitting aangegeven
schriftelijke ondervraging van de griffier en eventueel officier van
justitie voldoende te achten. Het hof heeft daarop de
advocaat-generaal verzocht de griffier uit de eerste aanleg
schriftelijk te verzoeken na te gaan of verzoeker en/of de officier
van justitie ter terechtzitting van 2 april 1999 afstand had(den)
gedaan en daarbij zo mogelijk de mening van de desbetreffende officier
van justitie te betrekken.
26. De advocaat-generaal heeft vervolgens bij brief van 27 juli 2000
zowel de griffier, de politierechter als de officier van justitie
gevraagd of zij concrete herinneringen hadden aan de zitting van 2
april 1999. Allen antwoordden ontkennend.
De officier van justitie bevestigde dat op haar eisenlijst (de
zittingslijst, NJ) stond aangetekend dat zowel verzoeker als de
officier afstand hadden gedaan.
De politierechter merkte op dat de vermelding in het proces-verbaal
van verzoekers afstand betekent dat dit in overeenstemming zal zijn
met zijn zittingsaantekeningen; zijn werkwijze is namelijk dat hij
zijn zittingsaantekeningen raadpleegt alvorens over te gaan tot
ondertekening van het proces-verbaal.
Van de strafsector van de rechtbank te Breda is bericht ingekomen dat
de destijds dienstdoende griffier niet meer voor Justitie werkzaam is;
maar dat uit haar aantekeningen blijkt dat door verzoeker afstand is
gedaan.
27. In de toelichting op het middel wordt een aantal omstandigheden
aangevoerd op grond waarvan het hof niet had mogen vaststellen dat
genoegzaam is komen vast te staan dat verzoeker ter terechtzitting van
2 april 1999 afstand heeft gedaan van het recht op hoger beroep; te
weten:
- verzoeker werd in eerste aanleg niet bijgestaan door een raadsman;
- verzoeker is het oneens met het vonnis van de politierechter;
- er is verzoeker veel aan gelegen een blanco strafblad te hebben
gezien het feit dat hij onlangs is beëdigd als procureur en advocaat;
- verzoeker heeft slechts iets in de trant van "ik wil van de zaak af,
het stinkt aan alle kanten" gezegd, en
- de schriftelijke reacties van de politierechter, officier van
justitie en griffier zijn al te concluderend.
28. Naar aanleiding van het verweer van verzoeker heeft het hof het
boven, onder 5, genoemde onderzoek ingesteld en blijkens het arrest
als volgt geoordeeld:
"Het hof heeft kennisgenomen van de brieven van de griffier d.d. 20
april 1999, van respectievelijk Mr Pfeil d.d. 31 augustus 2000, Mr
Zonneveld, d.d. 1 augustus 2000, de heer Hoppenbrouwers, d.d. 21
augustus 2000, alsmede van de inhoud van het door de griffier
opgemaakte proces-verbaal terechtzitting, d.d. 2 april 1999.
Het hof is van oordeel dat uit de inhoud van de hiervoor genoemde
stukken genoegzaam is komen vast te staan dat verdachte en de officier
van justitie ter terechtzitting van de politierechter te Breda, op 2
april 1999, daadwerkelijk afstand van rechtsmiddelen hebben gedaan."
29. Aldus heeft het hof geoordeeld dat genoegzaam is komen vast te
staan dat verzoeker ter terechtzitting van 2 april 1999 afstand heeft
gedaan van het recht op hoger beroep. Dit oordeel is niet
onbegrijpelijk(8) en kan als van feitelijke aard in cassatie niet
verder worden getoetst. De primaire klacht faalt eveneens.
30. Het eerste middel faalt.
31. In het tweede middel wordt aangevoerd dat art. 6 EVRM is
geschonden, nu de stukken van het geding in hoger beroep bijna tien
maanden na het instellen van het hoger beroep zijn ontvangen ter
griffie van de Hoge Raad.
32. Het middel faalt. Verzoeker is terecht door het hof
niet-ontvankelijk verklaard. Aangezien verzoeker afstand heeft gedaan
van het recht op hoger beroep stonden voor verzoeker de rechtsmiddelen
van hoger beroep en beroep in cassatie niet open. Op grond van het
voorgaande komt verzoeker dan ook geen beroep toe op strafvermindering
ten gevolge van overschrijding van de redelijke termijn in de
cassatiefase.
33. De middelen falen. De primaire klacht van het eerste middel kan
met de aan art. 81 ontleende formulering worden afgedaan. Gronden
waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de
bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet
aangetroffen.
34. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.
De Procureur-Generaal
bij de Hoge Raad der Nederlanden
1 HR 24 september 2002, LJN: AE6122 (ontnemingszaak); HR 25 februari
1992, DD 92.247.
2 Stb. 1921, 14 (iwtr: 1 januari 1926).
3 Stb. 1921, 14 en Stb. 1925, 308 en 343 (iwtr: 1 januari 1926).
4 Stb. 1921, 14 en Stb. 1925, 343 (iwtr: 1 januari 1926).
5 Stb. 1921, 14 en Stb. 1925, 343 (iwtr: 1 januari 1926).
6 Volgens de van 1 februari 1994 tot 1 februari 1998 geldende versie
van art. 321 Sv was art. 280, zevende lid, Sv van toepassing, dat
identiek was aan het hierboven geciteerde art. 280, zesde lid, Sv.
7 Stb. 1921, 14, 286, nr. 3, p. 127.
8 Eerder onbegrijpelijk zou zijn indien genoemde functionarissen onder
de honderden strafzaken die hun handen passeren wel een concrete
herinnering aan de afstandkwestie juist in deze zaak hadden gehad.