DE NATIONALE OMBUDSMAN
http://www.nationaleombudsman.nl
Nationale ombudsman: Klacht leeftijdsonderzoek AMA's gegrond
KLACHT OVER LEEFTIJDSONDERZOEK AMA'S GEGROND
Den Haag, 19 december 2002 - De Immigratie- en Naturalisatiedienst
(IND) is niet in staat de 18-jarige leeftijd van asielzoekers vast te
stellen met röntgenfoto's van het sleutelbeen, stelt de Nationale
ombudman. Op basis van zijn onderzoek concludeert hij verder dat het
niet behoorlijk is dat de IND bezwaren van de Inspectie voor de
Gezondheidszorg over de betrouwbaarheid van het leeftijdsonderzoek
heeft genegeerd. Bovendien heeft de IND het advies van de Inspectie in
de wind geslagen om een medisch-ethische commissie in te stellen die
toeziet op het leeftijdsonderzoek. De Nationale ombudsman heeft het
onderzoek uitgevoerd naar aanleiding van klachten van de Stichting
Medisch Advies Kollectief (SMAK) over de IND en de Inspectie voor de
Volksgezondheid.
Nederland kent een soepeler toelatingsbeleid voor alleenstaande
minderjarige asielzoekers (AMA's). Of een asielzoeker daadwerkelijk
minderjarig is, en dus jonger dan 18 jaar, is niet altijd op voorhand
duidelijk. De IND maakt sinds 1999 gebruik van een nieuwe
onderzoeksmethode om de leeftijd vast te stellen van asielzoekers die
geen identiteitspapieren hebben en van wie de minderjarigheid in
twijfel wordt getrokken. Dit leeftijdsonderzoek gebeurt met behulp van
röntgenfoto's van het sleutelbeen.
Onderzoek niet gebruiken voor bepalen minderjarigheid
Om advies gevraagd, heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg de IND
laten weten dat naar haar mening alleen wetenschappelijk verantwoorde
uitspraken kunnen worden gedaan over de leeftijd van de asielzoeker
als het sleutelbeen volledig gesloten is. In dat geval kan worden
aangenomen dat de asielzoeker tenminste 20 jaar is. Onderzoek van de
Nationale ombudsman wijst echter uit dat de IND ook uitspraken doet
over minder- of meerderjarigheid als het sleutelbeen nog niet volledig
is gesloten. Nu voor het AMA-beleid juist de exacte leeftijd van 18
jaar cruciaal is, ziet de Nationale ombudsman geen rechtvaardiging het
leeftijdsonderzoek op deze wijze voort te zetten. De Nationale
ombudsman doet de IND dan ook de aanbeveling dit onderzoek niet langer
te gebruiken voor het bepalen van de 18-jarige leeftijd. De IND kan op
basis van het sleutelbeenonderzoek enkel een wetenschappelijk
verantwoorde conclusie trekken over de leeftijd van 20 jaar.
IND gaat voorbij aan bezwaren Inspectie
Al voordat de IND in 1999 gebruik ging maken van röntgenfoto's van het
sleutelbeen voor leeftijdsonderzoek, was leeftijdsonderzoek onderwerp
van medisch-ethische discussie. De IND heeft daarom in 1998 advies
gevraagd aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg. De Inspectie heeft
daarop sterke twijfels geuit over de effectiviteit, de betrouwbaarheid
en de proportionaliteit van röntgenfotos van het sleutelbeen.
Desondanks is de IND in 1999 deze methode gaan toepassen. De Nationale
ombudsman vindt het niet behoorlijk dat de IND van start is gegaan met
het verrichten van leeftijdsonderzoek met behulp van röntgenfoto's van
het sleutelbeen, zonder te motiveren waarom aan de ernstige bezwaren
van de Inspectie voorbij is gegaan.
Geen medisch-ethische commissie
Alle leeftijdsonderzoeken worden bij de IND beoordeeld door één
onderzoeker. Mede daarom heeft de Inspectie sterk aangedrongen op het
instellen van een medisch-ethische commissie. Aanvankelijk heeft de
IND aangegeven zo'n commissie te zullen instellen. Uit onderzoek van
de Nationale ombudsman blijkt echter dat deze commissie nooit is
ingesteld, ondanks herhaald aandringen van de Inspectie. Deze gang van
zaken doorstaat de toets der kritiek van de Nationale ombudsman niet.
De IND had de Inspectie voor de Gezondheidszorg in ieder geval op de
hoogte moeten brengen van zijn veranderde inzichten op dit punt. De
Nationale ombudsman stelt verder dat gezien de vergaande consequenties
van de uitslag van het leeftijdsonderzoek, de IND de plicht heeft om
zorg te dragen voor een zorgvuldige en met waarborgen omklede
procedure. De Nationale ombudsman doet de IND dan ook de aanbeveling
om alsnog een externe commissie in te stellen die erop toeziet dat de
ethische en wetenschappelijke normen van het leeftijdsonderzoek zo
goed mogelijk worden gewaarborgd.
Handelen Inspectie voor de Volksgezondheid
De Nationale ombudsman heeft tevens onderzocht in hoeverre de
Inspectie voor de Gezondheidszorg valt te verwijten dat zij geen actie
heeft ondernomen om het leeftijdsonderzoek stop te zetten. De
Nationale ombudsman oordeelt echter dat de Inspectie binnen de grenzen
van haar bevoegdheid heeft gehandeld. Nu er geen sprake is van acuut
gevaar voor de veiligheid of de volksgezondheid en de kwestie niet
direct betrekking heeft op medische zorg, kan de Inspectie niet worden
verweten dat zij geen eigen onderzoek heeft ingesteld. De Nationale
ombudsman overweegt evenwel dat hoewel de Inspectie tot een onderzoek
niet verplicht was, zij er redelijkerwijs wel toe had kunnen besluiten
gezien haar betrokkenheid bij het leeftijdsonderzoek.
Noot voor de redactie,