18 december 2002
Raad voor Cultuur pleit voor wet op vaste boekenprijs
De vaste boekenprijs moet onverkort gehandhaafd blijven. Dit adviseert de Raad voor Cultuur aan de staatssecretaris van Cultuur en de minister van Economische Zaken. De Raad dringt er bij de rijksoverheid sterk op aan de vaste boekenprijs wettelijk te verankeren.
Het boek is niet alleen een economisch product, maar ook bij uitstek een cultuurgoed. Boeken fungeren als geheugen van de samenleving. Ze spelen een grote rol bij de informatievoorziening en bij het bevorderen van kennis. De Nederlandse overheid beschermt dit uitgangspunt door de vaste boekenprijs toe te staan. Zo maakt zij het mede mogelijk dat de pluriformiteit en een brede beschikbaarheid van boeken in ons betrekkelijk kleine taalgebied behouden blijven. Kern van het stelsel is dat een boek gedurende tenminste twee jaar overal tegen dezelfde - door de uitgever bepaalde - prijs wordt verkocht. Door het wegnemen van onzekerheid in het hanteren van de prijs wordt het de branche mogelijk gemaakt zich op andere gebieden enig risico te permitteren. Hierdoor zijn uitgevers en boekhandels in staat ook minder goedlopende titels aan te bieden (kruissubsidiëring). Daarvan profiteren onder meer de makers én de lezers van publicaties met een kleinere oplage: debuten, interculturele en Friestalige boeken, en uitgaven voor specifieke doelgroepen die juist de verscheidenheid van het aanbod bepalen.
In opdracht van de staatssecretaris van Cultuur en de minister van Economische Zaken hebben het Centraal Planbureau en het Sociaal en Cultureel Planbureau een evaluatieonderzoek uitgevoerd naar de werking van de vaste boekenprijs. Het CPB en SCP stellen in het rapport 'Boek en markt' (april 2002) vast dat het huidig stelsel effectief is, maar wel doelmatiger kan.
Het onderzoek draagt drie beleidsopties aan: geen interventie van overheidswege (dus feitelijke afschaffing van de vaste boekenprijs), subsidie aan de boekhandel en een afgebakende vaste boekenprijs.
Op grond van het rapport hebben de direct betrokken bewindslieden
de Raad voor Cultuur om een advies gevraagd.
De Raad stelt voor om níet in huidige systeem in te grijpen. In Nederland bestaat tot nog toe een unieke infrastructuur: er is sprake van een fijnmazig netwerk van boekhandels verspreid over het land, een uitgebreid bibliotheekstelsel en een grote diversiteit aan uitgeverijen die een breed aanbod brengen.
Het is allerminst zeker dat deze verworvenheid in een stelsel zonder vaste boekenprijs kan blijven bestaan. Voorbeelden in het buitenland stemmen in dit opzicht weinig optimistisch: in enkele West-Europese landen trad een verschraling op van het aanbod, een afname van het aantal kleinere boekhandels, verhoging van de gemiddelde boekenprijs en een grotere noodzaak tot overheidssteun voor de branche.
Daarom pleit de Raad voor Cultuur voor handhaving van de vaste boekenprijs voor alle Nederlandstalige en Friestalige boeken. Hij wil daarbij nog een stap verder gaan en stelt de regering voor om deze situatie wettelijk te verankeren. Hiermee zal de positie van het boek als cultureel waardevol goed worden versterkt. Met een wettelijke regeling wordt volgens de Raad bovendien goed aangesloten bij ontwikkelingen binnen de Europese Unie. Elf van de zestien huidige EU-lidstaten kennen een vaste boekenprijs, waarvan negen deze in een wet hebben vastgelegd; in drie landen wordt herinvoering van de vaste prijs overwogen.
Inmiddels heeft de voorzitter van de Tweede Kamer aan de Raad voor Cultuur gevraagd een advies uit te brengen over een initiatiefvoorstel van Dittrich (D66) en Halsema (GroenLinks) om te komen tot een Wet op de vaste boekenprijs. Dit advies wordt in het voorjaar van 2003 uitgebracht.
Noot voor de redactie,