Aan de Voorzitter van de
Tweede Kamer der Staten-Generaal
Binnenhof 4
DEN HAAG
Directie Noord-Afrika en Midden-Oosten, Afdeling Golfstaten
Bezuidenhoutseweg 67
Postbus 20061
2500 EB Den Haag
Datum
17 december 2002
Auteur
A.P. Wegerif
Kenmerk
DAM-614/02
Telefoon
070 348 5838
Blad
1/1
Fax
070 348 6639
Bijlage(n)
2
E-mail
ap.wegerif@minbuza.nl
Betreft
Beantwoording van vragen van het lid Wilders
over financiering vanuit Saoedi-Arabië
Graag bied ik u hierbij, mede namens de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de antwoorden aan op de schriftelijke vragen gesteld door het lid Wilders over financieringen vanuit Saoedi-Arabië. Deze vragen werden ingezonden op 15 oktober 2002 met kenmerk 2020301750.
De Minister van Buitenlandse Zaken
Mr. J.G. de Hoop Scheffer
Antwoord van de heer De Hoop Scheffer, minister van Buitenlandse Zaken, mede namens de heer Remkes, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, op vragen van het lid Wilders (VVD) over financieringen vanuit Saoedi-Arabië. (Ingezonden 15 oktober 2002)
Vraag 1
Was van de Fourqan-moskee en de Tariq ibn Ziyad-school in Eindhoven en van de Al-Tawhied-moskee en de Al-Siddieq-school in Amsterdam reeds langer bekend dat deze gelden hadden ontvangen vanuit Saoedi-Arabië?1) Is daarbij sprake van overkoepelende besturen met een moslim-fundamentalistisch karakter? Zijn beide 'clusters' inmiddels in verband gebracht met moslim-extremisme?
Antwoord
Van de Fourqan-moskee en de gerelateerde school (Stichting Waqf El Islamia) was al langer bekend dat zij geld ontvingen vanuit Saoedi-Arabië, waar de Waqf-stichting haar hoofdzetel heeft. Hetzelfde geldt voor de Tawheed-Stichting in Amsterdam, waar de Tawheed-moskee en de As Siddiq-school onder vallen. De Tawheed-stichting heeft in het verleden geld ontvangen van de Stichting El Haramain uit Saoedi-Arabië. Beide genoemde niet-gouvernementele organisaties (NGO's) zijn bekeringsorganisaties, die
de in Saoedi-Arabië overheersende wahabitische geloofsleer uitdragen. Deze geloofsleer kenmerkt zich door een orthodoxe interpretatie van de islam. Zowel in Eindhoven als Amsterdam (Waqf en Tawheed) is sprake van een sterke controle van het overkoepelende bestuur op school en moskee. Het bestuur van de Waqf in Eindhoven komt hierbij gematigder naar voren dan het bestuur van de Tawheed-stichting in Amsterdam, waar bestuursleden in het verleden hun orthodoxie op openlijke wijze hebben beleden.
Bij de Tawheed is er daarnaast een symbiose van imamschap, moskeebestuur en schoolbestuur. Eén persoon is imam, voorzitter van het Tawheed-bestuur en bestuurder op de school. In Eindhoven is de scheiding tussen imams, moskee en schoolbestuur iets strikter, wederzijdse beïnvloeding is echter niet uit te sluiten. Beide moskeeën zijn een verzamelplaats voor bezoekende orthodox-radicalen die weinig op hebben met de westerse samenleving en de daarin geldende normen en waarden.
Vraag 2
Vormt Saoedische financiering van islamitische instellingen in Nederland een kracht die volledig tegengesteld is aan het streven van de Nederlandse overheid naar de integratie van (ook) islamitische allochtonen?
Antwoord
Saoedische financiering van islamitische instellingen in Nederland kan schadelijk zijn voor het integratiestreven van de Nederlandse overheid, indien zij gericht is op organisaties die anti-westerse opvattingen verspreiden en isolationisme van delen van de moslimgemeenschap bevorderen.
Vraag 3
Wordt vanuit Saoedi-Arabië financiering verzorgd voor moskeeën, een nieuw te bouwen universiteit en een deel van het ministerie van religieuze zaken in Tunesië?
Antwoord
Het Ministère des Affaires Religieuses van Tunesië stelt geen financiële steun vanuit het buitenland te ontvangen. Voor wat betreft de bouw van moskeeën geldt dat het een ieder vrij staat om met schenkingen hieraan bij te dragen. Het is in principe geheim wie welk bedrag schenkt. De Tunesische overheid accepteert geen schenkingen ten behoeve van de bouw van moskeeën waaraan voorwaarden zijn verbonden. Er kon geen bevestiging worden verkregen dat de bouw van de moskee in Carthage (mede)
gefinancierd zou worden door Saoedi-Arabië.
De beleving van de Islam-godsdienst staat onder toezicht van de staat. Dat houdt onder meer in dat de overheid de geestelijken (imams) aanstelt en dat de overheid heeft bepaald dat moskeeën slechts tijdens de gebedsuren open mogen zijn. Dit om aanwakkering van extreme religieuze denkbeelden te voorkomen.
De nieuwbouw van de universiteit ez-Zitouna in Ariana wordt financieel ondersteund door het Congrès Islamique. Dit is een internationale organisatie die haar hoofdkantoor heeft in Djedda (Saoedi-Arabië).
Vraag 4
Hebben de Taliban ooit een opleiding ontvangen op scholen die waren gefinancierd vanuit Saoedi-Arabië?
Antwoord
Gezien de relaties in het verleden tussen Saudi-Arabië en het Afghaanse Talibanbewind, die overigens kort na 9/11 van Saudi-zijde zijn verbroken, kan opleiding van de Taliban op religieuze scholen gefinancierd vanuit Saudi-Arabië niet uitgesloten worden.
Vraag 5
Heeft Saoedisch geld een belangrijke rol gespeeld bij het versterken van moslim-fundamentalisme onder de Palestijnen? Is Hamas een belangrijke begunstigde van Saoedische schenkingen?
Antwoord
Zoals eerder gesteld bij de beantwoording door mijn ambtsvoorganger van de 123 vragen die zijn gesteld naar aanleiding van diens notitie over 'Islamitisch radicalisme' (TK 28 091, nr. 2), zijn er geen bewijzen dat Saoedi-Arabië toestaat dat er vanuit dit land steun wordt gegeven aan terroristische organisaties, en evenmin dat Saoedi-Arabië zelf geld doet toekomen aan terroristische organisaties. Daaraan kan worden toegevoegd dat dit uiteraard ook de Hamas betreft. In de strijd tegen het
terrorisme wordt door de Saudi centrale bank, de Saudi Arabian Monetary Agency, nauwgezet toegezien op verdachte geldstromen of bankrekeningen. Waar nodig kunnen bankrekeningen van verdachte personen/instanties worden bevroren. Zo werden de rekeningen toebehorend aan Osama bin Laden reeds in 1994 en die toebehorend aan de Taliban in 1999 bevroren. Recent september 2002- is van Saudi-kant een speciale Hoge Autoriteit in het leven geroepen teneinde activiteiten van charitatieve organisaties
nauwgezet te monitoren en zeker te stellen dat fondsen de juiste instanties/personen bereiken. Voorts dienen charitatieve instellingen het Saudi Ministerie van Buitenlandse Zaken te informeren alvorens buitenlandse projecten te entameren. Een en ander past in het Saudi-streven om activiteiten van deze instellingen in het kader van de bestrijding van terrorisme te controleren. Overigens is volgens Saudi Minister van Buitenlandse Zaken Prins Saud Al-Faisal afgelopen zomer zeker US $ 70- 90
miljoen aan fondsen bestemd voor Al-Qa'ida tegengehouden.
Vraag 6
Speelde Saoedisch geld een rol van betekenis bij de opleving van een meer fundamentalistische Islam in Tsjetsjenië en Dagestan voordat daar moslim-extremisten actief werden?
Antwoord
Er bestaan geen aanwijzingen voor directe financiële steun door Saoedi-Arabië in de Noord-Kaukasus, wel speelde en speelt Saoedisch geld daar een rol. Zo zijn er waarschijnlijk geldstromen naar Tsjetsjeense strijdgroepen gegaan, zoals de Khattab en zeker worden moskeeën en scholen gefinancierd met geld uit Saoedi-Arabië.
Vraag 7
Speelde Saoedisch geld een rol van betekenis bij de opleving van een meer fundamentalistische Islam in de Centraal-Aziatische republieken voordat daar moslim-extremisten actief werden?
Antwoord
Ook in Centraal-Azië is sprake van geld afkomstig uit Saoedi-Arabië, zonder directe financiering door dit land. Ook in dit gebied werden moskeeën, onderwijsmateriaal en scholen gefinancierd. Omtrent eventuele geldstromen naar radicale groeperingen is dezerzijds niets bekend.
Vraag 8
Zijn er aanwijzingen dat Laskar Jihad (de moslim-extremistische organisatie op de Molukken) geld ontvangt vanuit Saoedi-Arabië?
Antwoord
Er is nog steeds onvoldoende inzicht in de precieze financieringsstructuren en samenwerkingsverbanden gerelateerd aan het terrorisme in Indonesië. Speciale aandacht is de afgelopen tijd uitgegaan naar de financiering uit het Midden-Oosten van militante Indonesische groeperingen gelieerd aan Al Qa'ida, waaronder de Laskar Jihad. Laskar Jihad heeft op 15 oktober 2002 aangekondigd zich te zullen ontbinden. De organisatie was opgezet en geïnspireerd door ideeën van Wahhabi Salafiyya in
Saoedi-Arabië en Jemen. Bewijzen van Saoedische financiering van de Laskar Jihad zijn echter niet bekend.
Vraag 9
Toont een van de laatste videobanden waarop Osama bin Laden te zien is, een gesprek tussen Osama bin Laden en een Saoedische financier?
Antwoord
Het kan niet worden uitgesloten dat een van de laatste videobanden (vrijgegeven medio december 2001) waarop Osama bin Laden te zien zou zijn, mede een Saoedische financier toont.
Vraag 10
Heeft een van de belangrijkste financiële organisaties die geld doorsluist vanuit het Arabisch schiereiland naar islamitische instellingen (moskeeën, scholen, charitatieve instellingen) elders, namelijk de Muslim World League, als oogmerk het 'wahhabiseren' van de Islam in de wereld? 3)
Antwoord
Het wahhabisme is een orthodoxe politieke islamitische beweging die streeft naar de vestiging van een islamitische samenleving die zich uitsluitend baseert op de Koran en de soenna. In Saoedi-Arabië is het wahhabisme staatsdoctrine. Het regime in Saoedi Arabië is van mening dat het een speciale rol heeft te vervullen in de internationale arena voor wat betreft de verspreiding van de islam. Met het oog hierop huisvest en financiert het verschillende islamitische liefdadigheidsorganisaties,
waarvan de meest bekende en grootste de Moslim Wereld Liga is, gevestigd in Mekka. De belangrijkste doelstellingen van de Moslim Wereld Liga zijn de verspreiding van de islam en het bevorderen van de eenheid en solidariteit van moslims. De achterliggende ideologie van de Moslim Wereld Liga is het wahhabisme en in die zin kan men zeggen dat de Moslim Wereld Liga als een van haar oogmerken de verbreiding van het wahhabisme heeft.
De Moslim Wereld Liga is actief in meer dan dertig landen, waarvan de meeste in Azië en Afrika liggen. De organisatie assisteert in het stichten van nieuwe scholen, voorziet in gezondheidszorg en ondersteunt lokale islamitische bewegingen en organisaties. De Moslim Wereld Liga probeert daarnaast de lokale bevolking tot de islam te bekeren, zelfs indien de islam al wijdverbreid is in de landen waarin zij aanwezig is. Haar bekeerlingen zijn over het algemeen meer politiek actief dan andere moslims. Sommigen van hen richten nieuwe moslim organisaties op met een anti-westerse politieke agenda, die dan ondersteund worden door andere Saoedische islamitische liefdadigheidsorganisaties. In het verleden heeft de Moslim Wereld Liga financiële en logistieke steun verleend aan gewapende islamitische groepen in Afghanistan en Bosnië. Het is niet uitgesloten dat de Moslim Wereld Liga dit nog steeds doet in andere delen van de wereld.
Vraag 11
Heeft het Wahhabisme uitgesproken expansionistische oogmerken, waarvan overigens koning Saoed van Saoedi-Arabië ooit enige afstand had genomen? 4)
Antwoord
Het Wahabisme is één van de verschillende stromingen binnen de Sunnitische variant van de Islam en afkomstig van de 18de eeuwse Saudi ideoloog Mohammed bin Abdul Wahab, die een striktere/sobere vorm van de Islam voorstaat. Het Wahabisme kan overigens beter als puriteins worden omschreven dan als fundamentalistisch. Het toont in zijn toepassing door Saoedi-Arabië sinds de oliecrisis van 1973 een zekere externe gerichtheid. Saoedische financiële steun aan moskeeën, islamitische organisaties en
onderwijsinstellingen vormt een belangrijke vertaling van de daaraan ten grondslag liggende politiek-religieuze doelstellingen.
Vraag 12
Bestaat er een overzicht van de financiering vanuit Saoedi-Arabië van religieuze en seculiere respectievelijk van private en publieke instellingen in de islamitische wereld? Zo nee, wordt er aan zo'n overzicht gewerkt? Zo ja, kunt u bevorderen dat de Tweede Kamer het ontvangt?
Antwoord
Het overgrote deel van de steun vanuit Saoedi-Arabië gaat via charitatieve organisaties, wier activiteiten momenteel aan banden worden gelegd door de Saudi-overheid. Daarnaast wordt via het Saudi Development Fund vaak rechtstreeks geïnvesteerd in ontwikkelingsprojecten in de Islamitische wereld, naast de steun die Saudi-Arabië geeft aan internationale financiële instellingen als de Islamic Development Bank. Een overzicht valt niet te geven.
Vraag 13
Bestaat er een overzicht van de financiering vanuit Saoedi-Arabië van religieuze en seculiere respectievelijk van private en publieke instellingen in Europa, waaronder Nederland? Zo nee, wordt gewerkt aan zo'n overzicht? Zo ja, wilt u dat overzicht geven aan de Tweede Kamer?
Antwoord
Neen, er wordt niet gewerkt aan zo'n overzicht.
Vraag 14
Welk beleid denkt de Nederlandse regering te gaan voeren met betrekking tot de omvangrijke en invloedrijke geldstromen vanuit Saoedi-Arabië?
Antwoord
Wat het mondiale aspect van de Saoedische geldstromen betreft is in de visie van de regering het door dit land gevoerde beleid om het toezicht op de daarbij betrokken charitatieve instellingen te versterken, voldoende. Saoedische financiering van islamitische instellingen in Nederland is toelaatbaar (bijvoorbeeld ten behoeve van moskeebouw), mits zij transparant is en niet verbonden is met het uitdragen van anti-democratische en intolerante opvattingen. In dat laatste geval wordt niet alleen
het integratiestreven van de Nederlandse overheid geschaad, maar is ook de democratische rechtsorde in het geding. Het behoort tot de taak van de AIVD dit te signaleren. Per geval zal bezien moeten worden of er grond is voor een interventie (bijvoorbeeld door het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Openbaar Ministerie of het Ministerie van Financiën).
1) Zie bijv. Y. Lange, 'De invloedssfeer van Mekka', NRC-Handelsblad, 23 mei 2001.
2)Bevindingen van een werkbezoek van de vragensteller aan Tunesië, augustus jl.
3) Zie bijv. G.Kepel, 'Jihad, expansion et déclin de l'islamisme', blz.48,49,50.
4) Uitspraken van de arabist Kwarten in het VPRO-radioprogramma 'Onvoltooid Verleden Tijd', 22 september jl.
===