P o s t a d r e s Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Postbus 20001 der Staten-Generaal
2500 EA Den Haag
B e z o e k a d r e s
Binnenhof 19, Den Haag
D a t u m K e n m e r k O n d e r w e r p
16 december 2002 02M445893 Waarden en Normen
Met deze brief voldoe ik graag aan het verzoek van Uw Kamer, gedaan bij de Regeling van Werkzaamheden d.d. 10 december 2002, om een actualisatie te mogen ontvangen van mijn brief d.d. 4 oktober 2002 inzake waarden en normen.
In mijn brief d.d. 4 oktober 2002 heb ik de aanpak van het waarden- en normendebat die het kabinet voorstaat, uiteengezet. Ik heb daarbij de uitgangspunten vermeld die het kabinet hanteert en een aanpak geschetst via drie sporen, te weten (1) de burgers aan het woord, (2) het stimuleren van lokale en sectorale initiatieven en (3) een adviesaanvraag over gemeenschappelijke waarden. Per onderdeel informeer ik Uw Kamer hieronder over de actuele stand van zaken.
(1) De burgers aan het woord Ten aanzien van het eerste spoor zijn twee activiteiten van belang om thans te worden vermeld.
De eerste betreft de belevingsmonitor van de Voorlichtingsraad (VoRa). De bedoeling van deze monitor heb ik in mijn brief d.d. 4 oktober 2002 aangeduid. De voorbereidingen voor de belevingsmonitor zijn in volle gang. Vanuit het ministerie van Algemene Zaken is in de belevingsmonitor het thema waarden en normen ingebracht. Daarnaast spelen ook in veel thema's die andere departementen voor de monitor hebben aangedragen, waarden en normen een rol. Dat varieert - ter illustratie - van vragen over het ingrijpen in gezinnen met problemen, via de kwaliteit van het onderwijs (leren leerlingen de goede dingen?) tot de veiligheid op straat en de aanpak van agressie en zinloos geweld. De eerste resultaten zullen naar verwachting eind februari / begin maart beschikbaar komen voor publicatie.
De tweede belangrijke activiteit in het kader van het eerste spoor betreft de ontwikkeling van een communicatieaanpak met betrekking tot waarden en normen, waarvan een speciale website een belangrijk onderdeel zal zijn. Aldus zal een platform voor debat worden geboden, zullen burgers kennis kunnen nemen van de
initiatieven die door uiteenlopende partijen op verschillende plaatsen in het land
worden ondernomen en zullen ook de activiteiten van de leden van het kabinet
onder de aandacht worden gebracht. Omgekeerd zullen de leden van het kabinet op
deze wijze hun voordeel kunnen doen met de opvattingen van burgers hierover.
Wekelijks zullen thema's worden geagendeerd in de media en op internet. De onderwerpen daarvoor zullen onder andere worden ingegeven door de belevingsmonitor en door actuele nieuwsfeiten. Via web- en sms-polls worden de meningen gepeild en wordt aan personen uit het maatschappelijk leven gevraagd zich uit te spreken en zich via hun eigen kanalen openbaar te maken. Lokale verenigingen en maatschappelijke organisaties zullen worden gestimuleerd de discussie in eigen kring mee te voeren, waarmee het debat een duidelijk decentrale inslag krijgt. Lokale polls en enquêtes kunnen worden gekoppeld aan een centrale database, zodat de uitkomsten ook centraal kunnen worden gevolgd. Een belangrijk aspect van de website is verder het tonen van 'best practices' als inspiratiebron voor anderen en als blijk van erkenning voor de initiatiefnemers.
De inspanningen zijn er op gericht de communicatieaanpak, inclusief website, zo spoedig mogelijk startklaar te hebben. Er van uitgaande dat het volgende kabinet het waarden- en normendebat zal willen voortzetten, betekent dit dat deze activiteiten snel na de kabinetswisseling van start kunnen gaan. De hierboven geschetste aanpak geeft nadrukkelijk uitdrukking aan de keuze van het kabinet om geen `top down'- benadering te kiezen, maar een interactieve benadering te volgen.
(2) Stimuleren van lokale en sectorale initiatieven In het kader van het tweede spoor heb ik in mijn brief d.d. 4 oktober 2002 aangekondigd dat afzonderlijke bewindspersonen zullen bezien welke concrete initiatieven zij op hun beleidsterrein kunnen nemen of welke lopende initiatieven zij kunnen uitlichten, verbreden en versterken.
Door het Forum voor Democratische Ontwikkeling (FDO) wordt thans in opdracht
van het ministerie van Algemene Zaken een inventarisatie gemaakt van relevante
lokale en sectorale initiatieven. De tot nu toe gesignaleerde initiatieven betreffen
zowel initiatieven gericht op verkenning, bewustwording en uitwisseling van waarden
als initiatieven gericht op het oplossen van concrete problemen of conflicten tussen
burgers onderling. De activiteiten in kwestie betreffen debatten, gespreksavonden,
publicaties, cursussen, maar ook projecten als 'opzoomeren', het opstellen van een
gedragscode voor skaters en begeleiding van jeugdige voetbalhooligans door leden
van supportersverenigingen. Wat de sectorale initiatieven betreft, maakt het FDO
een inventarisatie maken voor uiteenlopende sectoren als het onderwijs (van
aandacht voor sociale competenties in het onderwijsprogramma tot projecten tegen
pesten op school), de sport (van landelijke campagnes van NOC*NSF tot
kleinschalige lokale initiatieven), de zorgsector, het bedrijfsleven, de
woningcorporaties etc.
De initiatieven die worden ontwikkeld door de leden van het kabinet beogen hierop
zo goed mogelijk aan te sluiten. Door het gesprek aan te gaan met de gemeenten
(burgemeesters) en mee te helpen aan uitwisseling van ervaringen, kan het kabinet er
P a g i n a
2/3
bijvoorbeeld mede aan bijdragen dat op lokaal niveau activiteiten worden ontplooid
en het debat wordt gevoerd. Door mee te helpen aan de ontwikkeling van
lesmateriaal over waarden en normen (of over specifieke problemen, zoals geweld)
kan het kabinet ertoe bijdragen het debat in het onderwijs wordt gevoerd. In dat
kader kan ook worden gedacht aan een landelijke bijeenkomst van onder anderen
leerlingen, ouders, leerkrachten, schoolbesturen, Kamerleden, wethouders en leden
van het kabinet. Besproken zou kunnen worden wat deelnemers als hun eigen
verantwoordelijkheid zien in het kader van het herstel van waarden en normen en
hoe zij die verantwoordelijkheid kunnen waarmaken. Andere activiteiten en
initiatieven die de leden van het kabinet voor ogen staan, zijn bijvoorbeeld een
project om ouders nadrukkelijker te betrekken bij probleemgedrag van hun kinderen,
activiteiten in het kader van verantwoord maatschappelijk ondernemen, een
campagne tegen zwerfafval, een campagne tegen burenlawaai etc. De
geïnventariseerde activiteiten en initiatieven worden door FDO onder leiding van het
ministerie van Algemene Zaken gesystematiseerd en ondergebracht in één
totaaloverzicht met de lokale en sectorale initiatieven, opdat een integraal beeld
ontstaat. Op deze wijze kunnen tevens witte vlekken worden opgespoord. Over de
precieze activiteiten zal de Kamer uiteraard te zijner tijd nader worden geïnformeerd,
ook via begrotingsstukken van de verschillende ministeries.
(3) Adviesaanvraag gemeenschappelijke waarden Het derde spoor betreft de achterliggende vraag naar de gemeenschappelijke waarden in onze samenleving. Zoals ik Uw Kamer bij brief d.d. 8 november 2002 heb laten weten, heb ik namens het kabinet de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) hierover een adviesaanvraag doen toekomen. De WRR is verzocht bij de totstandkoming van het advies de samenwerking te zoeken met de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Zoals ik in de adviesaanvraag d.d. 8 november 2002 reeds vermeldde, kan daarbij ook het briefadvies van de RMO over waarden en normen een rol spelen. Dit advies is inmiddels uitgebracht op 11 december 2002. De WRR is verzocht te adviseren vóór 1 januari 2004.
Ik verwacht dat mijn brief d.d. 4 oktober 2002, de adviesaanvraag aan de WRR in
samenwerking met de RMO en het SCP d.d. 8 november 2002 en de voorliggende
brief een goede basis zullen vormen voor een vruchtbare gedachtewisseling met
Uw Kamer op 18 december 2002.
De MINISTER-PRESIDENT,
Minister van Algemene Zaken,
mr.dr. J.P. Balkenende
P a g i n a
3/3