Nieuwe bacterie breekt giftig en milieuverontreinigend trichloorpropaan af
In de natuur worden de synthetische gechloreerde koolwaterstoffen zeer
slecht afgebroken. Omdat zij nogal eens problematische
milieuverontreinigingen veroorzaken, is het van belang dat er
bacteriën zijn die deze stoffen kunnen afbreken om ze te kunnen
inzetten bij nieuwe biotechnologische reinigingstechnieken. Ook het
giftige (mutageen en kankerverwekkend) 1,2,3-trichloorpropaan (TCP),
dat veelvuldig als verontreiniging in het grondwater wordt
aangetroffen, wordt zeer slecht afgebroken door micro-organismen.
Ondanks vele pogingen was het nog nooit gelukt een bacterie te
isoleren die TCP als voedingsstof en energiebron kan gebruiken. Tjibbe
Bosma slaagde er voor het eerst in een bacterie te construeren die dit
wel kan. Het knelpunt in de afbraak van TCP is de splitsing van één
van de koolstof-chloor bindingen. Met behulp van het enzym haloalkaan
dehalogenase (DhaA) uit de bacterie Rhodococcus is deze eerste
afbraakstap echter mogelijk. Er ontstaat dan 2,3-dichloor-1-propanol,
dat op zijn beurt weer als voedingsstof en energiebron kan dienen voor
de bacterie Agrobacterium radiobacter AD1. Door het gen dat codeert
voor DhaA te introduceren in A. radiobacter AD1 construeerde Bosma een
recombinante bacterie die niet alleen de genetische informatie bevat
maar ook functioneel in staat is TCP af te breken. Aangezien het
dehalogenase TCP te langzaam omzette om groei van de gastheer bacterie
te bewerkstelligen, bracht hij vervolgens willekeurige genetische
veranderingen in het dhaA gen aan op zoek naar een effectiever enzym.
Een op deze manier ontdekt beter werkend dehalogenase introduceerde
hij opnieuw in A. radiobacter AD1, die nu inderdaad TCP als
voedingsstof en energiebron blijkt te kunnen gebruiken. Voor zover
bekend is dit de eerste keer dat bacteriële groei op TCP wordt
beschreven. /FC
Tjibbe Bosma (Heerenveen, 1967) studeerde biologie aan de
Rijksuniversiteit Groningen. Zijn promotieonderzoek verrichtte hij bij
de vakgroep Biotechnologie van prof.dr. Dick B. Janssen, afdeling
biochemie, Groningen Biomolecular Sciences and Biotechnology
institute. Dit onderzoek werd gefinancierd door Ciba Specialty
Chemicals Inc., Basel, Switzerland. Hij is nu werkzaam als onderzoeker
bij BioMaDe, Groningen.
Datum en tijd
vrijdag 13 december 2002, 16.00 uur
Promovendus
T. Bosma, tel. (050)363 80 69, e-mail: bosmat@chem.rug.nl (werk)
Proefschrift
Engineering bacteria for the degradation of halopropanes
Promotor
prof.dr. D.B. Janssen
Faculteit
wiskunde en natuurwetenschappen
Plaats
Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
Promotie