Den Haag, 11 december 2002
Bijdrage van Saskia Noorman-den Uyl aan de begroting van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
1. Werk maken van reïntegratie: WAO
Er is een mentaliteitsverandering nodig om mensen met een beperking weer vast te houden in de bedrijven. Dat is de weg voor de oplossing van het WAO-probleem. Er werken zo'n 250.000 mensen met een WAO-uitkering. Het kan dus wel. Het zouden er twee keer zo veel moeten zijn. De Nederlandse bedrijven en de werknemers moeten in het bedrijf ruimte maken voor mensen die gedeeltelijk arbeidsgeschikt zijn.
Die kwaliteitsslag lijkt een bedreiging voor de productiviteit en het ondernemersschap. Het dwingt de werknemers tot mobiliteit en flexibiliteit in de onderneming.
De winst is:
· Een toekomst met meer arbeidskrachten (ook gedeeltelijk) die we met z'n allen nodig hebben;
· De bevrediging van iemand met beperkingen die meer blijkt te kunnen dan menigeen dacht;
· Een bedrijf dat ontdekt dat motivatie en ervaring van gedeeltelijk arbeidsgeschikten in het bedrijf per saldo meer opleveren, dan de uitsluiting via de uitkering.
De PvdA wil de integrale uitvoering van het SER-akkoord inclusief het vervallen van de partnertoets in de IAOW. Wij zullen ons altijd verzetten tegen de introductie van het risque professioneel dat bij een voorzetting van deze regeringscombinatie nog altijd dreigt. Wij verzetten ons tegen het vrijblijvend shoppen in maatregelen, zoals het kabinet dat nu doet met de Pemba. Het verbond dat tussen sociale partners is gesloten is de waarborg voor een succesvolle uitvoering die niet met wetten kan worden afgedwongen. · De Persoonsgebonden reïntegratiebudgetten moeten ingevoerd en de wet gehandhaafd. Op de vrije reïntegratiemarkt moet het meeste geld naar de kansarmen: dan hebben we het pas over gelijke kansen voor iedereen. · Werken moet altijd lonen. Dus ook voor mensen die vanuit een arbeidsongeschiktheid weer aan de slag gaan of meer willen werken. · Werkgevers moeten profijt hebben van het aan de slag houden van mensen in het bedrijf.
De PvdA wil een paar voorstellen doen om verder werk te maken van reïntegratie:
a. REA/ WAO rugtrainingen en traumabegeleiding
De rugtrainingen voorkomen instroom in de WAO en helpen mensen uit de WAO. Ervaring met de huidige regelgeving laat zien dat dit zeer effectief is. Er is nu nog een reïntegratiesubsidie van maximaal 75%. Zorgverzekeraars willen cofinancieren. Dit jaar zou er een evaluatie komen alvorens de regeling eventueel aangepast werd. We hebben daar niks van gezien. De regering stopt per 1 januari de regeling. Zeker, de werkgevers worden verantwoordelijk. Maar het is een illusie om te denken dat zoiets van de ene op de andere dag werkt. Ziet de minister dan niet dat de hele infrastructuur verdwijnt? Werkgevers moeten nog leren en accepteren dat het hun verantwoordelijkheid wordt. De PvdA wil de subsidie afbouwen met een vast percentage per jaar tot 2006. De voorwaarde is cofinanciering van werkgevers en zorgverzekeraars. Pas als Pemba eenmaal is afgeschaft dan is het ook redelijk om alle prikkels bij werkgevers te leggen.
b. Reïntegratie Wajong
De reïntegratie van Wajongers is een sluitpost in reïntegratie land. Er zijn mogelijkheden van subsidie maar ze sluiten niet aan en voor een goedwillende werkgever is het een ramp. Ontschotting van regelgeving nodig om 40 000 licht verstandelijk gehandicapten jongeren aan de slag te helpen. Dat kan en ze willen zo graag gewoon werk in het vrije bedrijf. Nodig is een eenduidige regie per jongere en toegang tot alle voorzieningen en faciliteiten zonder Berlijnse muren. Verder:
· Een op maat gemaakt PRB. Ook de erkenning dat een arbeidzaam leven lang er een terugval optie moet zijn op intensieve begeleiding om de arbeidsplaats te behouden.
· Die 40 000 jongeren met een licht verstandelijke handicap hebben langer en later school nodig dan anderen. Voor hen is het plan van de minister om het scholingsartikel uit de wet REA (art 22) te schrappen een ramp. Juist ROC-opleidingen zoals assistent zorghulp zijn de toegang tot de reguliere arbeidsmarkt. En van een Wajong-uitkering kan je echt dat schoolgeld en die boeken niet betalen. Zeker niet als men in een AWBZ- gefinancierde instelling verblijft.
· Belangrijk is ook een levenslange terugval optie van Wajong of WAO zonder bijstand. Omdat een aangeboren handicap niet tot een verblijf in de bijstand mag leiden.
2. WW: Wel werk en geen bijstand
1300 schilders en andere buitenwerkers komen deze winter voor het eerst in de bijstand. De oorzaak is de aanpassing van de regeling cyclische werkloosheid in de WW en de seizoensinvloed. De mensen hebben zelf geen invloed op de gang van zaken kunnen uitoefenen en moeten nu soms hun eigen huis in de winter opeten. De PvdA vindt het niet terecht dat de rekening van cyclische werkloosheid nu eenzijdig bij de werknemers gelegd wordt. Zeker niet als de grootste opdrachtgever in Nederland, de Rijksgebouwendienst en veel gemeenten vaak weigeren tussen 15 oktober en 15 april buitenonderhoud op te dragen. In andere landen ligt er een extra toeslag op het zomer-binnenschilderwerk. Nieuwe verfsoorten en kwaliteiten maken de houding van Rijk en andere overheden niet te verontschuldigen. De schilders zijn door het UWV door zeer verschillende instructies en berichten het spoor bijster. Dat is uiterst onzorgvuldig. De minister wil pas volgend jaar juni iets doen. Wij niet.
De PvdA wil dit jaar geen winterschilder in de bijstand. Daarvoor heeft de UWV zelf ook te veel fouten gemaakt. Er moet kritisch gekeken worden naar bedrijfstakken die wel ontheffing kennen. (Zeeweringwerkers, landbouw). Het Rijk en de gemeenten moeten aangesproken worden op hun verantwoordelijkheid in het opdrachtgeverschap. Uiterlijk de kamer 1 juni 2003 rapporteren.
3. Nieuwe bijstandswet nodig?
We willen minder bureaucratie. Zeker in het werkdeel van het Fonds werk en inkomen. En met wat meer druk op de effectiviteit en doeltreffendheid van de uitvoering van de bijstand is niks mis. Maar of dat tot een geheel nieuwe bijstandswet moet leiden is niet gezegd. Immers de bureaucratie zit niet in de bijstandswet zelve naar in het roestvrijstalen harnas van aanvullende regelgeving en informatieverplichting die het ministerie uit het zicht van de kamer de gemeenten oplegt. Het rijk houdt er een complete schaduwadministratie van de bijstand op na. Het venijn van het concept van de nieuwe bijstandswet zit in het wegsaneren van ieder nuancering van sociaal beleid dat de afgelopen jaren in de bijstand is gevoegd. Zoals werk moet lonen en het combineren van arbeid en zorg. Daar keihard beleid opzetten zoals het kabinet voorstelt lijkt eerder destructief. Want het blijkt dat het de bijstandsmoeders zijn voor wie arbeid en zorg combineren een uiterst zware belasting is. Het lijkt wel of compassie een besmet begrip is geworden. Erg is het, dat de deur naar rechtsongelijkheid wagenwijd is opengezet. Gelijke rechten zijn niet meer de norm en gemeenten kunnen doen wat hun goed dunkt als het om bijzondere bijstand gaat. De een doet dat ruimhartig, de ander schraal zodat de verschillen zo'n 900 euro per jaar in het minimabeleid kunnen bedragen.
Het voorstel om de gemeenten voor 100% financieel risicodragend moeten worden is gebaseerd op de misvatting dat gemeenten voor dat risico de uitstroom uit de bijstand kunnen beïnvloeden. Maar de gemeenten kunnen bedrijfssluiting niet beïnvloeden. Neem nu Heerenveen. In Heerenveen staan door bedrijfssluitingen per 1 januari 700 mensen op straat. Daarvan zullen er op afzienbare tijd een fors aantal in de bijstand verdwijnen. Heerenveen wist in een paar jaar tijd het aantal bijstandgerechtigden van 1200 naar 600 terug te brengen met goed uitstroom beleid. Inmiddels zijn dat er 700 vanwege de recessie. Iedere 100 mensen die er in de bijstand bij komen kost de gemeente 1 miljoen euro in die nieuwe wet. Heerenveen is dan binnen het jaar failliet.
De vernietigende kritiek van de Raad voor financiële verhoudingen, de VNG, Divosa, de vakbonden en de sociale alliantie zou de regering zich moeten aantrekken. De kamer heeft het plan controversieel verklaard en de regering gaat ijskoud door. Dat komt mij regentesk voor.
4. Inkomensbeleid met barre keuzes
Het zijn inmiddels andere tijden. De inzet van dit kabinet op het inkomensbeleid is straf en bar. De welvaart wordt over de hele linie terug gezet. Voor het laatst in 1994 werd er zo in de koopkracht van mensen gesneden (zie bijlage). Zeker, beperking is nodig maar de mate waarin en hoe is een politieke keuze van dit kabinet. Van de beloftes van het CDA: niemand gaat er op achteruit is niks terechtgekomen. De koopkracht van alle huishoudens schiet diep in de min. Zeker als je bedenkt dat een flink aantal AOW'ers zonder of met een klein pensioen onder het sociaal minimum zitten omdat men de heffingskorting niet haalt, zolang er geen negatieve inkomstenbelasting is. Het zijn de politieke keuzen van dit kabinet die het leven voor de lage- en middeninkomens zuur maakt. Terwijl de minima van het zoet niets te verwachten hebben. Dat benzine kwartje komt hen niet ten goede, noch het uitdelen van de OZB.
Het niet of onvoldoende compenseren van de nominale ziektekostenpremie treft minima en chronisch zieken die toch al jaren niet gecompenseerd worden voor hun verborgen kosten. En ook ouderen met alleen AOW omdat zij niet in aanmerking voor de lang-laag uitkering komen.
Wij willen een maatregel waardoor er dit voorjaar een compensatie komt voor koopkrachtverlies aan onderkant tot modaal.
5. Schuldhulp niet voor niks
De staatssecretaris heeft een mooie aanpak voorgesteld als antwoord op de PvdA motie over problematische schulden voor jongeren en eerdere vragen. Dat plan van aanpak kost wel geld. Anders komt het doel van het Nationaal Actieplan Armoedebestrijding in gevaar. Wij willen een stimuleringsregeling. Anders is het plan niet meer dan schone schijn. Als hij vindt dat andere ministeries mee moeten betalen: prima. Maar maak dan wel sluitende financiële afspraken. De PvdA vraagt om stimuleringsregeling.
6. Tweede graad bloedverwantschap AOW Abw
Het onderscheid tussen eerstegraads en tweedegraads bloedverwantschap past niet bij een zorgzame samenleving. De door Hoogervorst beloofde notitie is nooit gekomen (motie na toezegging ingetrokken.) Ik zal in de tweede termijn de motie opnieuw indienen.
Den Haag, 11 december 2002
Bijdrage van Saskia Noorman-den Uyl aan de begroting van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
1. Werk maken van reïntegratie: WAO
Er is een mentaliteitsverandering nodig om mensen met een beperking weer vast te houden in de bedrijven. Dat is de weg voor de oplossing van het WAO-probleem. Er werken zo'n 250.000 mensen met een WAO-uitkering. Het kan dus wel. Het zouden er twee keer zo veel moeten zijn. De Nederlandse bedrijven en de werknemers moeten in het bedrijf ruimte maken voor mensen die gedeeltelijk arbeidsgeschikt zijn.
Die kwaliteitsslag lijkt een bedreiging voor de productiviteit en het ondernemersschap. Het dwingt de werknemers tot mobiliteit en flexibiliteit in de onderneming.
De winst is:
· Een toekomst met meer arbeidskrachten (ook gedeeltelijk) die we met z'n allen nodig hebben;
· De bevrediging van iemand met beperkingen die meer blijkt te kunnen dan menigeen dacht;
· Een bedrijf dat ontdekt dat motivatie en ervaring van gedeeltelijk arbeidsgeschikten in het bedrijf per saldo meer opleveren, dan de uitsluiting via de uitkering.
De PvdA wil de integrale uitvoering van het SER-akkoord inclusief het vervallen van de partnertoets in de IAOW. Wij zullen ons altijd verzetten tegen de introductie van het risque professioneel dat bij een voorzetting van deze regeringscombinatie nog altijd dreigt. Wij verzetten ons tegen het vrijblijvend shoppen in maatregelen, zoals het kabinet dat nu doet met de Pemba. Het verbond dat tussen sociale partners is gesloten is de waarborg voor een succesvolle uitvoering die niet met wetten kan worden afgedwongen. · De Persoonsgebonden reïntegratiebudgetten moeten ingevoerd en de wet gehandhaafd. Op de vrije reïntegratiemarkt moet het meeste geld naar de kansarmen: dan hebben we het pas over gelijke kansen voor iedereen. · Werken moet altijd lonen. Dus ook voor mensen die vanuit een arbeidsongeschiktheid weer aan de slag gaan of meer willen werken. · Werkgevers moeten profijt hebben van het aan de slag houden van mensen in het bedrijf.
De PvdA wil een paar voorstellen doen om verder werk te maken van reïntegratie:
a. REA/ WAO rugtrainingen en traumabegeleiding
De rugtrainingen voorkomen instroom in de WAO en helpen mensen uit de WAO. Ervaring met de huidige regelgeving laat zien dat dit zeer effectief is. Er is nu nog een reïntegratiesubsidie van maximaal 75%. Zorgverzekeraars willen cofinancieren. Dit jaar zou er een evaluatie komen alvorens de regeling eventueel aangepast werd. We hebben daar niks van gezien. De regering stopt per 1 januari de regeling. Zeker, de werkgevers worden verantwoordelijk. Maar het is een illusie om te denken dat zoiets van de ene op de andere dag werkt. Ziet de minister dan niet dat de hele infrastructuur verdwijnt? Werkgevers moeten nog leren en accepteren dat het hun verantwoordelijkheid wordt. De PvdA wil de subsidie afbouwen met een vast percentage per jaar tot 2006. De voorwaarde is cofinanciering van werkgevers en zorgverzekeraars. Pas als Pemba eenmaal is afgeschaft dan is het ook redelijk om alle prikkels bij werkgevers te leggen.
b. Reïntegratie Wajong
De reïntegratie van Wajongers is een sluitpost in reïntegratie land. Er zijn mogelijkheden van subsidie maar ze sluiten niet aan en voor een goedwillende werkgever is het een ramp. Ontschotting van regelgeving nodig om 40 000 licht verstandelijk gehandicapten jongeren aan de slag te helpen. Dat kan en ze willen zo graag gewoon werk in het vrije bedrijf. Nodig is een eenduidige regie per jongere en toegang tot alle voorzieningen en faciliteiten zonder Berlijnse muren. Verder:
· Een op maat gemaakt PRB. Ook de erkenning dat een arbeidzaam leven lang er een terugval optie moet zijn op intensieve begeleiding om de arbeidsplaats te behouden.
· Die 40 000 jongeren met een licht verstandelijke handicap hebben langer en later school nodig dan anderen. Voor hen is het plan van de minister om het scholingsartikel uit de wet REA (art 22) te schrappen een ramp. Juist ROC-opleidingen zoals assistent zorghulp zijn de toegang tot de reguliere arbeidsmarkt. En van een Wajong-uitkering kan je echt dat schoolgeld en die boeken niet betalen. Zeker niet als men in een AWBZ- gefinancierde instelling verblijft.
· Belangrijk is ook een levenslange terugval optie van Wajong of WAO zonder bijstand. Omdat een aangeboren handicap niet tot een verblijf in de bijstand mag leiden.
2. WW: Wel werk en geen bijstand
1300 schilders en andere buitenwerkers komen deze winter voor het eerst in de bijstand. De oorzaak is de aanpassing van de regeling cyclische werkloosheid in de WW en de seizoensinvloed. De mensen hebben zelf geen invloed op de gang van zaken kunnen uitoefenen en moeten nu soms hun eigen huis in de winter opeten. De PvdA vindt het niet terecht dat de rekening van cyclische werkloosheid nu eenzijdig bij de werknemers gelegd wordt. Zeker niet als de grootste opdrachtgever in Nederland, de Rijksgebouwendienst en veel gemeenten vaak weigeren tussen 15 oktober en 15 april buitenonderhoud op te dragen. In andere landen ligt er een extra toeslag op het zomer-binnenschilderwerk. Nieuwe verfsoorten en kwaliteiten maken de houding van Rijk en andere overheden niet te verontschuldigen. De schilders zijn door het UWV door zeer verschillende instructies en berichten het spoor bijster. Dat is uiterst onzorgvuldig. De minister wil pas volgend jaar juni iets doen. Wij niet.
De PvdA wil dit jaar geen winterschilder in de bijstand. Daarvoor heeft de UWV zelf ook te veel fouten gemaakt. Er moet kritisch gekeken worden naar bedrijfstakken die wel ontheffing kennen. (Zeeweringwerkers, landbouw). Het Rijk en de gemeenten moeten aangesproken worden op hun verantwoordelijkheid in het opdrachtgeverschap. Uiterlijk de kamer 1 juni 2003 rapporteren.
3. Nieuwe bijstandswet nodig?
We willen minder bureaucratie. Zeker in het werkdeel van het Fonds werk en inkomen. En met wat meer druk op de effectiviteit en doeltreffendheid van de uitvoering van de bijstand is niks mis. Maar of dat tot een geheel nieuwe bijstandswet moet leiden is niet gezegd. Immers de bureaucratie zit niet in de bijstandswet zelve naar in het roestvrijstalen harnas van aanvullende regelgeving en informatieverplichting die het ministerie uit het zicht van de kamer de gemeenten oplegt. Het rijk houdt er een complete schaduwadministratie van de bijstand op na. Het venijn van het concept van de nieuwe bijstandswet zit in het wegsaneren van ieder nuancering van sociaal beleid dat de afgelopen jaren in de bijstand is gevoegd. Zoals werk moet lonen en het combineren van arbeid en zorg. Daar keihard beleid opzetten zoals het kabinet voorstelt lijkt eerder destructief. Want het blijkt dat het de bijstandsmoeders zijn voor wie arbeid en zorg combineren een uiterst zware belasting is. Het lijkt wel of compassie een besmet begrip is geworden. Erg is het, dat de deur naar rechtsongelijkheid wagenwijd is opengezet. Gelijke rechten zijn niet meer de norm en gemeenten kunnen doen wat hun goed dunkt als het om bijzondere bijstand gaat. De een doet dat ruimhartig, de ander schraal zodat de verschillen zo'n 900 euro per jaar in het minimabeleid kunnen bedragen.
Het voorstel om de gemeenten voor 100% financieel risicodragend moeten worden is gebaseerd op de misvatting dat gemeenten voor dat risico de uitstroom uit de bijstand kunnen beïnvloeden. Maar de gemeenten kunnen bedrijfssluiting niet beïnvloeden. Neem nu Heerenveen. In Heerenveen staan door bedrijfssluitingen per 1 januari 700 mensen op straat. Daarvan zullen er op afzienbare tijd een fors aantal in de bijstand verdwijnen. Heerenveen wist in een paar jaar tijd het aantal bijstandgerechtigden van 1200 naar 600 terug te brengen met goed uitstroom beleid. Inmiddels zijn dat er 700 vanwege de recessie. Iedere 100 mensen die er in de bijstand bij komen kost de gemeente 1 miljoen euro in die nieuwe wet. Heerenveen is dan binnen het jaar failliet.
De vernietigende kritiek van de Raad voor financiële verhoudingen, de VNG, Divosa, de vakbonden en de sociale alliantie zou de regering zich moeten aantrekken. De kamer heeft het plan controversieel verklaard en de regering gaat ijskoud door. Dat komt mij regentesk voor.
4. Inkomensbeleid met barre keuzes
Het zijn inmiddels andere tijden. De inzet van dit kabinet op het inkomensbeleid is straf en bar. De welvaart wordt over de hele linie terug gezet. Voor het laatst in 1994 werd er zo in de koopkracht van mensen gesneden (zie bijlage). Zeker, beperking is nodig maar de mate waarin en hoe is een politieke keuze van dit kabinet. Van de beloftes van het CDA: niemand gaat er op achteruit is niks terechtgekomen. De koopkracht van alle huishoudens schiet diep in de min. Zeker als je bedenkt dat een flink aantal AOW'ers zonder of met een klein pensioen onder het sociaal minimum zitten omdat men de heffingskorting niet haalt, zolang er geen negatieve inkomstenbelasting is. Het zijn de politieke keuzen van dit kabinet die het leven voor de lage- en middeninkomens zuur maakt. Terwijl de minima van het zoet niets te verwachten hebben. Dat benzine kwartje komt hen niet ten goede, noch het uitdelen van de OZB.
Het niet of onvoldoende compenseren van de nominale ziektekostenpremie treft minima en chronisch zieken die toch al jaren niet gecompenseerd worden voor hun verborgen kosten. En ook ouderen met alleen AOW omdat zij niet in aanmerking voor de lang-laag uitkering komen.
Wij willen een maatregel waardoor er dit voorjaar een compensatie komt voor koopkrachtverlies aan onderkant tot modaal.
5. Schuldhulp niet voor niks
De staatssecretaris heeft een mooie aanpak voorgesteld als antwoord op de PvdA motie over problematische schulden voor jongeren en eerdere vragen. Dat plan van aanpak kost wel geld. Anders komt het doel van het Nationaal Actieplan Armoedebestrijding in gevaar. Wij willen een stimuleringsregeling. Anders is het plan niet meer dan schone schijn. Als hij vindt dat andere ministeries mee moeten betalen: prima. Maar maak dan wel sluitende financiële afspraken. De PvdA vraagt om stimuleringsregeling.
6. Tweede graad bloedverwantschap AOW Abw
Het onderscheid tussen eerstegraads en tweedegraads bloedverwantschap past niet bij een zorgzame samenleving. De door Hoogervorst beloofde notitie is nooit gekomen (motie na toezegging ingetrokken.) Ik zal in de tweede termijn de motie opnieuw indienen.