Nieuwsflits
Handboek gepresenteerd drugspreventie scholieren
Veel drugspreventieprogramma's die in Europa en daarbuiten op scholen
worden gebruikt blijken niet effectief te zijn. Veelal worden
Amerikaanse drugspreventieprogramma's als basis gebruikt, maar de
meeste hiervan hebben geen enkel effect op het druggebruik van
scholieren.
Het markantste voorbeeld hiervan is het op 80% van de Amerikaanse
scholen gebruikte DARE-programma, dat op een afschrikwekkende manier
het druggebruik probeert te voorkomen en dat door Europese
onderzoekers unaniem als niet-effectief wordt beschouwd. Verder blijkt
dat ook in Europa allerlei programma's worden ontwikkeld en ook
gebruikt, maar de effectiviteit hiervan wordt niet of nauwelijks
gemeten.
Dat kwam naar voren tijdens de internationale conferentie Search for
Quality in School-Based Drug Prevention die van 27-29 november werd
gehouden in Hamburg. De conferentie was georganiseerd door het
Programma Internationalisering van het Trimbos-instituut en trok zo'n
honderdvijftig preventiewerkers en onderzoekers uit circa dertig
landen naar de Duitse hanzestad. Doel van de bijeenkomst was het
uitwisselen van ervaringen op het gebied van alcohol- en
drugspreventie voor scholieren, om gezamenlijk te komen tot het
ontwikkelen van kwaliteitscriteria voor drugspreventie. Waarbij
kwaliteit wil zeggen dat de drugspreventie effectief moet zijn.
Uit studies van Pim Cuijpers e.a. van het Trimbos-instituut is
gebleken dat van de vele tientallen drugpreventieprogramma's voor
scholieren slechts een handvol effectief is. Hij noemde met name de De
Gezonde School en Genotmiddelen, het vanuit het Trimbos-instituut
samen met GGD-en en instellingen voor verslavingszorg ontwikkelde
programma, dat op dit moment op 70% van de Nederlandse middelbare
scholen wordt gebruikt.
Het project De Gezonde School en Genotmiddelen, dat in Nederland
inmiddels tien jaar bestaat, vormde in 1999 ook de basis voor het
European Healthy School Drugs Poject (EHSD). Al snel bleek dat men in
de meeste landen in Europa worstelt met dezelfde vragen, problemen en
oplossingen, ondanks de culturele verschillen. Om duidelijkheid te
krijgen wat wel en niet werkt in preventie is in het kader van de ESHD
een poging gedaan om theoretische uitgangspunten, onderzoeksresultaten
en praktische ervaringen met drugspreventie samen te voegen. Dit
leidde onder meer tot het Handboek Making Schools a Healthier Place
(Manual on effective school-based drug prevention) dat in Hamburg werd
gepresenteerd.
In zeven hoofdstukken wordt gekeken naar (1) drugspreventie in het
algemeen, (2) effectieve drugspreventieprogramma's voor scholen, (3)
het ontwikkelen van een eigen drugspreventieprogramma, (4) het sociale
klimaat op school en de betrokkenheid van leraren, ouders en
opvoeders, de zogenaamde 'stakeholders', (5) implementatie, (6)
monitoring, (7) evaluatie. Thema's die ook allemaal aan de orde kwamen
tijdens de conferentie in Hamburg.
In zijn inleiding benoemde Pim Cuijpers nog eens de belangrijkste
preventiedoelen die hij was tegengekomen in de literatuur: 1. kennis
over drugs vergroten, 2. het gebruik van drugs verminderen, 3.
misbruik en verkeerd gebruik van drugs verminderen. Daarvoor zijn
sinds de jaren zestig tal van preventieprogramma's ontwikkeld, waarbij
het thans in zwang zijnde social influence model, dat scholieren
vooral probeert te beschermen tegen de peer pressure, de groepsdwang,
de meeste zoden aan de dijk zet. Cuijpers concludeert dat goede
drugspreventie het gebruik kan verminderen, ook al zijn de effecten
klein. Verder pleitte hij, en met hem ook andere onderzoekers, voor
meer Europees onderzoek op dit terrein, naast de talrijke Amerikaanse
studies die er al zijn.
De conferentie gaf in vogelvlucht ook een beeld van het druggebruik
onder jongeren in diverse landen. Uit het ESPAD-onderzoek (European
School Survey Project on Alcohol and Other Drugs) onder scholieren van
15-16 jaar is bijvoorbeeld gebleken dat dronkenschap en binge drinking
(het in korte tijd achter elkaar drinken van een grote hoeveelheid
alcohol) in meer dan de helft van de dertig Europese landen die
meedoen aan ESPAD is toegenomen, dat dronkenschap het meest voorkomt
in de noordelijke landen, dat de alcoholconsumptie onder scholieren
het hoogst is in Engeland, Ierland en Denemarken, het drugsgebruik het
hoogst in West-Europa, maar de grootste toename van drugsgebruik in
oost-Europa.
Opmerkelijk was de bijdrage van prof. Shingo Katsumo van de Hyogo
Universiteit in Japan die met voor westerse begrippen extreem lage
cijfers van druggebruik onder jongeren op de proppen kwam. Maar ook
Japan met zijn homogene samenleving en sterke sociale controle door de
sterke familiestructuren heeft te maken met een groeiend alcohol- en
drugsgebruik. Daarbij vormen methamfetamines het grootste probleem En
ook bijvoorbeeld een land als Ghana kampt met een groeiend alcohol- en
drugsprobleem. Volgens Siaw Kwabeena Otoo van het Centre for Human
Health Care (CHHC) is alcohol, meestal zelf gestookte gin met een hoog
alcoholpercentage, daar het grootste probleem. Uit onderzoek van het
CHHC blijkt dat 80% van de scholieren en de studenten alcohol gebruikt
en in geringe mate amfetamine of marihuana. De situatie in Ghana
vraagt, net zoals die in Japan, in Oost-Europa en veel andere landen
om een eigen aanpak op basis van enkele universele uitgangspunten,
waarbij het Handboek van de EHSD als een handzaam, overzichtelijk en
informatief denkraam kan fungeren.
Het Handboek Making Schools a Healthier Place (Engelstalig) is te
bestellen bij het Programma Internationalisering van het
Trimbos-instituut, tel. (030) 297 11 00, contactpersoon: Yvonne
Borghans, e-mail ehsd@trimbos.nl, (bestelnummer AF0439) prijs
¤ 45, ISBN 90-5253-404-7.
* Henk Maurits hmaurits@trimbos.nl
Colofon
Het Trimbos-instituut is een onafhankelijk landelijk kennisinstituut
voor de GGZ en verslavingszorg met als doel de geestelijke gezondheid
van mensen te bevorderen.
Nieuwsflitsen voorziet mensen die betrokken zijn bij de GGZ en
verslavingszorg kort en bondig van informatie over activiteiten,
diensten, producten en resultaten van het Trimbos-instituut.
Nieuwsflitsen mag vrijelijk worden gekopieerd en verspreid.
Redactie
Henk Maurits (030) 297 11 38
hmaurits@trimbos.nl
Henk Verburg (030) 297 11 00
hverburg@trimbos.nl
Opmaak
Heidie Wisselo
Adreswijzigingen
Peter Stark,
pstark@trimbos.nl
Belangrijke telefoonnummers
Bestellingen 030 297 11 80
Helpdesk Preventie (LSP/LOP) 030 297 11 51
Drugs Infolijn 0900-1995
Chinese gokhulp infolijn 030 297 11 33
Trimbos-instituut
Netherlands Institute of Mental Health and Addiction
Da Costakade 45
Postbus 725 3500 AS Utrecht
Telefoon (030) 297 11 00
Fax (030) 297 11 11
Copyright © 2002 Trimbos-instituut All rights reserved.