Stichting Historische en Heemkundige Studies
in en rond het Geuldal
p/a Daelhemmerweg 24, 6301 BK Valkenburg aan de Geul tel. 043-6016390
Nieuw jaarboek wordt gepresenteerd
Op zaterdag 7 december wordt het nieuwe jaarboek van de Stichting Historische en Heemkundige Studies in en rond het Geuldal in Oud-Valkenburg ten doop gehouden. En het mag gezegd : de stichting is er weer in geslaagd een juweeltje te maken. De interesse voor het jaarboek blijkt wel uit de oplage : er worden 2000 boeken gedrukt, waarvan er ruim 1800 reeds op voorhand verkocht zijn aan zowel particuliere inschrijvers als sponsoren.
Oud-hoogleraar Munier heeft een artikel vervaardigd over een kapel, die de
katholieke bewoners van Valkenburg in Strucht wilden bouwen in de
zeventiende eeuw. De katholieke inwoners van Valkenburg werden in hun
godsdienstuitoefening getroffen door het Partagetractaat van 1661. De kerk
van de H.H. Nicolaas en Barbara kende sinds 1632 het simultaneum, maar kwam
toen exclusief ter beschikking aan de gereformeerde eredienst. Prof. Munier
beschrijft in deze bijdrage de bouwgeschiedenis van een kapel voor de
Rooms-Katholieke eredienst buiten de jurisdictie van het Staatse gezag en
de tegenwerking door de fanatieke drossaard Van Till . De bezetting van
Valkenburg door de legers van de Lodewijk XIV zorgde voor een fundamentele
verandering in de confessionele verhoudingen. Na de Vrede van Nijmegen kwam
Valkenburg weer in Staatse handen, maar de gereformeerden kregen niet het
alleenrecht over de parochiekerk. Deze moest opnieuw gedeeld worden met de
katholieken. De kapel bleef daardoor overbodig.
Jacquo Silvertant gaat in op de mergelsteenwinning in de late Middeleeuwen.
De historische gangenstelsels in het Geuldal lijken in eerste instantie
weinig meer te vertellen over hun ontstaan. Door menselijke activiteit door
de eeuwen heen zijn ze bovendien moeilijk te dateren. Silvertant doet in
deze bijdrage verslag van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de
bestudering van de oude gangenstelsels. Door op een andere manier ernaar te
kijken, zijn recentelijk nieuwe inzichten ontstaan. Het cultuurhistorisch
veldwerk levert niet alleen informatie op over de gangen. Graffiti,
artefacten en mijnbouwtechnische informatie scheppen -anders bekeken en
geïnterpreteerd- nieuw licht in het letterlijk duistere verleden van de
gangenstelsels.
Pastoor Crutzen heeft zich verdiept in de totstandkoming van de kerk te
Sibbe. Met name de inwoners van Oud-Valkenburg ijverden rond 1778 voor het
herstel van hun kerk. Die was toen gesloten wegens bouwvalligheid. Ruim 80%
van de parochianen woonde echter in het ver daar vandaan en hooggelegen
Sibbe en Ijzeren en wilde daar een nieuw godshuis bouwen. Uiteindelijk werd
de kerk van Oud-Valkenburg gedeeltelijk afgebroken en provisorisch hersteld.
In 1819 was het herstel of de verplaatsing van de kerk weer punt van
discussie. Opnieuw raakte de gemeenschap verdeeld over deze kwestie.
Oud-Valkenburg kreeg een nieuwe ambtswoning en men breidde de kerk in 1836
en 1850 uit met zijbeuken. Pogingen in 1842 om een eigen kerk en pastorie in
Sibbe-IJzeren te bouwen lukten uiteindelijk. Na tal van conflicten met
Oud-Valkenburg kreeg Sibbe-IJzeren in 1870 een eigen kerkbestuur en werd men
in 1948 een zelfstandige parochie. Dit artikel is behalve een stukje
architectuurgeschiedenis ook een verhaal over macht en geld, dorpspolitiek
en pastoors.
De archeologen A. Verpoorte, M. Langbroek en B. Voormolen doen verslag van
opmerkelijke archeologische vondsten bij het gehucht Colmont.
De oudste sporen van menselijke bewoning in Limburg en omstreken zijn
vuurstenen werktuigen achtergelaten door Neanderthalers. Meestal gaat het om
oppervlaktevindplaatsen die door toegewijde amateur-archeologen ontdekt
zijn. Ze vormen onze enige bron van informatie over het leven van
Neanderthalers in de hoger gelegen delen van Limburg. Kleinschalig
archeologisch veldwerk op de oppervlaktevindplaats Colmont-Ponderosa geeft
een beter inzicht in de ontstaansgeschiedenis, aard en waarde van dit soort
vindplaatsen.
Het toerisme in het Geuldal staat centraal in het artikel van Rob van der
Heijden, Rudolf Philips en Jan Notten. Na de Tweede Wereldoorlog wordt de
stroom vakantiegangers allengs massaler, eerst binnen de landsgrenzen en
sinds de jaren zestig in toenemende mate ook naar het buitenland. Dit heeft
een duidelijke stempel gedrukt op de ontwikkeling in onze regio. De auteurs
beschrijven in deze bijdrage hoe de sector zelf en de bestuurders daarop
hebben gereageerd. Bovendien schetsen ze het beeld van de democratisering
van het toerisme in het Geuldal, dat in toenemende mate minder elitair werd.
De lezer ziet hoe het beschaafde toerisme uit de beginperiode veranderd in
een wereld van onder meer overmatig drankgebruik, hanen schransen en
modderworstelen en vervolgens de reactie om het "Sodom en Gomorra aan de
Geul" te redden. Ook is er aandacht voor de groei en de ontwikkeling van het
VVV.
Het boekwerk is binnenkort onder meer verkrijgbaar bij boekhandel Crolla te
Valkenburg voor de som van 27 Euro. Voor meer informatie kan men terecht bij
voorzitter Henk Roelofs, tel. 043-6016390.