Persbericht, 5 december 2002
Persoonlijkheid koolmees voor 54% erfelijk
HETEREN (Gld.) - Een koolmees erft zijn persoonlijkheid voor meer dan de helft van zijn ouders. Persoonlijkheden van dieren (en mensen) bestaan uit samenhangende gedragingen, bijvoorbeeld brutale macho's m/v versus voorzichtige padvinders. De publicatie van drie biologen van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) in de Proceedings of the Royal Society of London B leert ons dat de modelsoort koolmees de weg kan wijzen naar de wortels van persoonlijkheden.
Het onderzoek van dierecoloog Piet Drent van het NIOO-KNAW richt zich op de variatie in persoonlijkheid die koolmezen van nature ten toon spreiden. Drent: "Ons onderzoek toont aan dat de genen van zijn ouders ongeveer 54% van de persoonlijkheid van een individu bepalen." Twee hoofdtypes onderscheidt hij: brutaal ('lefgozer') en voorzichtig ('kat-uit-de-boom-kijker'). Drent liet samen met zijn collega's Kees van Oers van Arie van Noordwijk vier generaties lang de brutaaltjes met brutaaltjes paren en de voorzichtigste met de voorzichtigste. Dit zorgde ervoor dat de brutale lijn steeds brutaler werd en de voorzichtige steeds terughoudender. Uit dit selectie-onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de persoonlijkheid van de ouders komt.
"Met deze kennis zijn we beter in staat te begrijpen hoe het mogelijk is dat individuen verschillende persoonlijkheden bezitten. Maar ook dat kinderen vaak op hun ouders lijken, ook als ze niet door die natuurlijke ouders zijn grootgebracht," verklaart Drent. Om de invloed van opvoeding op de persoonlijkheid uit te sluiten, pasten de ecologen onder andere cross-fostering toe. Koolmeeskuikentjes lieten ze door pleegouders opvoeden, in een gemengd brutaal/voorzichtig nest.
Persoonlijkheden zijn 'gedragspakketten': combinaties van gedragingen die samen een zogenaamde strategie vormen. In de brede waaier van persoonlijkheden herkennen we, bij alle gewervelde dieren zowel als mensen, onder licht gestresste omstandigheden twee extreme types: een actieve en een passieve. De 'actieve strategie' houdt in dat een dier snel beslissingen neemt, agressief en brutaal is en (stress)situaties naar zijn hand probeert te zetten. Lukt dat laatste niet, dan gaat hij zijn geluk elders beproeven. De 'passieve' persoonlijkheid vinden we aan het andere uiteinde van het spectrum: een voorzichtige en bedachtzame beslisser en ontdekker, verlegen, weinig agressief en zich aanpassend aan de omstandigheden. Hij blijft liever.
Het onderzoek van het Nederlands Instituut voor Ecologie richt zich op de wilde vogel. Het gaat dus om natuurlijk gedrag, niet om 'ijsberen' bijvoorbeeld. Dieren moeten oplossingen vinden voor de omstandigheden die ze in het dagelijks leven tegenkomen. De centrale vraag daarbij is hoe die variatie in gedrag ontstaat, en wat de gevolgen daarvan zijn. Welke invloed heeft je persoonlijkheid bijvoorbeeld op je overlevings- en voortplantingskansen? Hoe kunnen de verschillende persoonlijkheden in de natuur naast elkaar voortbestaan? Hoe is dit alles geëvolueerd? De publicatie van het NIOO legt een grondige genetische basis. Het vervolg is niet met één simpele test in één situatie vast te stellen. De onderzoekers moeten kijken naar de gevolgen in het totaal van situaties dat een dier tegenkomt in zijn leven. Andere binnenkort te verschijnen publicaties van het NIOO maken duidelijk, dat er geen sprake is van één goede en één slechte strategie. Afhankelijk van de omstandigheden is de ene dan wel de andere strategie in het voordeel; en ze kunnen soms juist samen goed 'werken'.
Het NIOO is jarig: in 2002 bestaat het tien jaar, in de huidige ecologie-brede vorm. De drie afzonderlijke 'wortels´ bestaan al bijna 50 jaar. Het NIOO-KNAW is het onderzoeksinstituut voor ecologie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Het bestaat uit drie centra: voor ecologie van kust en zee, van het zoete water en van het land. Op het NIOO-Centrum voor Terrestrische Ecologie in Heteren richten de onderzoekers zich op het leven op het land. LET OP: sinds 24 september 2002 heet het NIOO voluit Nederlands Instituut voor Ecologie. Deze naam is voor veel mensen inzichtelijker dan het 'Nederlands Instituut voor Oecologisch Onderzoek' van daarvoor.