04/12/2002 NVJ-sectie Freelance
Jaarverslag 2002
Hoewel de belangenbehartiging van de freelance-journalisten nooit
voltooid is, kunnen we over 2002 terugkijken op een aantal positieve
ontwikkelingen. Het jaar begint met de inwerkingstelling van de
databank van freelance-journalisten, leden van de NVJ. Verheugend is
dat er meldingen op het secretariaat komen van NVJ-leden die via de
databank door opdrachtgevers zijn benaderd.
De voorlichtingsbijeenkomst over de nieuwe belastingwetgeving en over
de VAR trekt een volle zaal. En tijdens een succesvolle bijeenkomst
over netwerken wordt de start van de website Freelance-journalist.nl
aangekondigd.
Nieuwswaarde is begonnen met uit te keren. De bedragen verschillen,
maar het hoogst uitgekeerde bedrag aan reprorechten beloopt [ 500, en
kan incidenteel tot [ 1500 aan thuiskopiegelden oplopen.
De NVJ voert een succesvolle procedure en wordt uitdrukkelijk in haar
standpunt gesteund met de beslissing van de rechtbank te Amsterdam dat
voor freelancers bij beëindiging van de freelance-overeenkomst een
redelijke opzegtermijn in acht moet worden genomen. Dat betekent dat
bij voorkomende geschillen jurisprudentie voorhanden is.
Uitgevers en omroepen laten zich kennelijk niet veel gelegen liggen
aan de freelancers. De onderhandelingen over contracten waarmee
freelancers uit de voeten kunnen verlopen moeizaam. De NVJ zoekt
middelen de leden bij te staan, waarmee meer druk kan worden
uitgeoefend en verzamelt materiaal uit de markt om acties en druk te
onderbouwen. Zo onderzoekt de NVJ onder meer mogelijkheden om
nationaal en internationaal de aandacht te vestigen op de
monopoliepositie die Sanoma inneemt.
Modelcontract NVJ/NDP voor dagblad-freelancers
Gewapend met de opdracht van de algemene ledenvergadering van december
2001 gaat de NVJ terug naar de Nederlandse Dagbladpers (NDP) om verder
te onderhandelen over het voorliggende concept-modelcontract. De leden
wensen meer duidelijkheid over
de terminologie, de afspraken en de strekking daarvan. Bovendien
moeten de afspraken een minimum vormen van de rechten, die een
freelancer heeft. In individuele onderhandelingen kan hij er dan meer
proberen uit te halen.
Er volgt een briefwisseling met de NDP en er wordt twee maal
onderhandeld, maar we worden het niet eens. De NVJ ziet geen heil in
verder onderhandelen. Daarop stuurt de NVJ een persbericht uit over de
breuk en adviseert leden opnieuw om niet akkoord te gaan met de
voorliggende contracten. Zolang een dergelijk contract niet is
getekend, kunnen de dagbladen het journalistiek materiaal van
freelancers niet kunnen doorverkopen aan databanken, knipseldiensten
of op internet plaatsen.
Al aan het begin van het jaar heeft de NVJ per brief geprotesteerd
tegen het gedrag van Wegener, die het magere modelcontract nog verder
uitkleedde en het vervolgens aan de freelancers voorlegde, suggererend
dat het afgeleid zou zijn van het modelcontract waar de NVJ het mee
eens zou zijn. Wegener verwees daarna niet meer naar een
modelcontract, maar bleef bij zijn eigen slechte versie van het
contract.
Onderhandelingen over tarieven en voorwaarden voor omroep-freelancers
In mei komen de onderhandelingen weer op gang tussen het HOCO
(HonorariumCollege) en de NVJ over nieuwe tarieven en voorwaarden voor
freelancers bij de omroep. De NVJ acht de HOCO-tarieven onacceptabel
laag en pleit voor een honorering die aansluit bij de salariëring van
journalisten in vaste dienst. Ook zou er in de tarievenstructuur een
onderscheid moeten worden gemaakt naar beginnend, ervaren en zeer
ervaren freelancers. De NVJ wil ander gebruik via internet,
themakanaal e.d. en herhalingen terugzien in het
vergoedingenpercentage.
De onderhandelingen verlopen bijzonder stroef; voor de zomer komen
HOCO en NVJ er niet uit. Na de vakantieperiode komt het HOCO met een
aangepast voorstel waarbij de tarieven weliswaar zijn opgetrokken,
maar niet tot een voor de NVJ aanvaardbaar peil. De onderhandelingen
daarover lopen vast.
De NVJ organiseert op 17 oktober een bijeenkomst voor freelancers bij
de omroep om hen te peilen naar hun actiebereidheid. De bommelding op
die dag in het Mediakwartier van ontregelt het verkeer rond Hilversum,
de aldaar geplande ledenvergadering wordt slechts door een enkeling
bezocht. De NVJ legt de bezwaren tegen de voorstellen nog eens per
brief aan het HOCO voor.
Auteursrecht en honoraria
Sanoma
In het voorjaar dringt Sanoma er bij de freelancers die het
syndication-contract nog niet hebben getekend op aan het contract voor
1 mei te tekenen. De wijze waarop Sanoma haar machtspositie in de
tijdschriftenbranche misbruikt, baart de NVJ grote zorgen. Er zijn
bewijzen dat niet-tekenen zal leiden tot beëindiging van de
samenwerking. Wederom dringt de NVJ aan op overleg met de
Sanoma-directie. De uitgever blijft bij de weigering en wil alleen
zonder tussenkomst van de vakorganisatie met de auteurs onderhandelen.
Uiteindelijk komt er informeel overleg met de directie tot stand,
waarin de NVJ haar bezwaren tegen het syndication-contract uiteen zet.
De NVJ wordt ervan verzekerd dat de freelancers individueel met de
hoofdredacteur over het contract kunnen onderhandelen. Samen met de
andere auteursorganisaties formuleert de NVJ een alternatief voorstel
dat aan de freelancers wordt toegestuurd om te gebruiken bij hun
onderhandeling met de hoofdredacteur. In de loop van het jaar krijgen
de freelancers aanvullende voorwaarden op het contract voorgelegd. De
Sanoma-directie laat de NVJ weten dat hierin de input uit het
informele gesprek is verwerkt, maar naar de mening van de NVJ is dat
nauwelijks een schim hiervan. Wel verwacht Sanoma van de freelancers
dat zij het contract plus aanvullende voorwaarden voor 15 september
ondertekenen. Er zijn freelancers die dit geenszins van plan zijn. De
NVJ stuurt de Sanoma-directie een brief waarin zij wijst op de
toezegging uit het informele gesprek dat de freelancers ruimte voor
individuele onderhandeling krijgen, en dringt er op aan de bijl niet
te laten vallen voor freelancers die niet tekenen.
Wegener
Freelancers die het contract van WUMN (Wegener Uitgeverij Midden
Nederland) niet hebben ondertekend ervaren dat zij geen opdrachten
meer krijgen. Wegener heeft zijn freelancers een aangescherpte vorm
van het niet door de NVJ goedgekeurde NDP-modelcontract voorgelegd. De
uitgever wil kennelijk niet wachten tot het modelcontract rond is.
Voor de vele vormen van elektronisch hergebruik wil Wegener
toestemming tegen een te lage honorering. De NVJ roept de freelancers
op niet te tekenen. Een aantal van de freelancers gaat zelf in overleg
met de uitgever voor een betere regeling. Velen tekenen omdat zij geen
alternatief hebben. Er zijn ook freelancers die zonder getekend te
hebben doorgaan met het werken voor Wegener.
Meldpunt contracten
De NVJ roept freelancers op ondeugdelijke contracten en slechte
ervaringen met opdrachtgevers bij de NVJ kenbaar te maken.
Overleg Justitie
De NVJ constateert dat de onderhandelingspositie van freelancers wordt
uitgehold, contracten die worden voorgelegd bevatten steeds vaker
ongunstige bepalingen. Deze komen er op neer dat freelancers voor
geringe vergoeding vrijwel al hun auteursrechten moeten afstaan.
Vergoedingen voor hergebruik zijn zeer laag, gelden vaak voor
onbepaalde tijd en zijn dan soms nog exclusief. Freelancers die niet
bereid zijn in te stemmen met de wurgcontracten krijgen dikwijls te
horen dat de samenwerking dan wordt beëindigd.
Er is behoefte aan wettelijke rechtsbescherming van freelance auteurs
in hun contractuele relatie tot de uitgevers. Samen met de andere
auteursorganisaties treedt de NVJ in overleg met het ministerie van
Justitie, dat ook de wetgevingsaspecten rond het auteursrecht in
portefeuille heeft. Het ministerie vraagt om gegevens te
inventariseren over de eenzijdige en dwingende contracten ten behoeve
van verder overleg.
Onderzoek naar de onderhandelingspositie van freelancers bij
printmedia
De NVJ laat een inventarisatie uitvoeren naar de contracten die
freelancers bij dagbladen en tijdschriften worden voorgelegd. De
contracten worden beoordeeld op de omvang van de licentie, mate van
exclusiviteit en de hoogte van de vergoeding voor generiek hergebruik.
Uit het onderzoek blijkt dat de vergoedingen voor hergebruik erg
afwijken van de vergoedingen die door de NVJ worden geadviseerd. De
mate van exclusiviteit varieert van 24 uur tot drie maanden bij
dagbladen, bij de tijdschriften kan dat oplopen tot een jaar of zelfs
vijf jaar. Ongeveer 10 procent van de freelancers reageert op de
toegezonden enquête. De uitkomst van het onderzoek wordt als indicatie
gezien.
PCM
Hoewel er verscheidene procedures lopen over de toestemming en de
vergoeding voor hergebruik van journalistiek werk, lijkt PCM niet op
het vonnis te willen wachten.
In het voorjaar begint PCM met de uitbetaling van een volgens
PCM-normen redelijke vergoeding voor het opnemen zonder toestemming
van journalistieke materiaal in de persdata-bank. In het kader van de
procedure over de persdatabank heeft PCM vorig jaar een voorstel
gedaan, waarbij de omzet van de databank over de periode waarin het
gebruik had plaatsgevonden geheel werd toegerekend aan de freelancers
van wie bijdragen in de databank werden opgenomen. Via een door PCM
bedachte formule zou dit bedrag over de betrokkenen worden verdeeld,
dat er in feite op neer zou komen dat een individuele freelancer
slechts een marginaal bedrag per artikel kreeg aangeboden. Dit
voorstel werd door de NVJ en de betrokken freelancers van tafel
geveegd.
De NVJ adviseert haar leden een specificatie van het bedrag te vragen,
en aan te geven dat daarmee geen afstand wordt gedaan van recht op
schadevergoeding en dat er geen toestemming wordt gegeven voor
elektronisch hergebruik in de toekomst.
Lopende procedures
De procedure die de NVJ samen met de freelancers Heg, Mulder en Stam
tegen de Volkskrant heeft aangespannen heeft in 1999 geresulteerd in
een uitspraak van de rechtbank Amsterdam waarin een formule voor
schadevergoeding werd vastgesteld. De freelancer Stam besloot de
vastgestelde vergoeding voor gebruik op internet in hoger beroep aan
te vechten. Het Gerechtshof bepaalt op 2 mei dat er deskundigen worden
benoemd om het hof te informeren over de wijze van vaststelling van de
schadevergoeding.
Ook de procedure die enkele freelancers met hulp van de NVJ bij de
rechtbank in Utrecht voeren over het gebruik van hun materiaal in de
persdatabank, is nog niet afgerond. De indruk bestaat dat de uitspraak
van de Amsterdamse rechtbank in de procedure van Stam wordt afgewacht.
Dat geldt ook voor de procedure die een aantal freelancers met hulp
van de NVJ voert tegen NPS over hergebruik op internet.
Onder dreiging van een geding komt het tot een schikking in de zaak
tegen Wegener Uitgeverij Midden Nederland (WUMN) over plaatsing van
artikelen op internet zonder dat freelancers hiervoor een vergoeding
ontvangen.
Stichting Nieuwswaarde
De Stichting Nieuwswaarde heeft een half miljoen euro uit te keren aan
journalisten die recht hebben op repro- en thuiskopiegelden. Het gaat
vooral om freelancers die hun bijdragen hebben geleverd aan dag- en
opiniebladen, publiekstijdschriften en nieuws- en
actualiteitenprogramma's. Duizenden freelancers ontvangen een oproep
van Nieuwswaarde om zich met de nodige gegevens te melden. De gegevens
worden in een databank verwerkt met de bedoeling de
uitkeringssystematiek op gang te krijgen. Het blijkt dat te weinig
journalisten aanspraak op repartitie doen. Tegen het einde van het
jaar wordt er nog een oproep aan freelance journalisten gedaan zich
aan te melden bij Nieuwswaarde.
Freelancers en fiscale en sociale wetgeving
In het kader van de harmonisatie van het zelfstandigen- en
ondernemersbegrip zijn er in de Tweede Kamer vragen gerezen over de
positie van freelancers en hun opdrachtgevers, en de problemen die zij
ervaren met fiscale en sociale wetgeving. Het ministerie van
Economische Zaken heeft daarom verzocht een onderzoek uit te voeren
naar de positie van freelancers voor de sociale en fiscale wetgeving.
In opdracht van het ministerie wordt dit onderzoek uitgevoerd door het
EIM (Economisch Instituut Marktonderzoek). De NVJ, als een van de
organisaties die veel freelancers organiseert, wordt in de zomer door
het EIM benaderd om een inventarisatie op te stellen van de problemen
waarmee freelance journalisten worden geconfronteerd. De uitkomsten
van de diverse onderzoeken door het EIM moeten leiden tot een nota die
te zijner tijd in de Tweede Kamer zal worden behandeld.
Bijeenkomsten
Belastingbijeenkomst
In de jaarbeurs in Utrecht wordt op 19 maart een bijeenkomst over
belastingwetgeving voor freelancers georganiseerd. Deskundigen van de
Belastingdienst en het UWV geven een toelichting op de VAR en
belastingwetgeving. De bijeenkomst wordt drukbezocht.
Netwerkbijeenkomst
Op 13 september organiseert de sectie Freelance samen met de
NVJ-afdeling Midden-Nederland in het Polmans Huis in Utrecht een
bijeenkomst over netwerken. De journalisten Roos Schlikker en Yoeri
Albrecht houden aansprekende verhalen over netwerken voor werk en over
het bijhouden van een kennisnetwerk. Michael Boud, van Redactie & Co.
pleit ervoor dat journalisten commerciëler denken en op de juiste
manier aan acquisitie doen. De bijeenkomst wordt door een kleine
honderd freelance journalisten bezocht.
Tijdens deze bijeenkomst wordt aangekondigd dat de sectie Freelance
aan de eigen website werkt: Freelance-journalist.nl. De website wordt
geleidelijk aan met diverse onderdelen gevuld.
Publiciteit
In het verslagjaar komt de periodiek De Concurrent niet uit. Het
bestuur van de sectie Freelance besluit De Concurrent te integreren in
de website Freelance-journalist.nl.
Arbeidsongeschiktheidsverzekering
Veel freelancers hebben geen arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV).
Zij worden vaak afgeschrikt door de hoge premies. De NVJ probeert met
verzekeraars tot een vorm van een collectieve verzekering
arbeidsongeschiktheidsverzekering te komen voor freelancers die lid
zijn van de NVJ. Bij een dergelijke verzekering moet rekening worden
gehouden met de specifieke werkomstandigheden en het daaraan gepaarde
risico voor journalisten. De onderhandelingen over de AOV hebben nog
niet het stadium bereikt dat er sprake is van een premie die
aantrekkelijk is voor de freelancers. De NVJ blijft de mogelijkheden
onderzoeken.
Jaarvergadering sectie Freelance
De sectie Freelance houdt voor het laatst in 2002 haar jaarvergadering
in het vierde kwartaal. Het besluit in de Verenigingsraad van 6
oktober 2001 tot wijziging van boek- en verslagjaar dat het hele
kalenderjaar omvat, betekent dat de jaarcijfers niet eerder dan in het
daaropvolgende voorjaar beschikbaar zijn. De Verenigingsraad houdt
haar jaarvergadering in het voorjaar, vanaf 2003 zal de sectie
Freelance die lijn ook volgen. In het volgend voorjaar zal aan een
themabijeenkomst een kleine huishoudelijke vergadering worden
gekoppeld waarop het financieel verslag dat in 2002 niet beschikbaar
is, wordt geagendeerd.
Bestuur en secretariaat
Het bestuur gaat in 2002 in ongewijzigde samenstelling voort: Sjoerd
van der Meulen (voorzitter); Jeanette van Ditzhuizen, Maria Genova,
Henk Hansen, Lies Janssen, Roos Schlikker, bestuursleden.
Mehmet Ulger en Jaap Herschel waken in het NVJ-bestuur over de
portefeuille Freelance.
Ellie Speet ondersteunt het sectiebestuur Freelance als secretaris.