Aan de Voorzitter van de TweedeKamerderStaten-Generaal
Binnenhof4
Den Haag
Directie Westelijk Halfrond
Adviseur Koninkrijkszaken Bezuidenhoutseweg 67
2594 AC Den Haag
Datum
2 december 2002
Behandeld
K. de Vey Mestdagh
Kenmerk
DWH/AK-02/167
Telefoon
(+ 00 31) 70 348.62.39
Blad
1/1
Fax
(+ 00 31) 70 348.54.72
Bijlage(n)
1
E-Mail
karel.mestdagh@minbuza.nl
Betreft
Uw verzoek 2002/48 / Evaluatie van het Verdrag met de VS inzake Forward Operating Locations (FOL)
Graag bied ik u hierbij aan, in reactie op uw verzoek van 23 oktober 2002 met kenmerk 2002/48, het eerste jaarlijkse verslag over de doeltreffendheid en de effecten in de praktijk van het Verdrag inzake samenwerking tussen het Koninkrijk der Nederlanden en de regering van de Verenigde Staten van Amerika betreffende toegang tot en gebruik van faciliteiten in de Nederlandse Antillen en Aruba voor drugsbestrijding vanuit de lucht (Tractatenblad 2000, 34), dat werd goedgekeurd bij Rijkswet van 18
oktober 2001.
Voor de goede orde deel ik u mede dat ik het verslag tevens toezend aan de ministers-presidenten van de Nederlandse Antillen en Aruba met het verzoek om doorgeleiding aan de Staten van hun landen.
De Minister van Buitenlandse Zaken
Mr. J.G. de Hoop Scheffer
JAARLIJKSE EVALUATIE VAN DE
UITVOERING VAN HET VERDRAG INZAKE
DE FORWARD OPERATING LOCATIONS
OP CURAÇAO EN ARUBA
Achtergrond
Op 2 maart 2000 ondertekenden het Koninkrijk der Nederlanden en de Verenigde Staten van Amerika het "Verdrag inzake samenwerking tussen het Koninkrijk der Nederlanden (het Koninkrijk) en de Verenigde Staten (de VS) betreffende toegang tot en gebruik van faciliteiten in de Nederlandse Antillen en Aruba voor drugsbestrijding vanuit de lucht" (het Verdrag). Het Verdrag heeft betrekking op activiteiten in verband met drugsbestrijding vanuit de lucht die door de VS worden uitgevoerd vanaf zogenaamde
Forward Operating Locations (FOL's) op Hato International Airport op Curaçao, en Reina Beatrix International Airport op Aruba. Het Verdrag werd door de Partijen voorlopig toegepast met ingang van de dertigste dag na ondertekening. Goedkeuring door de Staten-Generaal vond plaats bij wet van 18 oktober 2001, waarna het Verdrag op 2 november 2001 in werking trad. De goedkeuringswet bepaalt dat de minister van Buitenlandse Zaken binnen een jaar na de inwerkingtreding van de wet, en vervolgens
telkens na een jaar, aan de Staten-Generaal, de Staten van de Nederlandse Antillen en de Staten van Aruba een verslag zendt over doeltreffendheid en de effecten in de praktijk (in het bijzonder de gemeenschappelijke voordelen en gemeenschappelijke verantwoordelijkheden) van het Verdrag.
Samenvatting
De opbouw van de FOL's op Curaçao en Aruba is sinds de inwerkingtreding van het Verdrag voorspoedig verlopen. Er is tijdelijke accommodatie ingericht voor gebruik tijdens de bouwfase die, naar verwachting, één tot drie jaar in beslag zal nemen. Er hebben zich in dit verband tot dusverre geen belangrijke juridische en/of contractuele problemen voorgedaan. Met betrekking tot de eigenlijke FOL-activiteiten werd de Commandant der Zeemacht in het Caribisch gebied (CZMCarib) geïnformeerd over de
vluchten die vanaf de FOL's door vliegtuigen van de VS werden uitgevoerd.
Basisactiviteiten
Beide FOL's zijn momenteel gehuisvest in tijdelijke gebouwen die in gebruik zullen blijven tot de bouw van permanente faciliteiten is afgerond in overeenstemming met het Verdrag. Ingenieurs verbonden aan het regionale commandocentrum van het United States Southern Command (US-SOUTHCOM) en technici van de Koninklijke Marine zijn met elkaar in gesprek over de door te voeren structurele verbeteringen. Met instemming van de Regering van de Nederlandse Antillen en de lokale luchthavenbeheerder
CURINTA zal de definitieve locatie voor de FOL op vliegveld Hato worden ingericht naast het terrein van de Marine Luchtvaartdienst. Dit nabuurschap zal naar verwachting tot een optimale samenwerking leiden, onder meer door het gedeelde gebruik van operationele ruimten, briefingrooms, gezamenlijke reparatieapparatuur en -faciliteiten, alsmede de vereenvoudiging van de terreinbewaking.
Juridische aangelegenheden
Ondanks de regelmatige personeelswisselingen (de vliegtuigbemanningen worden samengesteld uit reservisten, die iedere 14 dagen worden gewisseld) hebben zich tot nu toe geen belangrijke problemen voorgedaan. De enkele incidenten waarvan sprake is geweest, betroffen kleine verkeersongevallen, die voortvarend werden afgehandeld conform de wet- en regelgeving van de Nederlandse Antillen en Aruba. FOL-veiligheidspersoneel werkt nauw samen met lokale diensten en er bestaat een uitstekende
communicatie met betrekking tot zaken van wederzijds belang.
Het enige ernstige strafrechtelijke vergrijp waarvan sprake is geweest, dateert van voor de inwerkingtreding van het Verdrag. Het betrof een Amerikaans personeelslid, dat buiten het FOL-terrein op Curaçao een vrouw mishandelde. Het openbaar ministerie heeft deze zaak samen met de bevoegde autoriteiten van de VS onderzocht. Het betrokken personeelslid is vervolgens, conform artikel VI van het Verdrag, gearresteerd en voor berechting overgebracht naar zijn thuisbasis in de VS. Het slachtoffer werd door de Amerikaanse overheid schadeloos gesteld. Inmiddels is bekend geworden, dat militaire gerechtelijke instanties in de VS betrokkene in verband met onder meer het op Curaçao gepleegde delict hebben veroordeeld tot een zware gevangenisstraf.
Afbakening FOL/niet-FOL-vluchten
Op grond van het FOL-verdrag mogen Amerikaanse vliegtuigen die in verband met het verdrag worden ingezet, gebruik maken van de vliegvelden Hato en Reina Beatrix zonder diplomatieke vluchtklaring. Voordat er sprake was van de vestiging van de FOL's, verkregen Amerikaanse vliegtuigen die bij de drugsbestrijding werden ingezet, toestemming om van het luchtruim van de Nederlandse Antillen en Aruba gebruik te maken (de zgn. country clearance) door middel van het indienen van vluchtplannen via het
Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken. De vestiging van FOL's zorgde in eerste instantie voor enige verwarring met betrekking tot de vraag welke procedure van toepassing was op militaire vliegtuigen voor niet-FOL-gebruik. Teneinde te waarborgen dat de verkorte procedure voor FOL-klaring niet wordt misbruikt, wordt in de actuele Country Clearance Guide (opgesteld door US-SOUTHCOM, het Amerikaanse consulaat op Curaçao en de FOL-commandanten) vereist dat aangemelde FOL-vluchten eerst
worden gecontroleerd door de respectieve FOL's. Via de verkorte procedure voor het gebruik van Hato en Reina Beatrix voor FOL-vluchten kan uitsluitend toestemming worden gegeven aan vliegtuigen die vanaf de FOL's worden ingezet en aan vliegtuigen die uitsluitend aan de FOL's logistieke ondersteuning verlenen. Alle verzoeken om vluchtklaringen voor niet-FOL-vluchten moeten, in overeenstemming met de bestaande procedures, via de Amerikaanse ambassade in Den Haag worden geleid.
Vluchtinformatie
De Joint Inter-Agency Task Force (JIATF-East) - een door de VS opgerichte drugsbestrijdingseenheid verstrekt informatie aan CZMCarib over de vluchten vanaf de FOL's. Het betreft hier vluchtschema's met informatie over vluchtduur, patrouillegebied en type vliegtuig , opgesteld door JIATF-East. Vluchtschema's voor FOL-ondersteuningsvliegtuigen worden eveneens verstrekt aan het operatiecentrum van CZMCarib.
Naast de informatie die via de vluchtschema's wordt geleverd, brengt JIATF-East CZMCarib tevens bij wijze van routine op de hoogte van de aanwezigheid van luchtwaarnemers uit derde staten die deelnemen aan FOL-vluchten. Het afgelopen jaar zijn geen vluchten uitgevoerd met aan boord dergelijke luchtwaarnemers. Mocht daarvan in de toekomst sprake zijn, dan wordt de toelating van betrokkenen tot de Nederlandse Antillen of Aruba door de betreffende immigratieautoriteiten volgens de gebruikelijke
toelatingsprocedures afgehandeld.
Synergie
Aangezien zowel de VS als het Koninkrijk gebruik maken van P-3 C Orion vliegtuigen ten behoeve van drugsbestrijding werken de landen zoveel mogelijk samen teneinde zo optimaal mogelijk gebruik te maken van de onderhoudsapparatuur en het onderhoudspersoneel. Zodra de bouwactiviteiten op Hato zijn afgerond, zullen er aanzienlijk meer mogelijkheden zijn om apparatuur en onderhoudsfaciliteiten te delen. Met name de aanwezigheid van een wasinstallatie zal van grote waarde zijn bij het beperken van
de gevolgen van corrosie voor vliegtuigen.
Praktische aspecten
De activiteiten vanaf de FOL op Curaçao hebben minimale gevolgen gehad voor de activiteiten van Hato International als burgerluchthaven, of van de Marine Luchtvaartdienst op het vliegveld. Zelfs tijdens piekperioden was er parkeerruimte beschikbaar voor de FOL-vliegtuigen. Bij de uitvoering van operationele taken was incidenteel de inzet van transportvliegtuigen noodzakelijk voor logistieke ondersteuning. De aanwezigheid van deze transportvliegtuigen op de grond bleef echter beperkt en had geen
negatieve gevolgen voor de Hato-faciliteiten.
Op Aruba werden de FOL-operaties enigszins gehinderd door gebrek aan ruimte op het platform. Om de toegenomen activiteiten van de commerciële luchtvaart op Reina Beatrix te kunnen opvangen, werden met enige regelmaat FOL-vluchten op vrijdag tot en met zondag van de luchthaven geweerd. Dit heeft ertoe geleid dat FOL-vliegtuigen, gedurende de weekends, hun operationele vluchten moesten uitvoeren op basis van de planning van Reina Beatrix en niet op basis van aansturing vanuit operationele
inlichtingen. Het ruimtegebrek blijft vooralsnog een punt van zorg, aangezien het Congres in de VS niet heeft ingestemd met het vrijmaken van de benodigde financiële middelen om op Reina Beatrix, zoals op Hato, de nodige infrastructurele voorzieningen te treffen. De regering heeft bij de VS reeds verschillende malen, sinds de inwerkingtreding van het Verdrag, aangedrongen op het spoedig treffen van de toegezegde voorzieningen.
Bijkomende voordelen
Dankzij de beschikbaarheid van FOL-vliegtuigen met uitgebreide mogelijkheden heeft het personeel van de Koninklijke Marine kunnen profiteren van extra trainingsmogelijkheden. Bovendien hebben de Nederlandse Antillen en Aruba kunnen profiteren van uitgebreidere operationele mogelijkheden: FOL-vliegtuigen hebben verschillende succesvolle opsporings- en reddingsoperaties en detectie- en monitoringsmissies in het kader van de drugsbestrijding uitgevoerd ter ondersteuning van de activiteiten van de
Kustwacht voor de Nederlandse Antillen en Aruba. Als gevolg van deze missies konden enkele malen door de Kustwacht zeelieden in nood worden gered en werden personen aangehouden die vanaf het Zuid-Amerikaanse vasteland drugs en contrabande naar de Nederlandse Antillen en Aruba wilden smokkelen. Daarnaast werden vaartuigen van de Kustwacht voor de Nederlandse Antillen en Aruba ingezet in het kader van drugsbestrijding op basis van informatie die werd verzameld door Amerikaanse FOL-vluchten.
Operationele gegevens
Vanaf de twee luchthavens zijn tussen oktober 2001 en september 2002 in het totaal 424 vluchten uitgevoerd, met een totale vliegduur van 1385,8 uur (Hato: 184 vluchten, 598,3 uur; en Reina Beatrix: 240 vluchten, 787,5 uur). Mede met behulp van de vanaf de FOL's ontplooide observaties vanuit de lucht is bijgedragen aan het onderbreken van handelsstromen en de inbeslagname van meer dan 30 ton cocaïne en 7 ton marihuana.
Het is duidelijk dat de geografische ligging van de FOL's op Curaçao en Aruba de VS in staat stelt effectief de drugshandel in de regio in de gaten te houden. Het zijn de enige locaties die op eenvoudige wijze toegang verschaffen tot zowel het Centrale en Westelijke deel van de Cariben, als zones van herkomst. Dat gegeven en de capaciteitsvergroting die mogelijk is gemaakt met de vestiging van beide FOL's hebben de flexibiliteit van VS-drugsmonitoring in de regio vergroot.
Het FOL-verdrag blijkt aan zijn doel te beantwoorden. De samenwerking met de Amerikanen verloopt goed. De uitgevoerde vluchten leveren een belangrijke bijdrage aan de internationale bestrijding van de georganiseerde drugscriminaliteit.
Volledigheidshalve kan hieraan worden toegevoegd dat er geen tekenen zijn dat de verzamelde gegevens worden gebruikt voor andere doelen dan het FOL-verdrag toelaat; integendeel: desgevraagd is van Amerikaanse zijde expliciet bevestigd dat de gegevens niet voor andere dan in het FOL-verdrag overeengekomen activiteiten worden gebruikt.
===