Nieuws de met rood aangegeven skeletdelen zijn gevonden (Klik voor PDF - 1,55Mb)
Limburgse oervogel had vlijmscherpe dinosaurustanden
MAASTRICHT - In de kalksteengroeven rond Maastricht zijn de fossiele resten van een bijna 66 miljoen jaar oude oervogel ontdekt. Het is voor het eerst dat overblijfselen van dergelijke vis-etende vogels in Europa zijn opgegraven.
De vogels stammen af van de vleesetende dinosauriërs. Alle moderne vogels hebben een tandeloze snavel, maar bij de Limburgse oervogel is de verwantschap met de dinosauriërs nog goed te zien: het dier had een spitse bek met vlijmscherpe dinosaurustandjes.
De lichte, holle botten maken het fossiel buitengewoon breekbaar. Het skelet is dan ook niet compleet bewaard gebleven, wat het onderzoek extra moeilijk maakte. Het fossiel is niet van een 'moderne' vogel, maar hoort thuis in een groep oervogels die uit de Verenigde Staten goed bekend is. Het dier was nauw verwant aan de Amerikaanse oervogel Ichthyornis, een duikende, vis-etende zeevogel. Het is de eerste keer dat een fossiel uit deze groep ook in Europa is aangetroffen. De ouderdom van het fossiel is bijzonder: het is de allerlaatste 'ouderwetse' vogel die ooit gevonden is; met een ouderdom van ±65,8 miljoen jaar leefde de vogel vlak voor het eind van het dinosaurustijdperk.
De oervogel is afkomstig uit de kalksteengroeve van CBR-Romontbos, bij Maastricht net over de Belgische grens. Het is gevonden door Ruud Dortangs, de amateur-paleontoloog die eerder al de nieuwe Mosasaurus 'Bèr' ontdekte. In het onderzoek naar de oervogel heeft het Natuurhistorisch Museum Maastricht samengewerkt met oervogelexperts uit New York en Los Angeles. De beschrijving van de vondst verscheen in het internationale wetenschappelijke vakblad 'Naturwissenschaften'.
Evolutie Het onderzoek naar de afstamming van de vogels is de laatste tien jaar in een stroomversnelling gekomen, vooral dankzij de ontdekking van bijzondere vogelfossielen uit China. De evolutie van de vogels uit de vleesetende dinosauriërs is zolangzamerhand in grote lijnen goed bekend. De Krijtvogel die nu in het Natuurhistorisch Museum Maastricht te zien is moet niet als 'missing link' beschouwd worden, want de afsplitsing tussen vogels en dinosauriërs vond al eerder plaats dan in het Krijt. Deze vondst is vooral belangrijk omdat hij het mogelijk maakt een beter beeld te vormen van het verdere verloop van de evolutie van oervogels als Ichthyornis en de moderne vogels. Bovendien toont deze vondst aan dat de 'primitieve' vogels als deze Ichthyornis-achtigen tot het eind van het Krijt voorkwamen, en waarschijnlijk tegelijkertijd met de dinosauriërs zijn uitgestorven.
Zeldzaam Vogelfossielen zijn uiterst zeldzaam. Omdat het skelet van een vogel vóór alles gebouwd is op gewichtsbesparing, zijn de botten hol en relatief breekbaar. Vogels maken daardoor maar een kleine kans te fossiliseren. Een dode vogel die in de rivier of in zee terechtkomt blijft drijven, spoelt mee en wordt door golven en aaseters al snel kapot gemaakt. Alleen onder zeer uitzonderlijke omstandigheden blijven resten van vogels als fossiel bewaard. De Limburgse Krijtvogel is niet als compleet skelet bewaard gebleven. In het blok kalksteen zijn botten van de vleugel en de poten, een stuk van de onderkaak en een drietal borstwervels bewaard gebleven, samen met één tand. De bijgesloten afbeelding met een reconstructie van de vogel is daarom voor een deel gebaseerd op vondsten uit de Verenigde Staten.
Ouderdom De vogel is afkomstig uit kalksteen die aan het eind van het Krijt (het eind van het dinosaurustijdperk), rond 65,8 miljoen jaar geleden gevormd is op de bodem van de ondiepe, tropische zee die toen Limburg bedekte.
Onderzoek Bij het onderzoek naar de Krijtvogel is samengewerkt met experts van het American Museum of Natural History (Dr. Gareth Dyke) en het Natural History Museum of Los Angeles County in Los Angeles (Dr. Luis Chiappe). Beide onderzoekers zijn gespecialiseerd in de vroege evolutie van de vogels.
Publicatie De beschrijving van de oervogel is onder de titel 'Europe's last Mesozoic bird' verschenen in het vakblad Naturwissenschaften.
Te zien Het vogelfossiel is vanaf dinsdag 3 september te zien in het Natuurhistorisch Museum Maastricht, De Bosquetplein 7, Maastricht. Op werkdagen geopend van 10:00-17:00; in de weekends van 14:00-17:00. Op feestdagen gelden afwijkende openingstijden. Voor meer informatie over openingstijden en reserveringen: tel 043 3505490. Of lees meer op deze website onder: Algemeen > Openingstijden