Achtergrond/verslag
Jacob Kuiper
European Conference on Severe Storms
Praag na de grote overstroming
(Overzicht alle verslagen en informatie zwaar weer-conferentie)
Tijdens mijn bezoek aan Tsjechië als deelnemer aan de ECSS-2002
conferentie eind augustus, begin september in Praag, had ik de kans om
te zien hoe zwaar het land door de overstromingen was getroffen. Mijn
treinreis, oorspronkelijk gepland via de route Leipzig-Dresden moest
worden omgezet naar de enige route die nog beschikbaar was, via
Frankfurt-Nürnberg-Plzen-Praha.
Tijdens de conferentie werd natuurlijk ingegaan op de
overstromingssituatie en uiteengezet waarom de waterstanden in de
hoofdrivier zo enorm waren geweest. Uiteraard zal nog veel
onderzoekswerk worden uitgevoerd maar enkele conclusies konden al
worden getrokken. In het stroomgebied van de Moldau bevinden zich een
aantal stuwdammen. Het waterpeil in de stuwmeren was al hoog en
tijdens de periode dat de enorme neerslaghoeveelheden boven midden
Europa werden geregistreerd, werd dat peil extreem hoog. Een van de
complicaties was dat zich bij sommige generatorgebouwen, aan de lage
zijde van de stuwdammen verzakkingen en grondverschuivingen voordeden.
Het risico dat deze gebouwen niet meer voor hun taak gebruikt konden
worden (het reguleren van het stuwmeerpeil) zou een oncontroleerbare
situatie op kunnen leveren. Dambreuk zou daarbij niet denkbeeldig
zijn. Om dit te verkomen is besloten om het peil van de stuwmeren zeer
drastisch te verlagen zodat de druk op de omliggende bodem ook minder
kon worden. Het gevolg was dat enorme hoeveelheden water in de Moldau
moesten worden afgevoerd richting Praag. Juist in die periode bleef de
depressie die alles in gang had gezet, pas op de plaats maken waardoor
in een groot gebied in centraal Tsjechië nog extra veel water in de
zijrivieren van de Moldau werd toegevoerd. Dat water, tezamen met de
stuwmeerafvoer, kwam samen voordat de rivier Praag bereikte. Het
gevolg was duidelijk en is uitgebreid te zien geweest in de
Tv-beelden.
Evacuaties niet voor niets
Toen ik op 24 augustus in de Tsjechische hoofdstad arriveerde, was het
waterpeil van de Moldau al weer aanzienlijk gezakt, eigenlijk naar een
niveau dat in de zomer vrij normaal is. In een week tijd was van de
hoogwatersituatie dus vrijwel niets meer over, maar toen werd pas
duidelijk wat de extreme waterstanden hadden aangericht. De
Tsjechische hoofdstad ligt met zijn oude stadscentrum aan weerszijden
van de Moldau. Daaromheen heeft zich tot in de wijde omtrek de
hoofdstad uitgebreid met nieuwe woonwijken die vaak op hoger gelegen
heuvels liggen. Het gedeelte van Praag dat echt laag ligt, is
procentueel gezien slechts een beperkt deel van het totale stadsgebied
maar de bebouwing in dat deel is wel zeer dicht. Sommige getroffen
straten liggen op 500 tot 1000 meter van de rivier. Het aantal
personen dat echt groot gevaar liep tijdens de hoogwatersituatie
bedroeg meer dan 60.000. Vandaar dat door de autoriteiten tot massale
evacuatie van die stadsdelen is overgegaan.
Kaarsen en aggregaten
Echt overbodig was dat zeker niet als je ziet hoe sommige wijken zijn
getroffen door het water. Begin september, na afloop van de
conferentie, was ik in staat de situatie nog nader te bekijken. Veel
schade is direct zichtbaar, maar soms is het ook heel verborgen.
Fundamenten van grote gebouwen zijn verzakt waardoor de stabiliteit in
het geding komt en bewoners nog niet terug kunnen keren. In sommige
woonwijken (ook in Plzen) zijn door middel van explosieven enkele
appartementencomplexen bewust met de grond gelijk gemaakt omdat
herstel onmogelijk bleek. De metrotunnels staan nog steeds in het lage
stadsdeel vol water. Men verwacht dat tot november de metro daar nog
onbruikbaar zal zijn. Sommige tunneldelen staan op instorten. Veel
militairen worden ingezet om te helpen bij de opruimwerkzaamheden.
Meubilair, vloerbedekking en andere inventaris zijn in grote bergen in
de straten te vinden. Het autoverkeer in dat deel van de stad is
verboden zodat hulpverleners en opruimers vrij baan hebben. De
elektriciteitsvoorziening is voor een deel nog niet hersteld, zodat de
vele toeristische winkeltjes in het historische stadscentrum met
behulp van generatoren hun zaak kunnen verlichten. Het beeld van
brandende kaarsjes die eerder in veel winkeltjes die taak vervulden,
is langzamerhand verleden tijd. Op 28 augustus werd de beroemde
Karelsbrug weer voor het publiek opengesteld. Loop je langs de kade
dan zie je soms opmerkelijke zaken. In de gevel van een pand, een
speciale steen met daarop twee jaartallen, 1845 en 1784. Ook toen
stond het water van de Moldau hoog. Nu is meteen te zien dat die
recordstand met gemak is overschreden. Het vuil en stof uit de lucht,
dat in twee eeuwen op de gevel is neergeslagen, is er tot de hoogte
van het laatste vloedpeil weer afgespoeld. De Moldau, tussen 1784 en
2002 niet zo hoog als afgelopen augustus!
Economische dreun
Twee weken na de hoogste rivierstanden lijkt het straatbeeld weer goed
gevuld met toeristen. Op tramhaltes grote posters met de overstroming
als eyecatcher, veel mensen op straat die haastig voorbij lopen, op
weg naar hun werk. Op het oog lijkt er niet zoveel meer aan de hand,
behalve dan de overvolle trams (het deel van het metroreizigersaanbod
moet nu ook via de tram worden verwerkt) en de politiemensen en
militairen die het verkeer extra controleren en reguleren.
Toch heeft de overstroming een enorme impact gehad op de stroom
toeristen. Het beeld van een overstroomde stad heeft bij velen toch
geleid tot annulering van de reis naar de hoofdstad. Uit een gesprek
met de Nederlandse manager van het Novotel in Praag bleek dat maar al
te duidelijk. Directeur Martin Ykema zag het aantal boekingen in de
afgelopen augustusmaand met 60 tot 70 procent teruglopen, vergeleken
met vorig jaar augustus.
Niet alleen toeristen maar ook zakenlieden annuleerden hun trip naar
Praag.
"Blijkbaar is bij de mensen een beeld opgeroepen dat de hele stad voor
maanden onbegaanbaar is. Dat beeld is dus behoorlijk scheef maar de
gevolgen voor de economie van de regio zijn onmiskenbaar aanwezig. De
periode september-oktober is traditioneel de tijd dat veel
touroperators uit Zuidoost-Europa toeristen naar Praag vervoeren. Of
die groep de komende tijd het ook laat afweten is nu de grote vraag.
Hotelcapaciteit is er ruimschoots. Het aantal accommodaties dat door
de overstromingen is getroffen en voorlopig nog niet draait is maar
beperkt" aldus Ykema.
Recordpeil en verdere updates
Hoewel de situatie in de hoofdstad dus weer behoorlijk aan het
normaliseren is, zijn de gevolgen van de vloed buiten Praag nog zeer
goed zichtbaar. Fabrieken aan de oever van de hoofdrivier zijn soms
volledig vernield. Tijdens een rit langs de Moldau zag ik nog een
complete vrachtwagenoplegger hoog in de bomen hangen. Dan wordt
opnieuw duidelijk hoe onvoorstelbaar hoog het water heeft gestaan.
Laatste wijziging: 30 september 2002
Monique Somers, PR & Voorlichting KNMI
Copyright © KNMI