Bijzondere collecties > Recente aanwinsten
Wat is er op de kermis te zien?
Voorplat van het boek
Het wassenbeeldenspel
Apen en honden
De kleine kunstrijder
De kunstenaar
zie ook...
In de vitrine: Op de kermis
Voor de collectie kinderboeken van de Koninklijke Bibliotheek is
recent een uitgave van Wat is er op de kermis te zien? aangekocht. Dit
zeldzame negentiende-eeuwse prentenboekje is voorzien van zestien
pagina-grote en ingekleurde kermistaferelen.
In de negentiende eeuw was de kermis een bonte verzamelplaats van
volksvermaak. Niet alles zouden we anno nu nog op de kermis zoeken.
Het wassenbeeldenspel is nu een museum. De jongleur, de acrobaat en de
capriolen van apen, honden en evenwichtskunstenaars op het koord of
het paard kunnen we in het circus zien. De dansende beer - aan de
ketting - en de zogenaamde "wilden" slaan we helemaal over. De
goochelaar komt op tv. De reuzin en de dwerg zijn BN-ers. De kijkkast
en de poppenkast staan op zolder of op school. De kanaries en het
dierenspel vinden we in de dierentuin. Wat is van alle taferelen in
het boek nu nog wel op de kermis te zien? Alleen de draaimolen en het
draaibord.
Eigenlijk bevat het bandje twee boeken. Behalve de gedichten en platen
van Wat is er op de kermis te zien? in prentverbeeldingen met
toepasselijke rijmen is achterin een - uniek - vervolg bijgebonden
onder de titel: Nog iets van de kermis in prentverbeeldingen. Helaas
zijn beide uitgaven moeilijk te dateren. Een tweede druk verscheen in
1860 en de Groningse uitgever, R.J. Schierbeek, was werkzaam vanaf
1798. Het boekje dateert waarschijnlijk uit de late jaren vijftig van
de negentiende eeuw.
Hoewel de gedichten van Harco Ilpzema Vinckers (1817-1894) hun best
doen om de aandacht te trekken, gaat als vanzelf alle aandacht naar de
prenten. De auteur werd ook meestal ingehuurd voor ondergeschikte
commentaren: het was niet zijn rol om met zijn gedichten de fijne
details en heldere kleuren van de prenten te overstemmen. Toch is het
geen brave hendrikken-tekst. De auteur verplaatst zich opmerkelijk
genoeg in de positie van het spelende kind zelf of de gevangen aap en
de geslagen hond. Onverwacht en speels.
De illustraties zijn steendrukken, litho's, gesigneerd door de (in
Nederland) onbekende C. Roth. Op één prent is de naam vermeld als C.
Rith. Misschien was Roth een Duitse lithografische drukker, wiens
lithostenen door de Nederlandse uitgever waren opgekocht. De
oorspronkelijke tekenaar van de prenten bleef anoniem, zoals zoveel
illustratoren van kinderboeken in een tijd die het moest doen zonder
zilveren en gouden penselen.
Het boek is in te zien bij de afdeling Bijzondere Collecties,
Aanvraagnummer BJ 27887.
* Meer afbeeldingen
6 september 2002
Koninklijke Bibliotheek - Nationale bibliotheek van Nederland