Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid BIJLAGE VERZAMELCIRCULAIRE 4/9/2002 PUNT 7
Postbus 90801
Aan: 2509 LV Den Haag
Anna van Hannoverstraat 4
College van Burgemeester en Wethouders Telefoon (070) 333 44 44
Directeuren van Sociale Diensten Telefax (070) 333 40 33
Hoofden Afdelingen Sociale Zaken
en Centrale Organisatie werk en inkomen
Uw brief Ons kenmerk
B&GA/AB/02/59337
Onderwerp Datum
Circulaire Privacykader uitvoering Algemene
bijstandswet
1. Inleiding
De tweede helft van 2001 heeft in het teken gestaan van een aantal ingrijpende veranderingen
voor de Algemene bijstandswet (Abw) Zo is op 1 september 2001 de Wet bescherming
persoonsgegevens (WBP) in werking getreden die de Wet persoonsregistraties (WPR) heeft
vervangen. Per 1 januari 2002 is de Wet Structuur Uitvoeringsorganisatie Werk en Inkomen
(SUWI) in werking getreden, waardoor de uitkeringsintake niet meer door gemeenten wordt
gedaan maar door de Centrale Organisatie Werk en Inkomen (CWI). Dit laatstgenoemde feit is
de reden dat deze circulaire ook aan de CWI is gericht. Daarnaast is de Stichting
Inlichtingenbureau ingesteld als schakel voor het gegevensverkeer tussen de gemeenten en de
andere SUWI partners.
De circulaire 'Privacykader voor de uitvoering van de Algemene bijstandswet' van februari
1998 is daardoor aan vervanging toe. In grote lijnen is de opbouw van de vorige circulaire
aangehouden. Tegelijkertijd wordt ingegaan op de privacyaspecten in het kader van de
nieuwe organisatiestructuur van SUWI.
Voorzover de privacyaspecten verband houden met de uitbesteding van uitvoeringstaken
Abw, wordt verwezen naar de circulaire "Uitbesteding onderdelen uitvoering Algemene
bijstandswet", van 27 december 2001, (BZ/BU/01/73508).
Hoewel elke SUWI-organisatie (gemeente, CWI, Inlichtingenbureau en het
Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen) wordt aangemerkt als "verantwoordelijke" in
de zin van de WBP voor de verwerking van persoonsgegevens, neemt dit niet weg dat ook de
Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid binnen zijn bevoegdheden op politiek niveau
aangesproken kan worden voor een correcte bescherming van de persoonlijke levenssfeer van
de betrokkenen bij de uitvoering van de Abw. Deze circulaire is dan ook aan gemeenten en
CWI gericht als kader voor de behartiging van de privacyaspecten bij de uitvoering van de
2
Abw. Voor het Inlichtingenbureau is al op 11 juli 2001 de circulaire Invoering
Inlichtingenbureau uitgegaan (BZ/BU/2001/42268). Hierin is ook aandacht geschonken aan de
privacyaspecten.
2. Privacywetgeving
2.1 Algemeen
Met de huidige Abw hebben de gemeenten de ruimte om zelf beleid te ontwikkelen ten aanzien
van de gegevens die nodig zijn om zelf het recht op bijstand en de hoogte daarvan te kunnen
beoordelen. Bij de uitvoering van de publieke taak is het bestuursorgaan (in dit geval
doorgaans het College van burgemeester en wethouders) gebonden aan bepaalde wet- en
regelgeving. Hieronder vallen ook de privacy normen zoals neergelegd in de WBP.
Als uitvloeisel van het Verdrag van Straatsburg is in artikel 10 van de Grondwet de
eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer als een grondrecht erkend. Ook is de
verplichting voor de wetgever opgenomen om de mogelijkheid van beperkingen ten aanzien
van dit grondrecht (het gebruik van persoonsgegevens) formeel in een wettelijke regeling vast
te leggen. De opdracht die hier in de Grondwet aan de wetgever is gegeven, heeft zijn
uitwerking eerst in de WPR gevonden. De WBP geeft vervolgens uitvoering aan de Europese
Richtlijn 95/46/EG betreffende het verwerken van persoonsgegevens.
2.2 De Wet bescherming persoonsgegevens (WBP)
Primair richt de WBP zich tot de verantwoordelijke, die de persoonsgegevens weer kan laten
verwerken door een bewerker.
* Onder persoonsgegevens worden verstaan: alle gegevens die informatie kunnen
verschaffen over een identificeerbare natuurlijke persoon.
* Onder verantwoordelijke wordt verstaan: diegene die of het bestuursorgaan dat,
alleen of tezamen het doel en de middelen voor de verwerking van persoonsgegevens
vaststelt (en ook formeel-juridische zeggenschap daarover heeft).
* Onder bewerker wordt verstaan: degene die ten behoeve van de verantwoordelijke
persoonsgegevens verwerkt, zonder dat deze onder diens rechtstreeks gezag staat.
2.3 De belangrijkste verschillen tussen de WPR en de WBP op een rijtje
Hierna worden zeven belangrijke verschillen tussen de Wet persoonsregistratie en de Wet
bescherming persoonsgegevens genoemd.
* "Verwerking van persoonsgegevens" in plaats van "persoonsregistratie".
In de WPR werd gesproken van een persoonsregistratie die alleen mocht worden aangelegd
voor een bepaald doel en die noodzakelijk was voor een goede vervulling van de taken van
de houder. In de WBP bestaan geen persoonsregistraties meer en deze wet regelt de
verwerking van persoonsgegevens. Het object van regelgeving is niet de registratie maar het
gehele proces van gegevensverwerking. Met verwerking wordt bedoeld alle handelingen met
die gegevens vanaf het verzamelen tot het vernietigen (o.a. het verkrijgen, verzamelen,
vastleggen, opvragen, raadplegen of gebruiken van persoonsgegevens, evenals het eventueel
verstrekken van deze gegevens aan derden). De regels van de WBP zijn dus op al deze
momenten van toepassing. Dit was anders onder de WPR.
3
* "Verantwoordelijke" in plaats van "houder".
De WBP spreekt over de verantwoordelijke voor de gegevensverwerking in plaats van de
houder van een persoonsregistratie onder de WPR. Als verantwoordelijke wordt aangemerkt
diegene die formeel-juridisch bevoegd is het doel van en de middelen voor de verwerking
van persoonsgegevens vast te stellen. In concrete situaties is het niet altijd eenvoudig vast te
stellen wie juridisch daartoe bevoegd is. Daarom moet enerzijds uitgegaan worden van de
formeel-juridische bevoegdheid om doel en middelen vast te stellen en anderzijds in
aanvulling daarop van een functionele inhoud van het begrip.
In de bijlage XIV als bedoeld in artikel 6.4, eerste lid van de Regeling SUWI, is bepaald dat
elke SUWI-organisatie (CWI, UWV, B&W en IB) wordt aangemerkt als verantwoordelijke
voor de verwerking van persoonsgegevens. Gemeenten worden eveneens voor wat betreft hun
bevoegdheden aangemerkt als verantwoordelijke.
* Onderscheid tussen publieke en private sector is vervallen.
De WBP is zonder onderscheid van toepassing op de verwerking van persoonsgegevens,
zowel in de publieke als in de private sector. Belangrijk hierbij is dat de reglementplicht
voor de publieke sector is vervallen. In plaats daarvan moeten overheden, net als de private
sector, hun gegevensverwerking melden bij het College bescherming persoonsgegevens
(CBP), de voormalige Registratiekamer. Bij die melding moet veel informatie over de
gegevensverwerking worden verstrekt.
In een aantal gevallen is de verwerking van persoonsgegevens vrijgesteld van melding
(Vrijstellingsbesluit WBP, Staatsblad 244, jaargang 2001). Deze vrijstelling geldt evenwel
niet voor de verwerking van persoonsgegevens in het kader van de uitvoering van de Abw.
In paragraaf 2.4 wordt verder ingegaan op de meldingsplicht.
* De informatieverstrekking aan betrokkene is aangescherpt.
De verantwoordelijke moet degene wiens persoonsgegevens worden verwerkt (de
betrokkene) van te voren informeren over de gegevensverwerking, tenzij de betrokkene
hiervan al daadwerkelijk op de hoogte is.
Indien de persoonsgegevens niet van betrokkene zelf worden verkregen, dan informeert de
verantwoordelijke de betrokkene hiervan onder vermelding van zijn identiteit, het doel van de
verwerking en al die informatie die nodig is om tegenover betrokkene een zorgvuldige
verwerking van diens persoonsgegevens te waarborgen. (zie ook 2.4 Transparantie)
Onder de WPR was deze informatieverplichting niet noodzakelijk wanneer de betrokkene
redelijkerwijs kon weten dat persoonsgegevens werden opgenomen in de persoonsregistratie.
* De rechten van betrokkene zijn aangescherpt.
Recht op inzage. Betrokkenen hebben het recht om inzage te verzoeken in hun
persoonsgegevens en het gebruik dat de verantwoordelijke daarvan heeft gemaakt. Als de
betrokkene u buitensporig vaak met een dergelijk verzoek benadert, hoeft u daaraan geen
gehoor te geven. De hoofdregel is dat het verzoek om inzage verleend moet worden.
Weigering om inzage te verlenen kan uitsluitend als dat in het belang is van bijvoorbeeld de
bescherming van de betrokkene of van de rechten en vrijheden van anderen (zie artikel 43
WBP).
De verantwoordelijke moet binnen 4 weken schriftelijk antwoorden in begrijpelijke vorm.
De reactie moet in elk geval het volgende bevatten: een volledig overzicht van de verwerkte
gegevens; een omschrijving van het doel waarvoor deze zijn verkregen; de categorieën van
4
gegevens waarop de verwerking betrekking heeft; de ontvangers of categorieën van
ontvangers en over de herkomst van de gegevens.
De verantwoordelijke kan voor de inzage een vergoeding van de kosten vragen van ten
hoogste Euro 4,50 .
Recht op verbetering, aanvulling, verwijdering of afscherming.
Ook hebben betrokkenen, nadat ze inzage hebben gekregen in hun gegevens, het recht om de
verantwoordelijke te verzoeken om hun persoonsgegevens te verbeteren, aan te vullen, te
verwijderen of af te schermen (correctierecht). De verantwoordelijke moet binnen 4 weken
schriftelijk reageren op dat verzoek, waarbij hij een afweging maakt of hij al dan niet aan dit
verzoek voldoet. Een eventuele afwijzing moet gemotiveerd worden.
Recht van verzet. De betrokkene heeft voor de verwerking van persoonsgegevens die
noodzakelijk is voor een goede vervulling van de uitvoering van de Abw door de gemeenten
dan wel het bestuursorgaan waaraan de gegevens worden verstrekt, het recht van verzet in
verband met zijn bijzondere persoonlijke omstandigheden. De verantwoordelijke beëindigt de
verwerking als het verzet naar zijn oordeel gerechtvaardigd is. Ook hier moet de
verantwoordelijke binnen 4 weken schriftelijk reageren op dat verzoek.
Een reactie van het bestuursorgaan als hiervoor bedoeld is te beschouwen als een besluit in
de zin van de Algemene wet bestuursrecht, waartegen bezwaar en beroep mogelijk is. Een per
elektronische post verzonden antwoord is ook schriftelijk.
* Risicoaansprakelijkheid voor onrechtmatige gegevensverwerking is afgezwakt.
De verantwoordelijke is niet aansprakelijk voor schade die ontstaat door een onrechtmatige
gegevensverwerking als hij of zij kan aantonen dat hem of haar geen verwijt treft. Dat is een
soepelere regeling dan onder de WPR gold.
* Bevoegdheden van het College bescherming persoonsgegevens zijn uitgebreid.
Het College bescherming persoonsgegevens kan bijvoorbeeld een bestuurlijke boete opleggen
als de gegevensverwerking door de verantwoordelijke niet wordt gemeld. Ook kan
bestuursdwang worden uitgeoefend.
2.4 De WBP en de uitvoering van de Abw
Uitgangspunten
Voor de WBP gelden twee uitgangspunten, die bij het verwerken van persoonsgegevens in
acht moeten worden genomen. Deze zijn:
* Proportionaliteit. De inbreuk op de privacy moet in redelijke verhouding staan tot het
beoogde doel; dit betekent onder meer dat niet méér mag worden gevraagd dan nodig
is voor een bepaald doel.
* Subsidiariteit. Als het doel via een andere weg kan worden bereikt, die minder
inbreuk maakt op de privacy, dan moet die andere weg worden bewandeld. Zo kunnen
bijvoorbeeld nieuwe technieken of systemen, als daar weloverwogen mee wordt
omgesprongen, verouderde procedures voor informatievergaring c.q. verificatie van
gegevens overbodig maken.
De WBP geeft verder een aantal eisen waaraan de verwerking moet voldoen. Deze zijn:
5
Behoorlijke en zorgvuldige verwerking.
Persoonsgegevens moeten in overeenstemming met de wet en op behoorlijke en zorgvuldige
wijze worden verwerkt.
Doelbinding.
De persoonsgegevens mogen alleen worden verzameld voor welbepaalde, uitdrukkelijk
omschreven en gerechtvaardigde doeleinden (doelbindingsbeginsel). De persoonsgegevens
mogen niet verder worden verwerkt voor een ander doel dat niet verenigbaar is met het doel
waarvoor ze al eerder zijn verwerkt. Het doelbindingsbeginsel is van toepassing op alle
stadia van de verwerking
Voor de uitvoerders van de Abw is het uitgangspunt, dat zij in het kader van de uitvoering van
de Abw persoonsgegevens verzamelen die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van deze wet.
Dit betekent dat gegevens niet gebruikt mogen worden voor doelen die niet verenigbaar zijn
met de Abw. Van belang is om zich te realiseren dat de bepalingen in de Abw voorrang
hebben op die in de WBP. Door het gesloten verstrekkingenregime zijn de bepalingen uit de
Abw strenger dan die van de WBP.
De gegevens moeten, gelet op het doel waarvoor ze worden verwerkt, niet bovenmatig (niet te
gedetailleerd), toereikend (volledig) en terzake dienend zijn (geen overbodige gegevens
verwerken).
Ondubbelzinnige toestemming vereist
In sommige gevallen is ondubbelzinnige toestemming van betrokkene vereist om tot
verwerking van persoonsgegevens te mogen overgaan. Er mag dus geen twijfel bestaan over
de toestemming van de betrokkene. Die twijfel kan worden voorkomen door het verzoek om
toestemming zo in te richten dat de toestemming ondubbelzinnig blijkt. Hierbij kan worden
gedacht aan het apart bevestigen van de toestemming door het aankruisen van een vakje op
een papieren of elektronisch formulier. De bewijslast voor het verkrijgen van de
ondubbelzinnige toestemming ligt bij de verantwoordelijke. Deze moet kunnen bewijzen dat
toestemming verkregen is, waarvoor die is verkregen, en dat die toestemming uit vrije wil is
gegeven.
Voor de Abw betekent het bijvoorbeeld dat wanneer er gegevens gevraagd of verstrekt
worden aan anderen dan volgens de Abw is toegestaan, dat dit alleen mogelijk is met
ondubbelzinnige toestemming van betrokkene.
Bijzondere wetten
In bijzondere wetten, zoals de Algemene bijstandswet, de IOAW, de Wet SUWI, de Regeling
SUWI en de daarop gebaseerde bijlage I en bijlage XIV, zijn bepalingen opgenomen die
relevant zijn voor de bescherming van persoonsgegevens. Zo wordt in deze wetten en
regelgeving limitatief aangegeven welke inbreuk op het recht op bescherming van
persoonsgegevens is geoorloofd.
Het wettelijk kader voor de verstrekking van persoonsgegevens door B&W aan derden wordt
gevormd door de specifieke regels van de Abw zelf. De Abw bevat een zogenaamd gesloten
verstrekkingenregime. Dit houdt in dat verstrekking van gegevens aan derden slechts is
toegestaan voorzover hiervoor bij of krachtens de Abw een grondslag bestaat. De artikelen
124 en 125 Abw vormen specifieke voorschriften voor de gevallen waarin de gemeente
bevoegd dan wel verplicht is aan de daar limitatief genoemde derden gegevens te
verstrekken. Voor de verstrekking van deze gegevens, verplicht of uit eigen beweging, is
toestemming van de betrokkene niet vereist. In artikel 123 Abw is een geheimhoudingsplicht
6
opgenomen. De geheimhoudingsplicht geldt niet indien verdere bekendmaking op grond van
de Abw is toegestaan, een wettelijk voorschrift tot bekendmaking verplicht, de gegevens niet
herleidbaar zijn tot individuele personen of de betrokkene op wie de gegevens betrekking
hebben schriftelijk verklaard geen bezwaar te hebben tegen de verstrekking van deze
gegevens.
Artikel 65 van de Abw bevat verder de bepaling dat de betrokkene verplicht is tot het
verstrekken van inlichtingen.
In de Regeling SUWI is de uitkeringsintake door CWI's geregeld inclusief de overdracht aan
B&W van de aanvraag en de verwerkte gegevens. De wet SUWI regelt de verstrekking van
gegevens tussen de SUWI-organisaties en aan reïntegratiebedrijven. In hoofdstuk 9
Informatiebepalingen van de wet SUWI en in hoofdstuk 5 Gegevensuitwisseling van het
Besluit SUWI wordt dit beschreven.
De verwerking van bijzondere persoonsgegevens.
De WBP wijdt een heel hoofdstuk aan bijzondere gegevens, bijvoorbeeld over ras en
gezondheid.
Het uitgangspunt van de WBP is dat bijzondere persoonsgegevens niet mogen worden
verwerkt, tenzij wordt voldaan aan een van de voorwaarden van artikel 23 WBP.
Bijvoorbeeld wanneer hiervoor een wettelijke basis bestaat of wanneer uitdrukkelijke
toestemming van betrokkenen is verkregen. Voor de uitvoering van de Abw kan dit
bijvoorbeeld wanneer dit noodzakelijk is voor bijvoorbeeld identificatiedoeleinden in het
kader van een voorkeursbeleid (ras), voor zover dit noodzakelijk is voor de reïntegratie of
begeleiding van werknemers of uitkeringsgerechtigden i.v.m. ziekte of arbeidsongeschiktheid
(gezondheid), of wanneer de verantwoordelijke voor eigen gebruik de strafrechtelijke
gegevens verwerkt ter beoordeling van een verzoek om bijstand of bijzondere bijstand. Let u
er op dat de betrokkenen bezwaar kan maken tegen het verwerken van persoonsgegevens
betreffende ras.
Op grond van het bovenstaande zal het duidelijk zijn dat deze bijzondere gegevens niet
standaard mogen worden verwerkt.
Bewaren van gegevens.
De verwerkte gegevens worden niet langer bewaard dan noodzakelijk is voor de realisatie
van de doeleinden waarvoor de gegevens zijn verzameld en verwerkt. Hebben de gegevens
een historisch, statistisch of wetenschappelijk doel dan kunnen ze, onder bepaalde
voorwaarden, langer worden bewaard.
Transparantie
Over de verwerking van de persoonsgegevens moet tegenover het publiek en de betrokkene
voldoende openheid bestaan. Zo moet het CWI en de gemeente al bij het eerste contact (bij de
intake) aan de cliënt duidelijk maken dat bepaalde gegevens van hem/haar worden verwerkt
in de administratie.
Beveiliging opgeslagen persoonsgegevens
Op de verantwoordelijke rust de plicht voor de juiste verwerking en beveiliging van
persoonsgegevens. Gemeenten en CWI zijn verantwoordelijk voor de verwerking van hun
gegevens in het kader van de uitvoering van de Abw. In die hoedanigheid moeten zij
zorgdragen voor de nodige adequate voorzieningen van technische en organisatorische aard
7
ter beveiliging van de persoonsgegevens tegen verlies of aantasting van de gegevens, en tegen
onbevoegde kennisneming, wijziging of verstrekking van deze gegevens.
Dit betekent dat gemeenten en CWI binnen de eigen organisatie regels moeten stellen voor de
adequate beveiliging van persoonsgegevens. Dit geldt voor zowel de elektronische gegevens
als voor de gegevens die in een papieren dossier staan vermeld. De mate van bescherming zal
proportioneel dienen te zijn met betrekking tot de aard van de te beschermen gegevens.
Naarmate de gegevens gevoeliger zijn of de context waarin deze worden gebruikt een grotere
bedreiging voor de persoonlijke levenssfeer betekenen, worden zwaardere eisen gesteld aan
de beveiliging van die gegevens. De maatregelen moeten er ook op gericht zijn dat
persoonsgegevens niet langer worden bewaard dan noodzakelijk is en dat verdere verwerking
voorkomen wordt.
De beveiliging moet steeds adequaat zijn wat inhoudt, dat periodiek moet worden nagegaan of
het beveiligingssysteem voldoet aan bijvoorbeeld de technologische ontwikkelingen maar ook
of deze voldoet aan de algemene normen van de WBP. Hoewel de WBP geen concrete
normen geeft voor de beveiliging, kan gedacht worden aan het afsluiten van kamerdeuren en
kasten waarin persoonsdossiers worden bewaard zodra de werkruimte wordt verlaten en aan
het plaatsten van opgeslagen geautomatiseerde informatie achter een schermbeveiliging.
Verder kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het beperken van de toegang tot het
computersysteem tot een beperkt aantal personen, versleuteling van persoonsgegevens en
afscherming van bepaalde gegevens.
Gemeenten en CWI dienen aan de hand van bovenstaande uitgangspunten een afweging te
maken tussen enerzijds het belang van een rechtmatige en doelmatige uitvoering van de Abw
en anderzijds de bescherming van de privacy van de individuele bijstandscliënten, waaronder
ook het omgaan met de verkregen persoonsgegevens.
De gegevensuitwisseling tussen de CWI, de gemeenten via het Inlichtingenbureau (zie 5.4) en
het UWV zal in de nabije toekomst (een aantal gemeenten is al aangesloten) gebeuren door
middel van de elektronische infrastructuur Suwinet. In artikel 6.4. van de Regeling SUWI is
opgenomen dat de Suwinet partijen (alle zbo's, IB en gemeenten) in een beveiligingsplan
aangeven op welke wijze zij zorg dragen voor de beveiliging van de gegevensuitwisseling
tegen inbreuken op beschikbaarheid, de integriteit en de vertrouwelijkheid. Met betrekking tot
het punt van beveiliging is het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI) van
belang. Voor informatie over dit bureau wordt verwezen naar de website: www.bkwi.nl .
Ten behoeve van de beveiliging van het Suwinet zijn in de Regeling Beveiliging Suwinet 1.0
(bijlage XIV bij de Regeling SUWI) een gemeenschappelijk kader en normen voor de
beveiliging vastgelegd .
Elke SUWI-organisatie (CWI, UWV, GSD en IB) die gegevens levert ten behoeve van de
gegevensuitwisseling wordt aangemerkt als verantwoordelijke in de zin van artikel 1,
onderdeel d, van de WBP voor de desbetreffende gegevens, ook ten aanzien van de borging
van het wettelijk toegestane gebruik door de ontvangende partij. Gezien de beherende taken
van het BKWI wordt deze niet als (mede)verantwoordelijke voor de verwerking van de
cliëntgegevens beschouwd. Vanwege de wederzijdse afhankelijkheden tussen de SUWI-
organisaties, dienen de beveiligingsmaatregelen rond verwerking van persoonsgegevens bij
alle organisaties van een gelijkwaardig niveau te zijn.
Functionaris voor gegevensbescherming.
8
Per organisatie kan een functionaris voor gegevens bescherming worden aangesteld die
onafhankelijk toezicht houdt op de toepassing en naleving van de WBP. Deze functionaris
dient te zijn aangemeld bij het CBP. Dit betekent echter niet dat de bevoegdheden die zijn
toegekend aan het CBP zouden vervallen. Bij de functionaris kan de verplichte melding
worden gedaan, die dan niet meer bij het CBP hoeft te geschieden. Door deze functionaris
wordt een bestand bijgehouden van de gemelde gegevens.
Verder kan aan de functionaris de behandeling van klachten over het gebruik van
persoonsgegevens worden overgelaten, indien de betrokkene met deze werkwijze akkoord
gaat. Het CBP blijft altijd bevoegd om klachten in behandeling te nemen. De functionaris is
verder verplicht jaarlijks een verslag op te stellen van zijn werkzaamheden en bevindingen.
Meldingsplicht
Met de inwerkingtreding van de WBP is de verplichting tot het vaststellen van een privacy
reglement komen te vervallen. Daartegenover staat dat de verantwoordelijke wel de plicht
heeft de verwerking van persoonsgegevens voordat daarmee wordt begonnen, te melden bij
het CBP. Voor zover er een functionaris voor de gegevens bescherming is aangesteld, kan een
melding ook plaatsvinden bij deze functionaris.
Het College neemt de melding op in een openbaar register van meldingen van verwerkingen
van persoonsgegevens.
Bij de melding moeten o.a. de naam en adres van de verantwoordelijke(n), het doel of
doeleinden van de verwerking, een beschrijving van de categorieën van betrokkenen,
ontvangers aan wie de gegevens worden verstrekt, opgegeven worden.
Meldingsformulieren en meldingsdiskettes zijn bij het CBP aan te vragen. De diskette is
tevens te downloaden van het Internet: www.cbpweb.nl Daarnaast heeft Stimulansz een
model-melding ontworpen voor gemeenten. Deze is via de website van Stimulansz te
verkrijgen.
Overgangsregeling
Voor wat betreft de overgangsregeling van de WPR naar de WBP geldt dat
gegevensverwerkingen die reeds plaats hebben gevonden op het moment dat de WBP in
werking trad, binnen één jaar na dat moment in overeenstemming met de WBP dienen te
worden gebracht. Ook dient de verwerking binnen deze termijn te worden gemeld bij het CBP
(of indien benoemd: de functionaris voor de gegevensbescherming).
De gegevensverwerking onder de WBP dient dus opnieuw te worden gemeld, óók als de
persoonsregistratie onder de WPR al was aangemeld.
Voor bijzondere gegevens (bijvoorbeeld gegevens die informatie verschaffen over ras,
gezondheid of strafrechtelijke gegevens) is deze termijn drie jaar, in plaats van één.
3. Inlichtingen- en verificatiebeleid in relatie tot de WBP
3.1 Algemeen
Voor de uitvoering van de Abw zijn veel gegevens van de cliënt noodzakelijk om het recht op
bijstand (of de voortzetting daarvan) en de hoogte van de bijstand te kunnen vaststellen.
Persoonsgegevens zijn eveneens van belang voor de toeleiding van cliënten naar werk en de
daarmee verband houdende verplichtingen aan de bijstanduitkering te kunnen verbinden.
9
De CWI heeft de taak om de uitkeringsintake te doen en daartoe de nodige gegevens te
verzamelen en te onderzoeken op juistheid, volledigheid en consistentie.
Uit artikel 11 WBP volgt dat persoonsgegevens slechts worden verwerkt voor zover zij, gelet
op de doeleinden waarvoor zij worden verzameld of vervolgens worden verwerkt,
toereikend, niet bovenmatig en terzake dienend zijn. Er mogen dus niet meer gegevens worden
verwerkt dan nodig is (noodzakelijkheidbeginsel). De noodzakelijkheid van de
gegevensverzameling moet altijd kunnen worden aangetoond. Het standaard verzamelen van
informatie die niet voor de beoordeling van iedere aanvraag noodzakelijk is, is dus niet
geoorloofd.
Artikel 66 van de Abw stelt dat B&W bepaalt welke gegevens ten behoeve van de verlening
van bijstand door de belanghebbende in ieder geval worden verstrekt. Op grond van artikel
28 wet SUWI moet de belanghebbende alle gegevens en bewijsstukken verstrekken die nodig
zijn voor de beslissing op de aanvraag. In het verlengde hiervan is een goed gebruik van de
bijlage I, behorende bij de Regeling SUWI, "Gegevens Abw /IOAW", van belang. De
betrokkene verstrekt op grond van artikel 2.2 van de Regeling SUWI in elk geval die
gegevens en bewijsstukken voor zover ze van toepassing zijn - uit de bijlage 1 van de
Regeling SUWI. De gemeente en de CWI kunnen in een Service Niveau Overeenkomst nadere
afspraken maken over welke gegevens de belanghebbende dient te verstrekken en in welke
gevallen. De CWI onderzoekt de verzamelde gegevens op juistheid, volledigheid en
consistentie (zie verder 5.2).
3.2 Rechtmatigheidonderzoeken
Er zijn in artikel 66 Abw verschillende onderzoeksverplichtingen neergelegd, zoals
onderzoeken naar juistheid en volledigheid van de verkregen gegevens, regelmatige
heronderzoeken, onderzoek naar het vergroten van de mogelijkheden om door arbeid
zelfstandig in het bestaan te voorzien, debiteurenonderzoeken en beëindigingsonderzoeken.
Voor een goede uitvoering van deze onderzoeken is veel informatie van de cliënt
noodzakelijk en zijn vaak bewijsstukken en gegevens van derden nodig. In dit kader wees de
Registratiekamer (nu CBP) er op dat bepaalde vragen niet standaard op het
inlichtingenformulier mogen worden gesteld. Het is bijvoorbeeld niet geoorloofd om
standaard naar de naam van de behandelende arts te vragen. Ook het vragen om een algemene
machtiging van betrokkenen (door bijvoorbeeld ondertekening van een verklaring op het
aanvraagformulier) om van derden, die niet uitdrukkelijk in de wet zijn vermeld, gegevens
over hem te verkrijgen is niet toegestaan.
Juiste inschrijving GBA verplicht
Per 1 juli 2001 is een wet1 in werking getreden op grond waarvan overheidsprestaties vanaf
1 (Wijziging van enige wetten teneinde de aanspraak jegens bestuursorganen op verstrekkingen, voorzieningen
en uitkeringen afhankelijk te maken van het in de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA)
persoonsgegevens opgenomen gegeven omtrent het adres van een ingezetene, TK, vergaderjaar 1999-2000,
26943, nr. 3, Stb.2001, nr. 67)
10
die datum worden gerelateerd aan een juiste inschrijving in de Gemeentelijke
Basisadministratie (GBA). Het doel van deze wet is een bijdrage te leveren aan de
fraudebestrijding door de betrouwbaarheid van de adresgegevens in de GBA te vergroten.
Het gaat om een brede wet die meerdere beleidsvelden betreft, waaronder de Bijstand.
Met de inwerkingtreding van deze wet is het recht op bijstandsuitkering afhankelijk gesteld
van de juiste inschrijving in de GBA. Als bij een aanvraag of heronderzoek een discrepantie
bestaat tussen de door de aanvrager verstrekte adresgegevens en wat in de GBA is
vastgelegd, dan moet cliënt er allereerst voor zorgen dat de inschrijving in de GBA correct is.
Pas als de adresgegevens met elkaar in overeenstemming zijn, kan tot toekenning of
voortzetting van een bijstandsuitkering worden overgegaan. Op deze regel bestaat een aantal
uitzonderingen: indien het een belanghebbende betreft zonder vaste woon- of verblijfplaats
(bijvoorbeeld een dakloze); indien belanghebbende betreffende de afwijking redelijkerwijs
geen verwijt kan worden gemaakt, of indien B&W dringende redenen hebben om hier van af
te wijken. In deze gevallen hoeft er geen opschorting plaats te vinden.
Het voornaamste verschil met de situatie vóór 1 juli 2001 is dat bij het nemen van een
beslissing, de inschrijving in de GBA nadrukkelijk betrokken dient te worden. Uit artikel 117
lid 1 onder c van de Abw volgt dat de resultaten van de verificatie bij de GBA zichtbaar in
de administratie van de gemeente moeten worden opgenomen.
In het geval dat wordt afgeweken van de regel dat het recht op uitkering is gekoppeld aan een
juiste inschrijving in de GBA, bijvoorbeeld op grond van een dringende reden, moet de
overweging die daaraan ten grondslag ligt expliciet uit het dossier blijken.
3.3 Bank- en giroafschriften
De jurisprudentie zoals die in de vorige circulaire Privacykader Abw is aangehaald is in
latere jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) gehandhaafd.
De uitkeringsintake is per 1 januari jl. overgedragen aan de CWI en deze verzamelt daartoe
de benodigde gegevens en doet een eerste onderzoek naar juistheid, volledigheid en
consistentie van de verstrekte gegevens. Tot 1 januari jl. werd deze taak door de sociale
dienst gedaan, terwijl B&W over het verstrekken van de uitkering besliste.
Nu de CWI de uitkeringsintake doet en daartoe de benodigde gegevens verzamelt terwijl de
gemeente beslist over het verstrekken van de bijstandsuitkering, is de vraag gerechtvaardigd
of de in de vorige circulaire gegeven handelwijze ten aanzien van het kopiëren van bank- en
giroafschriften nog voldoet.
Het is niet de bedoeling geweest dat door de overdracht van de uitkeringsintake aan de CWI
de handelwijze ten aanzien van het verwerken van gegevens uit bank- en giroafschriften, zoals
die is verwoord in de vorige circulaire Privacykader Abw, anders zou worden.
Anderzijds kan de overdracht van de uitkeringsintake van gemeente aan CWI gepaard gaan
met onwennigheid over ieders taak, hetgeen er toe kan leiden dat gemeenten belanghebbenden
nog eens oproepen ter verificatie van gegevens. Teneinde deze dubbele uitvraag zo veel
mogelijk te voorkomen wordt het vanuit de SUWI-gedachte en uit oogpunt van zorgvuldigheid
naar de cliënt toe, niet onredelijk geacht dat de CWI gedurende een gewenningperiode tot
vooralsnog 31 december 2002, in tegenstelling tot de bestaande richtlijn, de mogelijkheid
heeft om kopieën te maken van alle bank- en giroafschriften in het kader van de
uitkeringsintake ten behoeve van de gemeente.
11
Hieronder volgen de richtlijnen ten aanzien van het verwerken van persoonsgegevens uit
bank- en giroafschriften die thans voor gemeenten gelden en die eveneens voor de CWI
gelden in principe na 31 december 2002.
a) Het opvragen van bank- en giro afschriften over een bepaalde periode.
De gemeenten bepalen zelf over welke periode en op welk tijdstip ze afschriften opvragen.
Zij moeten daarbij de afweging maken in hoeverre dat in het kader van de privacybescher-
ming redelijk is. Herhaaldelijk is in jurisprudentie een periode van drie maanden als redelijk
bestempeld. De CRvB heeft zich al in 1995 uitgesproken over het opvragen van bank- en
giroafschriften. De Raad heeft destijds overwogen, dat in het kader van een heronderzoek ook
zonder specifieke aanleiding de verplichting kan worden opgelegd inzage te verstrekken in
bank- en giroafschriften over de periode van drie maanden voorafgaand aan het heronderzoek.
In recentere uitspraken is nogmaals geoordeeld dat de opgelegde verplichting om inzage te
geven in de bank- en giroafschriften over een aansluitende periode van de drie voorafgaande
maanden niet onevenredig is in verhouding tot het met de opgelegde verplichting na te streven
doel (JABW 97/54 en JABW 97/146).
Ten aanzien van het inzien van de bank- en giroafschriften geldt de volgende gedrachtslijn. De
CWI ziet ten behoeve van de uitkeringsintake, de door betrokkenen meegenomen afschriften
van bank- en girorekening van de laatste drie maanden in en volstaat met het vastleggen van
het volgnummer van het eerste en het laatste afschrift over de gecontroleerde periode en van
de saldi. De gemeente handelt op gelijke wijze ten aanzien van de door haar uitgevoerde
uitkeringsintake, dan wel ten aanzien van de heronderzoeken.
b) Het kopiëren en bewaren van bank- en giro afschriften.
De rechtbank te Arnhem heeft zich uitgesproken over het kopiëren van bank- en
giroafschriften (JABW 97/146). De rechtbank achtte het belang van de gemeentelijke sociale
dienst om zich tegenover derden te kunnen verantwoorden ter zake van de rechtmatigheid van
de verstrekte bijstand van onvoldoende gewicht om te verlangen dat de cliënt het
vervaardigen van kopieën enkel voor dat doel moet toelaten.
Wat betreft het kopiëren en bewaren van de aan de gemeente of CWI ter inzage voorgelegde
bank- en giroafschriften geeft dit privacykader de volgende gedragslijn omwille van de
privacybescherming van de betrokken cliënten.
Het is toegestaan om een verificatietraject op te zetten waarbij het niet noodzakelijk is dat
alle door de gemeente en CWI ter inzage gevraagde bank- en giroafschriften worden geko-
pieerd en bewaard. Er kan in beginsel worden volstaan met het vastleggen in de administratie
van het volgnummer van het eerste en het laatste afschrift over de gecontroleerde periode en
van de saldi. Alleen deze afschriften dienen dan te worden gekopieerd en bewaard.
c) Het inzien van de uitgavenposten op bank- en giro afschriften.
De uitgaven op de bank- en giroafschriften kunnen de gemeenten relevante informatie bieden
over de financiële situatie van cliënten, die soms aanleiding kan geven voor nader onderzoek.
Dit kan voor de cliënt in positieve zin zijn, zoals het herkennen van een problematische
schuldensituatie zodat daarin hulp kan worden geboden, of bij de beoordeling van een
aanvraag voor bijzondere bijstand. Het controleren van de uitgaven op de afschriften kan ook
van belang zijn bij een vermoeden van fraude of voor het vaststellen van iemands
tekortschietend besef van verantwoordelijkheid voor de voorziening in het bestaan. Om het
12
recht op bijstand te kunnen vaststellen is inzicht in het uitgavenpatroon van cliënt echter niet
strikt noodzakelijk.
De Arnhemse rechter heeft zich in de eerder aangehaalde rechtszaak (JABW 97/146) ook
uitgesproken over het inzien van de uitgaven op bank- en giroafschriften. De rechtbank achtte
geen rechtvaardiging aanwezig voor een stelselmatige inzage in het volledige uitgavenpatroon
van betrokkene over de betreffende periode. Voor het vaststellen van de rechtmatigheid van
de uitkering zijn, aldus de rechtbank, in beginsel de inkomsten van betrokkene van belang.
Mede gelet op de uitlatingen indertijd van de Registratiekamer (nu: het CBP) hierover, dient
het als een recht van de cliënt beschouwd te worden de uitgaven op de bank- en giroafschrif-
ten onleesbaar te mogen maken.
De keuze om de uitgaven onleesbaar te maken is aan de cliënt, tenzij de gemeente gegronde
redenen heeft om de uitgaven in te zien. In de situaties waarin de noodzaak voor het inzien van
het uitgavenpatroon volgens de gemeente wel bestaat (bijvoorbeeld bij het vermoeden van
fraude), dan dient dit vooraf te worden gemotiveerd. Na een individuele belangenafweging
kan een onderzoek naar de uitgaven noodzakelijk blijken. De cliënt moet in dat geval uitdruk-
kelijk de uitgaven zichtbaar laten. Indien de cliënt hier niet aan voldoet, is het reguliere boete-
en maatregelenbeleid van toepassing.
Het verdient aanbeveling dat gemeenten en CWI eventuele nadere afspraken over de te
verstrekken gegevens, vastleggen in een Service Niveau Overeenkomst (SNO).
3.4 Reïntegratie
Artikel 113 van de Abw regelt een aantal verplichtingen voor de bijstandsgerechtigde in
relatie tot bevordering van de inschakeling in het arbeidsproces. De bijstandsgerechtigde
moet bijvoorbeeld een bewijs van registratie bij de CWI kunnen overleggen. Daarnaast moet
door de gemeente gecontroleerd kunnen worden of de bijstandsgerechtigde voldoet aan de
arbeidsverplichtingen en het (niet) aanvaarden van aangeboden passende arbeid.
De vraag is hoeveel informatie gemeenten voor het controleren van de arbeidsverplichtingen
nodig hebben. Per individuele cliënt zal een afweging gemaakt moeten worden. Zo is ten
behoeve van bemiddeling en het opstellen van een begeleidingstraject extra informatie nodig.
De CWI bepaalt voor elke geregistreerde werkzoekende de afstand tot de arbeidsmarkt en
beoordeelt de kans op het vinden van werk. De CWI stelt een persoonlijk advies op en gaat
na hoe de afstand overbrugd kan worden. Dit onderzoek wordt gedaan met behulp van de
zogenaamde Kansmeter. Met die personen van wie de kans op een snelle reïntegratie geringer
wordt geschat wordt een kwalificerende intake gehouden. Daarin wordt dieper ingegaan op
de achtergronden en mogelijkheden van de betrokkene. Ten behoeve van de gemeente wordt
ook een reïntegratieadvies verstrekt.
De cliënt zal ten behoeve van deze activiteiten om extra gegevens gevraagd kunnen worden.
Duidelijk moet zijn dat het stellen van bepaalde vragen in dit kader informatie moet kunnen
verschaffen over de benodigde begeleiding naar werk in een individueel geval.
Het is wenselijk om pas in tweede instantie door te vragen naar meer privacygevoelige
informatie over persoonlijke omstandigheden wanneer op basis van meer objectiveerbare
gegevens al is geconstateerd dat iemand minder kansen op de arbeidsmarkt zal hebben en er
een trajectplan opgesteld moet worden. Van belang is hierbij een afweging te maken naar de
redelijkheid van de vraag in het licht van de privacybescherming en de verplichtingen die de
cliënt heeft als gevolg van artikel 113 Abw.
13
Wanneer bijvoorbeeld reïntegratiebedrijven de cliënt vragenlijsten via de computer laat
invullen dan komt het voor dat de cliënt verplicht wordt alle voorgaande vragen te
beantwoorden om verder te kunnen gaan met de volgende vraag. Bij het laten invullen van
dergelijke standaard formulieren moet het reïntegratiebedrijf zich er van bewust zijn dat niet
alle vragen op alle cliënten terzake dienend hoeven te zijn. De situatie kan zich voordoen dat
er naar overbodige gegevens wordt gevraagd. Het verwerken van overbodige gegevens in
namelijk niet toegestaan.
Wanneer er een vermoeden bestaat dat iemand de voorwaarden van artikel 113 Abw
onvoldoende naleeft kan de gemeente behoefte hebben om nader onderzoek te doen.
Bijvoorbeeld bij het reïntegratiebedrijf waar de betrokkene een traject volgt. Wil de
gemeente navraag doen over de wijze waarop de betrokkene meewerkt aan de
reïntegratieactiviteiten, zal dat in principe bij de betrokkene zelf moeten plaatsvinden. Op dit
moment wordt onderzocht op welke wijze het gegevensverkeer in het kader van de
reïntegratieactiviteiten tussen het reïntegratiebedrijf en de gemeente en UWV het beste zou
kunnen plaatsvinden. Vooralsnog dient de betrokkene ondubbelzinnig zijn toestemming te
geven voor de teruglevering van gegevens door het reïntegratiebedrijf.
Op grond van de rechten die betrokkene op basis van de WBP heeft, heeft hij het recht om om
inzage, verbetering, aanvulling of verwijdering van zijn persoonsgegevens te verzoeken. (zie
ook paragraaf 2.3)
In artikel 70 Abw is bepaald dat bij iedere bijstandsbeschikking in en bijlage mededeling
wordt gedaan van de rechten en plichten van de belanghebbende, die varband houden met de
toekenning of voortzetting van bijstand. De belanghebbende dient deze bijlage voor gezien te
ondertekenen. Het verdient aanbeveling om ook de rechten en plichten op te nemen die
betrokkene heeft voor wat betreft zijn te verlenen medewerking aan het plan en de mogelijke
consequenties bij het weigeren van die medewerking. Tevens kan in deze bijlage gewezen
worden op de rechten die betrokkene heeft op grond van de WBP.
Indien de begeleiding en bemiddeling van cliënten ook plaatsvindt via uitzendbureaus, kan
hierbij geen sprake zijn van gegevensuitwisseling zonder toestemming van de cliënt.
Belangrijk is dat de cliënt vooraf over de uitwisseling van gegevens wordt geïnformeerd en
dat de cliënt hiertegen bezwaar kan maken. Per cliënt zal de gemeente moeten beoordelen of,
in het licht van de verplichtingen van artikel 113, de inschrijving bij een of meerdere
uitzendbureaus verlangd kan worden en of de gemeente daarom gegevens van desbetreffende
cliënt over zijn contacten met het uitzendbureau zou moeten vragen.
Sinds de inwerkingtreding van de wet SUWI worden de reïntegratietaken overgelaten aan
private bedrijven. Vanwege het feit dat de reïntegratiebedrijven een belangrijke rol spelen
binnen de sociale zekerheidssector, is er voor gekozen om hen gebruik te laten maken van het
sofi-nummer. Dit waarborgt eenduidige uitwisseling en vastlegging van informatie op
cliëntniveau.
Artikel 4 van het Besluit SUWI geeft de inhoud van het contract dat tussen gemeenten en de
reïntegratiebedrijven wordt gesloten. Hieruit kan worden afgeleid aan welke voorwaarden de
gegevensverwerking door een reïntegratiebedrijf is gebonden. O.a. is bepaald dat met het
reïntegratiebedrijf een schriftelijke overeenkomst moet zijn gesloten waarin o.a. is geregeld
dat een reglement wordt opgesteld dat aan de gemeente of de cliënt moet worden overgelegd
waaruit blijkt welk privacybeleid het reïntegratiebedrijf hanteert, dat het reïntegratiebedrijf
alle gegevens en inlichtingen verstrekt aan de opdrachtgever over de reïntegratie activiteiten,
14
dat er een klachtenregeling is en dat het reïntegratiebedrijf de gegevens alleen gebruikt voor
de uitvoering van de reïntegratieopdracht. Verder (commercieel) gebruik is dus verboden.
De registratie van gegevens zal aan een maximale bewaartijd worden gebonden. Via overleg
met de reïntegratiesector zal zelfcontrole van bedrijven (bijvoorbeeld via het opzetten van
audit-protocollen) gestimuleerd worden. Opdrachtgevers dienen contractueel te bedingen dat
reïntegratiebedrijven zich desgevraagd door middel van een goedkeurende verklaring op een
EDP-audit verantwoorden voor hun gegevens gebruik- en huishouding.
3.5 Sofi-nummer
Ten behoeve van de administratie van de uitvoering van de Abw mag op grond van artikel
126 Abw van het sociaal-fiscaal (sofi)-nummer gebruik worden gemaakt. De CWI mag op
grond van de wet SUWI ook daarvan gebruik maken. Het Sofi-nummer wordt bij het
aanvragen van een bijstandsuitkering aan de cliënt gevraagd, en wordt vervolgens
gecontroleerd bij de belastingdienst teneinde onvolkomenheden uit te sluiten. Aangezien met
het Sofi-nummer een persoon identificeerbaar is, vormt het sofi-nummer een persoonsgegeven
zoals bedoeld in de WBP.
Ingevolge artikel 24 van de WBP kan het sofi-nummer slechts worden gebruikt ter uitvoering
van de Abw dan wel voor de in de Abw beoogde doeleinden. Het Sofi-nummer mag verder
slechts worden gebruikt bij het uitwisselen van gegevens tussen B&W en de instanties als
genoemd in de artikelen 122 en 125 Abw.
3.6 Schuldenproblematiek
Bepaalde vragen die door gemeenten of CWI worden gesteld ten aanzien van schulden kunnen
door de cliënt als privacygevoelig worden ervaren. Echter, daar waar het bestaan van
schulden van invloed is op de bijstandsverlening, is het geoorloofd naar de oorzaken van de
schulden te vragen. Bijvoorbeeld voor de vaststelling van het vermogen. Eveneens is het
onvermijdelijk om naar schulden te vragen in het kader van de aanpak van de
schuldenproblematiek.
Daarbij kunnen derden, mits die vallen binnen het gesloten verstrekkingenregime van de Abw,
zoals bijvoorbeeld woningcorporaties of energiebedrijven, de gemeente informatie
verschaffen over betalingsachterstanden. Deze achterstanden kunnen een indicatie zijn voor
problematische schuldensituaties. Instanties die niet als zodanig in de Abw of enige andere
wettelijke regeling worden genoemd, mogen slechts informatie verstrekken als de betrokkene
ondubbelzinnig zijn toestemming heeft verleend.
Artikel 109 Abw bepaalt dat, indien en zolang er vanwege het bestaan of het dreigen van
schulden gegronde redenen zijn om aan te nemen dat een cliënt zonder hulp niet in staat is tot
een verantwoorde besteding van zijn bestaansmiddelen, aan hem/haar de verplichting kan
worden opgelegd om mee te werken aan een vorm van budgetbeheer, waarbij noodzakelijke
betalingen uit de toegekende bijstand door de sociale dienst worden verricht. In dit verband is
het dieper doorvragen naar de aanwezigheid van schulden nodig om te bepalen of verplicht
budgetbeheer toegepast dient te worden. Dit voorkomt het verder oplopen van de schulden en
de problemen die daarmee samenhangen.
Een voorbeeld is dat in een huishouden (gezin) een persoon aan een ernstige vorm van versla-
ving lijdt, waardoor maandelijks veel geld verloren gaat en het huishouden als geheel daar-
door niet goed kan rondkomen met de bijstandsuitkering.
3.7 Verstrekken van gegevens aan derden en uitbesteding onderdelen uitvoering Abw
15
Het verstrekken van gegevens aan derden is slechts toegestaan voorzover dat in de Abw is
vastgelegd (artikelen 123, 124 en 125 Abw). Dit is de essentie van het gesloten
verstrekkingenregime.
De wet draagt de uitvoering van de Abw expliciet op aan B&W. Gemeenten besteden echter
in toenemende mate bepaalde taken uit aan private ondernemingen. Het kan dan bijvoorbeeld
gaan om de uitvoering van activeringstrajecten (reïntegratietrajecten), of het betreft de
bijstandsverlening zelf, zoals de uitbetaling of terugvordering. Als uitgangspunt dient altijd te
gelden dat de beslissing betreffende bijstandsverlening bij de gemeente ligt. Met andere
woorden, de uitvoering die in handen van derden wordt gelegd is een concretisering van een
door de gemeente genomen beslissing.
Dit sluit niet uit dat gemeenten de verwerking uitbesteden aan een privaat bedrijf. Dit bedrijf
mag echter nimmer als verantwoordelijke worden aangemerkt. Voor uitgebreide informatie
wordt u verwezen naar eerder genoemde circulaire 'Uitbesteding onderdelen uitvoering
Algemene bijstandswet' (BZ/BU/01/73508) van 29 december 2001.
4. Organisatie en administratiebeheer
4.1 Afstemming onderzoeken
Er zijn verschillende ijkmomenten waarop gemeenten, al dan niet expliciet volgens de wet,
gehouden zijn een onderzoek uit te voeren. De belangrijkste zijn de maandelijkse
inkomstenverklaring, het heronderzoek, het debiteurenonderzoek en het beëindigingonderzoek.
Met de inwerkingtreding van de wet SUWI wordt de intake door het CWI gedaan. Bij de
uitvoering van deze gegevensonderzoeken die op verschillende momenten plaatsvinden, is het
wenselijk dat efficiënt wordt omgegaan met de gegevensverwerking. Veel van de benodigde
bewijsstukken zullen dan al aanwezig zijn (bijvoorbeeld met vaststaande informatie, zoals
echtscheidingspapieren). Het is voor de betrokken cliënt belastend om steeds opnieuw
dezelfde inlichtingen te moeten geven.
Een mutatie systematiek, waarbij de al over de desbetreffende cliënt bekende gegevens
worden voorbedrukt en de cliënt in de regel niet elke maand alles opnieuw hoeft in te vullen,
lijkt voor de hand te liggen. De cliënt kan dan reageren op de vraag of er iets van de
voorbedrukte informatie gewijzigd is en volstaan met alleen de wijzigingen door te geven.
Voor de bewijsvoering achteraf in eventuele strafzaken is het belangrijk dat, ook al is er niets
in de situatie gewijzigd, de cliënt verklaart gereageerd te hebben door ook dan het formulier
ondertekend terug te sturen.
4.2 Eisen ten aanzien van de administratie
B&W dragen de juridische en politieke verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de Abw
(art. 116) en hebben ook op grond van art. 117 Abw de volledige verantwoordelijkheid voor
de administratieve uitvoering, ongeacht of deze nu wordt verzorgd door een gemeentelijke
sociale dienst, een andere gemeente, een gemeenschappelijk samenwerkingsverband of een
bewerker. Deze verantwoordelijkheid dient strikt gescheiden te worden van het begrip
verantwoordelijke in de zin van de WBP.
In artikel 5.16 van de SUWI Regeling is vastgelegd dat de CWI zorgdraagt voor een
deugdelijke administratie en organisatie. Hiertoe wordt ook gerekend het inrichten van
procedures, teneinde te kunnen garanderen dat tijdig en op juiste wijze aan de
informatieverplichtingen zoals in deze regeling wordt voldaan. Over de kwaliteit van de
16
informatievoorziening moeten de uitvoerders jaarlijks verslag doen aan minister en IWI.
Onder kwaliteit van de informatievoorziening wordt o.m. begrepen de volledigheid, de
betrouwbaarheid en tijdigheid ervan.
Artikel 117 Abw geeft regels voor het voeren van een administratie. Artikel 6 van de Rege-
ling administratieve uitvoeringsvoorschriften Abw, IOAW en IOAZ (RAU) geeft een aanvul-
ling op deze wettelijke bepaling en stelt regels betreffende de samenhang tussen de
deelregistraties. Gelet op deze bepalingen is het van groot belang dat sociale diensten
zorgdragen voor een zorgvuldige vastlegging van bewijsstukken. De Abw kent geen normering
met betrekking tot de toereikendheid van de gevraagde bewijsstukken. Wel zal te allen tijde
het controlespoor helder moeten zijn.
De problemen van samenhang tussen deelregistraties zullen voor het grootste deel worden
opgelost door het Inlichtingenbureau (zie hieronder).
5. Wet Structuur Uitvoering Werk en Inkomen (SUWI)
5. 1 Uitvoeringstaken gemeenten
Met de invoering van SUWI is een aantal uitvoeringstaken van gemeenten gewijzigd,
voorzover hier van belang betreft het de volgende:
De uitkeringsintake. De uitkeringsintake ten behoeve van nieuwe aanvragen in het kader van
de Abw en de IOAW worden niet langer door de gemeente gedaan maar door het zelfstandige
bestuursorgaan Centrale Organisatie voor Werk en Inkomen (CWI). Dit geldt niet voor
bijzondere groepen waarvoor de koppeling tussen werk en inkomen niet bestaat, zoals
personen van 65 jaar of ouder, personen die zijn opgenomen in een psychiatrische inrichting
of personen zonder adres. Deze groepen worden doorverwezen naar burgemeester en
wethouders van de betreffende gemeente (zie ook 5.2).
Reïntegratietaken. Gemeenten hebben zich in het verleden voor de basisdienstverlening
en de reïntegratie van cliënten altijd gewend tot Arbeidsvoorziening. Met de invoering van
SUWI bestaat de Arbeidsvoorzieningsorganisatie niet meer en zijn de genoemde taken bij
verschillende organisaties ondergebracht. Zo vindt de basisdienstverlening plaats op de CWI.
De reïntegratie activiteiten worden door de UWV of de gemeenten als opdrachtgever op de
(private) reïntegratiemarkt ingekocht.
5. 2 Centrum voor Werk en Inkomen
De CWI-kantoren zijn in principe het startpunt voor alle mensen die aangifte willen doen van
werkloosheid en/of een uitkering willen aanvragen in het kader van de WW, TW, Abw en
IOAW. De aanvraag voor een uitkering, met uitzondering van specifieke groepen, wordt
ingediend bij de CWI. Daartoe verzamelt de CWI alle relevante gegevens en bewijsstukken
die nodig zijn voor de beoordeling van de aanvraag door UWV cq. B&W. De Regeling SUWI
beschrijft in bijlage I (aanvraag Abw /IOAW) welke gegevens een belanghebbende in elk
geval en voorzover van toepassing, verstrekt aan de CWI. Daarnaast moet de belanghebbende
alle andere informatie verstrekken die nodig is voor de beslissing op zijn aanvraag.
Gemeenten en CWI zullen nadere afspraken moeten maken over welke gegevens in welke
gevallen gevraagd zullen worden.
17
Indien (een deel van) de gegevens in het kader van de Abw /IOAW, al bij de CWI of B&W
bekend zijn meldt de CWI dit aan de gemeente.
De CWI controleert of de aangeleverde gegevens en bewijsstukken volledig zijn en doet een
eerste onderzoek naar de juistheid en consistentie van de gegevens. Voorkomen dient te
worden, dat B&W na de overdracht van de aanvraag door de CWI, nog een keer met de
belanghebbende contact moet opnemen om de ontbrekende stukken te achterhalen.Het
onderzoek naar juistheid door de CWI vindt plaats door de onderlinge consistentie van de
stukken te beoordelen en door de geleverde gegevens en bewijsstukken te vergelijken met de
gegevens van de gemeentelijke basisadministratie, de verzekerdenadministratie van UWV, de
eigen administratie van de CWI en de administratie van het Inlichtingenbureau. Indien blijkt
dat de geleverde gegevens en bewijsstukken onjuist, onvolledig of inconsistent zijn, dan
wordt de belanghebbende verzocht om hierover een verklaring af te leggen en dient de
betrokkene de juiste of ontbrekende gegevens alsnog te overleggen. De CWI kan bij het
constateren van onvolledig verstrekte gegevens of bewijsstukken, geen hersteltermijn
opleggen of het besluit nemen de aanvraag niet in behandeling te nemen. Dit kunnen uitsluitend
B&W nadat de aanvraag door de CWI is overgedragen.
De CWI draagt binnen een termijn van maximaal acht werkdagen de aanvraag over aan B&W.
Deze termijn gaat in op het moment van indiening van de aanvraag van de uitkering. Indien
sprake is van urgentie en bevoorschotting verwijst de CWI een belanghebbende direct naar
B&W. De CWI doet echter een deel van de intake en verstrekt in dat geval de
belanghebbende een lijst met gegevens en bewijsstukken die overgelegd moeten worden. Bij
de overdracht vermeldt de CWI de datum van melding, de datum van ontvangst van de
aanvraag en de datum van overdracht aan B&W. De overdracht van gegevens vindt zo veel
mogelijk plaats via Suwinet. Belanghebbende wordt van de overdracht geïnformeerd door de
CWI.
Behalve de uitkeringsintake is de CWI belast met de registratie van werkzoekenden
(bijstands- en niet-uitkeringsgerechtigden) en het verzamelen van gegevens over opleiding,
ervaring en bekwaamheden van deze werkzoekenden. Daarnaast brengt de CWI advies uit aan
B&W met betrekking tot de arbeidsmarktperspectieven voor moeilijk plaatsbare werknemers.
5.3 Samenwerkingsverplichiting
Op grond van artikel 8 van de wet SUWI hebben gemeenten, CWI en UWV een
samenwerkingsverplichting inzake bevordering van de inschakeling van
uitkeringsgerechtigden in het arbeidsproces. De zogenaamde Service Niveau Overeenkomst
(SNO) is het middel om nadere afspraken over de samenwerking vorm te geven. Zo kunnen
nadere afspraken over de inname, controle en overdracht van aanvragen in een SNO worden
vastgelegd. In overleg met de betrokken partijen is een landelijk model opgesteld dat als
basis dient voor dergelijke afspraken.
5.4 Inlichtingenbureau
Vanaf het najaar 2001 is de landelijke implementatie van het Inlichtingenbureau gestart. De
stichting Inlichtingenbureau (IB) is een organisatie die is ingesteld met het oog op de
invoering van de Wet SUWI. Het IB heeft als doel het voor gemeenten ten behoeve van de
door hen uit te voeren wettelijke taken in het kader van de sociale zekerheid, verrichten van
feitelijke werkzaamheden ter zake van de coördinatie en dienstverlening op het gebied van
gegevensuitwisseling tussen gemeenten en derden, met het oog op onder meer bestrijding van
18
fraude en bevordering van samenwerking tussen de verschillende uitvoeringsorganisaties op
het terrein van sociale zekerheid. In dat kader verwerkt het IB persoonsgegevens.
In de circulaire 'Invoering Inlichtingenbureau' (11 juli 2001, kenmerk BZ/BU/2001/42268)
bent u geïnformeerd over de werking van het Inlichtingenbureau, zowel in het kader van de
rechtmatigheidcontrole Abw en IOAW als in het kader van SUWI.
Het Inlichtingenbureau en de bescherming van persoonsgegevens
Het Inlichtingenbureau ontvangt, registreert, verzendt en bewaart gegevens over personen. De
gegevens die het Inlichtingenbureau verwerkt zijn altijd afkomstig van andere partijen. Deze
instanties zijn dan ook primair verantwoordelijk voor de kwaliteit van de gegevens. Het IB
heeft een eigen verantwoordelijkheid voor een goede beveiliging en een juist gebruik van de
gegevens. Het is hiermee verantwoordelijke in de zin van de WBP.
In eerdergenoemde circulaire van 11 juli jl. is kort ingegaan op de soorten van gegevens die
met behulp van het Inlichtingenbureau worden uitgewisseld, evenals de bescherming van
persoonsgegevens door het Inlichtingenbureau.
Personen van wie gegevens worden geregistreerd en bewaard, dienen goed te worden
geïnformeerd over de werking van het Inlichtingenbureau. Het Inlichtingenbureau is bezig om
voorlichtingsmateriaal te ontwikkelen.
Voor meer informatie over het Inlichtingenbureau kunt u bellen met het Inlichtingenbureau
(0800.0233786) of kunt u terecht op de website: www.inlichtingenbureau.nl.