Nieuwsflits
Uit Nieuwsflits Trimbos Instituut
8|02 Nummer 8, 22 augustus 2002
Ethische aspecten van vermaatschappelijking
Tussen 1998 en 2001 is het Trimbos-instituut, in de persoon van Dorine
Bauduin, coördinator geweest van een internationaal project over
ethische aspecten van vermaatschappelijking in de geestelijke
gezondheidszorg. Aan dit project hebben, behalve het
Trimbos-instituut, vier instituten deelgenomen uit België, Engeland,
Griekenland en Italië die zich eveneens bezighouden met onderzoek in
de geestelijke gezondheidszorg.
Eerst is in elk van de deelnemende landen nagegaan welke de
belangrijkste motieven waren om met het beleid van
vermaatschappelijking te beginnen. Financiële, morele en juridische
argumenten blijken overal een rol te hebben gespeeld. Vervolgens is
met behulp van de concept mapping-methode in alle deelnemende landen
nagegaan, wat de betrokkenen verstaan onder `goede zorg' voor mensen
met ernstige psychische en sociale problemen. Tot de betrokkenen zijn
gerekend: cliënten/patiënten van de ggz, hun familieleden,
professionals, beleidsmakers en mensen uit de omgeving, zoals buren,
woningbouwverenigingen en gg&gd.
Een respectvolle relatie tussen cliënten en zorginstellingen wordt het
belangrijkste gevonden. Verder wijzen allen op het belang van
effectieve zorg, die is toegesneden op de individuele behoeften van
cliënten en gericht op rehabilitatie. Opvallend was de grote
overeenstemming in de opvattingen over goede zorg tussen de groepen
betrokkenen van de participerende landen.
In de laatste fase van het project zijn de belangrijkste ethische
dilemma's in kaart gebracht waarmee de rechtstreeks betrokkenen bij
het proces van vermaatschappelijking worden geconfronteerd. Tijdens
het hele traject is gebruik gemaakt van een ethisch perspectief dat is
gebaseerd op centrale waarden die de ggz hanteert, zoals de plicht tot
het bieden van zorg en veiligheid, respect voor autonomie en privacy
en de principes van rechtvaardigheid en solidariteit. Hulpverleners
kunnen met een dilemma worden geconfronteerd wanneer zij enerzijds het
beleid om cliënten zo veel mogelijk te laten terugkeren naar de
maatschappij ondersteunen, terwijl zij anderzijds beducht zijn voor de
moeilijke omstandigheden waarin cliënten dan terecht kunnen komen. De
waarde van zorg voor cliënten kan in die situaties botsen met de
waarde van participatie in de samenleving. Ook voor de andere groepen
betrokkenen bij vermaatschappelijking is nagegaan welke de
belangrijkste dilemma's zijn waarmee zij te maken krijgen.
Op basis van het eindrapport van dit Europese project is een
Engelstalige brochure gemaakt met de belangrijkste bevindingen,
evenals enkele aanbevelingen voor hulpverleners en beleidsmakers in de
ggz. In de eerste plaats zouden zij systematischer moeten aangeven
welke waarden en normen hen leiden bij hun (beleids)beslissingen. Ten
tweede is het van belang om te beseffen dat vernieuwingen in de ggz
niet moreel neutraal zijn, maar gebaseerd op opvattingen over wat
`goede zorg' is. Ten derde speelt in alle landen het probleem van
stigmatisering en uitsluiting van mensen met psychiatrische problemen.
Dit laatste impliceert voor ggz-instellingen dat zij zich moeten
beijveren voor `insluiting' in plaats van uitsluiting, voor projecten
die de sociale acceptatie proberen te bevorderen ( bijvoorbeeld
vriendschapsprojecten) en voor het betrekken van de sociale omgeving
bij behandeling en begeleiding.
Ten slotte wordt aanbevolen om de kwaliteit van het functioneren van
de ggz niet alleen af te meten aan doelmatigheid en efficiency, maar
ook aan morele criteria, zoals bevordering van autonomie, continuïteit
en diversiteit van aanbod, toegankelijkheid van voorzieningen en
gerichtheid op maatschappelijke integratie.
In het slothoofdstuk worden enkele technieken voor het stimuleren van
moreel beraad binnen organisaties beschreven, want de ervaring leert
dat het niet eenvoudig is om over morele kwesties een vruchtbaar
gesprek te voeren.
Good care in the community. Ethical aspects of deinstitutionalisation
in mental health care door Dorine Bauduin, Andrew McCulloch en Axel
Liégeois (editors). Te bestellen via het Trimbos-instituut (030) 297
11 80, bestelnummer AF 0419. Kosten ¤ 10 (inclusief
verzendkosten).
* Dorine Bauduin dbauduin@trimbos.nl
Colofon
Het Trimbos-instituut is een onafhankelijk landelijk kennisinstituut
voor de GGZ en verslavingszorg met als doel de geestelijke gezondheid
van mensen te bevorderen.
Nieuwsflitsen voorziet mensen die betrokken zijn bij de GGZ en
verslavingszorg kort en bondig van informatie over activiteiten,
diensten, producten en resultaten van het Trimbos-instituut.
Nieuwsflitsen mag vrijelijk worden gekopieerd en verspreid.
Redactie
Henk Maurits (030) 297 11 38
hmaurits@trimbos.nl
Henk Verburg (030) 297 11 00
hverburg@trimbos.nl
Opmaak
Heidie Wisselo
Adreswijzigingen
Peter Stark,
pstark@trimbos.nl
Belangrijke telefoonnummers
Bestellingen 030 297 11 80
Helpdesk Preventie (LSP/LOP) 030 297 11 51
Drugs Infolijn 0900-1995
Chinese gokhulp infolijn 030 297 11 33
Trimbos-instituut
Netherlands Institute of Mental Health and Addiction
Da Costakade 45
Postbus 725 3500 AS Utrecht
Telefoon (030) 297 11 00
Fax (030) 297 11 11
Copyright © 2002 Trimbos-instituut All rights reserved.