Gemeente Vlaardingen
13-08-2002
17e-eeuwse kaapstander ontdekt
Bij onderzoek op de voormalige 'Galeiwerf' hebben Vlaardingse
archeologen aan de Havenstraat een vrijwel complete kaapstander
gevonden uit de 17e eeuw. Het betreft een oud houten mechanisme
waarmee men bij de scheepvaart zware objecten verplaatste. Een
dergelijke mechanisch voorwerp is een zeer zeldzame archeologische
vondst.
Een kaapstander bestaat uit een lange, houten verticale spil, de
zogeheten 'stander' of 'koning'. De spil eindigt in de kop waarin zich
gaten bevinden. In de gaten werden horizontale spaken gestoken.
Door middel van deze spaken kan men de spil ronddraaien waardoor een
touw kan worden opgewonden. Op deze wijze kan een anker worden
binnengehaald of een zware last worden verplaatst. Op scheepswerven
gebruikte men de kaapstander om een schip op de helling te slepen voor
reparatie.
Verdikking
Het voorwerp dat in Vlaardingen is ontdekt, bestaat uit een 17 cm
dikke houten spil die zich in het midden verdikt. Tegen de spil zijn
acht houten klampen geplaatst waardoor de diameter toeneemt tot
maximaal 50 cm. Naar boven toe neemt de dikte weer af, met net onder
de kop een verdikking. Hierdoor kon het touw dat opgewonden werd niet
naar onder, maar ook niet naar boven afglijden.
Hergebruik
De archeologen ontdekten de kaapstander onder een 17e-eeuwse muur,
waar deze hergebruikt was als een funderingspaal. Bij het hergebruik
verwijderde men de kop en zaagde men een stuk van de stander af.
Dankzij de diepe ligging in de bodem is het eeuwenoude houten
mechanisme goed bewaard gebleven.
Zeldzaam
Een dergelijk archeologisch voorwerp is niet eerder op het land
aangetroffen. Ook binnen de scheepsarcheologie mag de vondst een
zeldzaamheid genoemd worden. Op menig scheepsdek stond een
kaapstander. Als een schip verging, zakte de onderzijde vaak weg in de
modder, terwijl de bovenzijde bloot stond aan de stroming. Het dek en
alles wat daarop stond, is daardoor meestal geheel verdwenen waardoor
ook van schepen nauwelijks kaapstanders bekend zijn.
Onderzoek
De kaapstander is gevonden op de 'Galeiwerf' waar archeologen sinds
april dit jaar opgravingen verrichten in het kader van het plan
Buizengat dat voorziet in nieuwbouw op de locatie. Het onderzoek
richtte zich eerst op de bebouwingsstrook waar diverse 17e-eeuwse
gebouwen zijn aangetroffen. Thans richt het onderzoek zich op het
achterterrein waar de scheepsbouwactiviteiten plaatsvonden. Daar zijn
inmiddels diverse beschoeiingen aangetroffen met trekbalkconstructies.
Meer informatie over het archeologisch onderzoek kunt u verkrijgen bij
Gemeente Vlaardingen, VLAK, gemeentelijk archeoloog is Tim de Ridder.
Adres: Westnieuwland 6, 3130 EG Vlaardingen, tel: (010) 248 4668,
E-mail: t.de.ridder@vlaardingen.nl, internetsite
www.archeologie.vlaardingen.nl