Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Thema-onderzoek Van Molecuul tot Cel gelanceerd

11 juli 2002

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft het groene licht gegeven voor het onderzoeksprogramma Van Molecuul tot Cel. Het programma richt zich op de moleculaire basis van de kleinste eenheid van het leven, de cel. Van Molecuul tot Cel is met een bedrag van 8,6 miljoen euro en een looptijd tot 2007 het eerste nieuw ontwikkelde programma binnen het thema Fundamenten van Levensprocessen uit de Strategienota Thema's met Talent van NWO die vorig jaar verscheen.

Onderzoekers uit de biologie, chemie, natuurkunde, wiskunde en computerwetenschappen richten zich in Van Molecuul tot Cel gezamenlijk op beweeglijke en veranderende ingrediënten binnen een cel, zoals grote biomoleculen, eiwitten, membranen en celorganellen die zorgen voor bijvoorbeeld de energievoorziening of de ademhaling. De te verwerven fundamentele inzichten in de werking van de cel zullen op termijn nieuwe aanknopingspunten opleveren voor nieuwe geneesmiddelen, 'gezondmakend' voedsel en het inzicht in ziekten met een complexe achtergrond, zoals kanker, verhogen.

De onderzoekers in het programma richten zich op specifieke domeinen. Zo kent de kennis van de synthese van eiwitcomplexen nog veel lacunes. Tot nu toe is zo'n eiwit als een stilstaand object in een cel van alle kanten in beeld gebracht. De manier waarop het eiwit zich opvouwt en hoe het interacties aangaat met andere deeltjes in de cel is echter grotendeels onbekend. Ook de ontwikkeling van nieuwe methoden en technieken die het mogelijk maken om de processen op het moleculaire niveau te bestuderen krijgt aandacht in het programma.

Een eiwit is als een ketting van aminozuren die op een zeer speciale wijze wordt opgevouwen. Dit proces kent talloze lange en korte stapjes, tot picoseconden, die nog niet goed worden begrepen. Ook processen als celdeling, de ontwikkeling van gewone cel naar bijvoorbeeld levercel, de manier waarop beweging tot stand komt en de communicatie tussen cellen zijn onderwerp van onderzoek. Ook over de assemblage van membranen, die niet alleen een cel omgeven, maar ook voor de inwendige architectuur zorgen, is weinig bekend. Weliswaar vormen nieuwe membranen zich alleen door groei en transport uit bestaande membranen, ze herbergen duizenden soorten eiwitten en bevatten daarnaast tientallen soorten vetten (lipiden). Het is nog een raadsel hoe zich hieruit zo'n perfect werkend celonderdeel vormt.

Tenslotte kijken de onderzoekers naar ingewikkelde moleculaire celprocessen zoals de eiwitsynthese, stofwisseling en het transport van signalen, waarbij telkens een kluwen van grote biomoleculen tegelijkertijd actief is. De eigenschappen van zulke complexe systemen zijn niet af te leiden uit de kenmerken van de afzonderlijke participanten.

Onderzoekers hebben tot 1 oktober de tijd met hun ideeën te komen. Naar verwachting zullen in de eerste helft van 2003 de eerste onderzoeksprojecten van start gaan.


---
Nadere informatie bij:
drs. Paul Beckers (NWO-Aard- en Levenswetenschappen) tel. (070) 3440839
dr. ir. Christiane Klöditz (NWO-Exacte Wetenschappen) tel. (070) 3440561
dr. Ivo Ridder (NWO-Chemische Wetenschappen)
tel. (070) 3440683
e-mail mtc@nwo.nl
website www.nwo.nl/mtc