Rijksuniversiteit Groningen

Twee eeuwen Groninger herenboeren

De 'Groninger boer' is een historisch begrip. Niet elke boer in Groningen was een 'Groninger boer'. Elders in het land zouden deze landbouwers, met bedrijven van tenminste 40 tot 50 hectare, herenboer worden genoemd. Monumentale boerderijen herinneren aan zijn betekenis en levensstijl, polders en dijken aan zijn ondernemingszin. In het Oldambt worden de politieke verhoudingen nu nog voor een deel bepaald door de vroegere tegenstellingen tussen boeren en arbeiders. Ook elders in de kleistreken bestaan er zelfs nu nog gevoeligheden, die veroorzaakt zijn door de overheersende positie van de Groninger boer in het verleden. Zijn vroegere optreden en rijkdom levert stof voor streekromans, herinneringen, geschiedschrijving en fantastische vertellingen. Het gaat hier om landbouwers, meestal akkerbouwers, die op grote schaal gebruik maakten van loonarbeid en het overgrote deel van hun producten op de markt verkochten. Ze speelden een grote rol in het openbare en gemeenschapsleven als lid van kerkvoogdij, waterschapsbestuur, leesgezelschap, Nutsdepartement, rederijkerskamer, landbouwvereniging, plaatselijk of provinciaal bestuur, en zelfs van de Eerste en Tweede Kamer. De Groninger boer was op politiek terrein gewoonlijk liberaal en op kerkelijk gebied vrijzinnig of onverschillig. Behalve ontwikkeld, ondernemend en welvarend was hij, zeker in de ogen van anderen, standsbewust en materialistisch, terwijl een gering of zelfs ontbrekend sociaal gevoel als zijn meest negatieve kenmerk werd ervaren. Hoe konden de grote boeren van de Groninger kleistreken tussen 1760 en 1880 zo succesvol en opvallend worden? IJnte Botke beschreef hun opkomst, kenmerken en de wijze waarop zij hun dominante plaats in de Groninger kleistreken verwierven. Daarbij schenkt hij in het bijzonder aandacht aan leden van de families Teenstra, Reinders en Dijkhuis met vrienden en verwanten. Kenmerkend voor de Groninger herenboeren was hun ontvankelijkheid voor nieuwe ideeën, niet alleen op landhuishoudkundig gebied, maar ook op godsdienstig en cultureel terrein.

IJnte Botke (Huizum, 1942) studeerde geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij werkt als docent aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden.

Datum en tijd

donderdag 27 juni 2002, 16.00 uur

Promovendus

Y. Botke (informatie: afdeling Interne en Externe Betrekkingen, tel. 050-3635446)

Proefschrift

Boer en heer. 'De Groninger boer' 1760-1960

Handelsuitgave

Koninklijke Van Gorcum BV te Assen, ISBN 90 232 3826 5, winkelprijs 27 euro

Promotor

prof.dr. P. Kooij

Faculteit

letteren

Plaats

Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Promotie