Universiteit van Amsterdam



Het nagloeien van gammaflitsen en de aard van hun gastmelkwegstelsels
woensdag 12 juni 10.00 uur


Promotie Sterrenkunde
Gammaflitsen zijn kortstondige flitsen van gammastraling, ontdekt door de Amerikaanse militaire Vela-satellieten in 1967. Lange tijd was de afstand tot deze mysterieuze flitsen onbekend, en daardoor ook de kracht van de explosie en de bron ervan. In 1997 werd aan de UvA het eerste optische nagloeien van een gammaflits ontdekt door sterrenkundigen van de UvA onder leiding van Jan van Paradijs. Van de tweede nagloeier kon nauwkeurig de afstand worden bepaald; de gammaflitsen bleken op afstanden van miljarden lichtjaren te staan, wat ze tot de meest lichtkrachtige explosies van het heelal maakt. Vreeswijk onderzocht verschillende aspecten van het nagloeien van gammaflitsen vanaf maart 1998. Een daarvan is de ontdekking van een supernova op de plek aan de hemel waar nog geen dag daarvoor een gammaflits was afgegaan. Deze ontdekking suggereerde voor het eerst dat gammaflitsen wel eens te maken kunnen hebben met supernova-explosies, wat sterke aanwijzingen gaf voor de juistheid van het zogenaamde collapsar-model. In dit model ontploft een snel roterende, zware ster, waarbij zowel een gammaflits als een supernova-explosie ontstaan. Een ander hoofstuk beschrijft de ontdekking van het nagloeien en de bepaling van de afstand tot twee gammaflitsen. Ook bestudeerde Vreeswijk de melkwegstelsels waar deze gammaflits miljarden jaren geleden in plaatsvonden. Het ene is een helder stelsel waarin veel nieuwe zware sterren gevormd worden. Dit is te verwachten als de bron van gammaflitsen de dood van een zware ster is, zoals in het collapsar-model. Het gastmelkwegstelsel van de andere gammaflits blijkt ontzettend zwak te zijn. Toch is het mogelijk om dit stelsel te bestuderen omdat de heldere gammaflits het gaststelsel even oplicht. Dit laat zien dat gammaflitsen in de toekomst zeer goed gebruikt kunnen worden om het zeer jonge heelal mee te kunnen bestuderen. P.M. Vreeswijk: Gamma-ray burst afterglows and the nature of their host galaxies. Promotor is prof. dr. E.P.J. van den Heuvel.

De academische plechtigheden vinden plaats in de Aula van de universiteit, Singel 411, Amsterdam. Nadere inlichtingen over deze agenda kunt u krijgen bij de wetenschapsvoorlichters Jeroen Winckers, Jan Blokhuis, Laura Erdtsieck en Frans Stravers via telefoonnummer 020-525 2695, e-mail: persvoorlichting@bdu.uva.nl. Voor vragen over promoties Geneeskunde kunt u contact opnemen met AMC Voorlichting via telefoonnummer 020-566 2929. De UvA Agenda vindt u ook op internetpagina: www.uva.nl/actueel

drs. Frans Stravers
Persvoorlichter UvA
tel. 020-5254956
fax. 020-5254963
e-mail:fstravers@bdu.uva.nl