Technische Universiteit Delft
Alle promoties, intree- en afscheidsredes worden gehouden in de Aula van de
TU Delft, Mekelweg 5, Delft
Promotie
Gebruiksevolutie
10 juni 2002 | 13.30 uur
mw. M. Hettinga | ingenieur in de wijsbegeerte en maatschappij wetenschappen
promotor | Prof.dr. J.H.T.H. Andriessen (fac TBM)
EVOLVE.EVOLving use of Videoconferencing Explored.
Het gebruik van een technologie verandert in de loop der tijd, een
technologie zal anders gebruikt worden vlak na invoering, dan na een jaar
ervaring. Met andere woorden: het gebruik van een technologie evolueert. Het
doel van het onderzoek van Hettinga was het ontwikkelen van theoretische
inzichten in dit evolutieproces en het opleveren van richtlijnen voor het
ondersteunen ervan.
Ons onderzoek richtte zich op het gebruik van groupware, met
videoconferencing als specifieke focus. In de case studies werden
verplaatsbare videoconferencingsystemen gebruikt die uitgebreid waren met
een document camera en een microscoop voor het uitwisselen van data. De case
studies betroffen besprekingen tussen artsen van verschillende ziekenhuizen
over de behandeling van kankerpatiënten. De dataverzameling en data-analyse
binnen deze cases is gebaseerd op een theoretisch kader gevormd door
(Adaptive) Structuration Theory en het 'breakdown' concept.
Veranderingen bleken voornamelijk plaats te vinden tijdens een korte periode
vlak na invoering van videoconferencing. Na deze periode vonden
veranderingen alleen plaats door invloeden van buitenaf, bijvoorbeeld door
nieuwe deelnemers. De veranderingen waren hoofdzakelijk 'eerste orde
veranderingen': verbeterde bediening van de nieuwe apparatuur en een
vergemakkelijkte communicatie via de apparatuur. 'Tweede orde veranderingen'
betreffen meer fundamentele veranderingen op technisch, sociaal of
taakinhoudelijk gebied, zoals bijvoorbeeld de uitbreiding van de apparatuur
met een extra monitor of een verschuiving in de inhoud van de besprekingen.
Dergelijke veranderingen kwamen nauwelijks voor.
Een belangrijk onderdeel van de veranderprocessen waren de reflectieve
dialogen: breakdowns. Hettinga kon twee typen breakdowns onderscheiden
gerelateerd aan de twee typen veranderingen. Tijdens 'operationele
breakdowns' werd kennis over de apparatuur uitgewisseld en vaardigheden
besproken en geoefend. Deze breakdowns leidden tot eerste orde
veranderingen. 'Conceptuele breakdowns' leidden tot tweede orde
veranderingen. Tijdens deze breakdowns werd er gereflecteerd op
onderliggende ideeën betreffende taken, sociale aspecten of technische
aspecten. Operationele breakdowns vonden veel vaker plaats dan conceptuele
breakdowns. Hieruit trok Hettinga de conclusie dat het stimuleren van
conceptuele breakdowns zou leiden tot een toename van tweede orde
veranderingen. Op basis van een literatuurstudie en een empirische studie
formuleerde Hettinga acht basisrichtlijnen voor het stimuleren van
conceptuele breakdowns om op die manier evoluerend gebruik van groupware te
ondersteunen.
Voor verder lezen:
* Videoconferencing and videotelephony : technology and standards by
Richard Schaphorst
Mainstream videoconferencing; a developer's guide to distance multimedia by
Joe Duran, 1997
Maarten van der Sanden
Wetenschapsvoorlichter
Communicatie & Marketing Groep / TU Delft
tel.: 015 2785454
fax.: 015 2781855
GSM: 06 20408176