European Commission

IP/02/792

Brussel, 31 mei 2002

Commissie hecht goedkeuring aan gemeenschappelijke onderneming Synergen van ESB en Statoil onder voorwaarde van strikte toezeggingen

De Europese Commissie heeft besloten de overeenkomsten inzake de gemeenschappelijke onderneming, de Synergen-elektriciteitscentrale in Dublin, goed te keuren tussen de Ierse dominante elektriciteitsonderneming ESB en de Noorse gasonderneming Statoil. De goedkeuring werd afhankelijk gesteld van aan de Ierse Commission for Electricity Regulation (CER) gedane toezeggingen, in het bijzonder om 600 MW elektriciteit voor de markt beschikbaar te stellen tot bijkomende elektriciteitsbronnen ter beschikking komen in Ierland. Dit komt overeen met ongeveer de helft van de consumptie van de zogenaamde in aanmerking komende afnemers in Ierland, dat wil zeggen de afnemers die momenteel het recht hebben hun elektriciteitsleverancier te kiezen.

De heer Monti becommentarieerde deze beslissing als volgt: "De Ierse elektriciteitsmarkt wordt nog steeds gedomineerd door ESB en door de overeenkomsten verdwijnt daadwerkelijk een belangrijke potentiële concurrent. Deze zaak vormt een goed voorbeeld van wat het mededingingsbeleid kan bewerkstelligen voor de liberalisering van de energiemarkt en van de uitstekende samenwerking van de Europese Commissie met de nationale regelgevende instanties, in het bijzonder met de Ierse CER, die de schikking heeft geregeld en bereid is toezicht uit te oefenen op de toezeggingen".

In juli 2000 meldden ESB en Statoil vier overeenkomsten aan in verband met de bouw en de exploitatie van de Synergen-elektriciteitscentrale - een gasgestookte centrale van 400 MW in Dublin, Ierland. Volgens de "Partnership Deed" ter oprichting van de gemeenschappelijke onderneming Synergen heeft ESB een aandeel van 70% in de onderneming terwijl Statoil de overige 30% in handen heeft. Een andere overeenkomst, de "Supply Agreement", bepaalt dat een dochteronderneming van ESB, namelijk ESB Independent Energy Limited (ESBIE), gedurende 15 jaar de door Synergen opgewekte energie op de markt brengt. Een "Gas Supply Agreement" bepaalt dat Statoil gedurende 15 jaar gas aan Synergen levert. De "Operation and Maintenance Agreement" stipuleert tenslotte dat ESB gedurende 15 jaar de exploitatie- en onderhoudsdiensten aan Synergen verstrekt.

Deze zaak heeft voornamelijk betrekking op de Ierse markt van de "elektriciteitsproductie en de elektriciteitsverkoop aan groothandelaars" en de Ierse markt van de "verkoop van elektriciteit aan in aanmerking komende afnemers". In aanmerking komende afnemers zijn die welke het recht hebben van leverancier te veranderen. Momenteel zijn de in aanmerking komende afnemers goed voor 40% van het totale elektriciteitsverbruik in Ierland, en het gaat met name om industriële en commerciële gebruikers. Naar verwachting zal de volledige openstelling van de markt in 2005 bereikt worden.

De Commissie onderzocht in het bijzonder of de oprichting van de gemeenschappelijke onderneming Statoil, die een potentiële concurrent is, zou doen verdwijnen van de zeer geconcentreerde energiemarkt. Statoil is een machtige onderneming met gasreserves binnen en buiten Ierland, elektriciteitsactiviteiten in andere landen, een gevestigde merknaam in Ierland, en een financieel sterke positie.

De Commissie stelde vast dat ESB op de twee betrokken markten nog steeds een machtspositie inneemt. ESB heeft de daadwerkelijke controle over 97% van de elektriciteitsproductie in Ierland en meer dan 60% van de markt van de leveringen aan in aanmerking komende afnemers. Hoewel de marktstructuur later dit jaar enigszins zal verbeteren, wanneer Viridian, de Noord-Ierse elektriciteitsonderneming, haar nieuwe elektriciteitscentrale van 340 MW in Huntstown (Ierland) in werking zal zetten, was de Commissie van oordeel dat Viridian zich niet tot de felste concurrent van ESB zal ontpoppen. Dat komt omdat ESB en Viridian beide actief zijn in Noord-Ierland en de Ierse Republiek, hetgeen een zeker evenwicht creëert tussen de potentiële concurrentiebedreiging die zij voor elkaar vormen.

Gezien die omstandigheden kwam de Commissie tot de conclusie dat de marktstructuur slechts op duurzame basis zou worden verbeterd indien een derde energieproducent - onafhankelijk van ESB en Viridian - tot de Ierse elektriciteitsmarkten zou toetreden. In dit verband merkte de Commissie op dat Statoil een van de weinige, zoniet de belangrijkste, potentiële nieuwe marktdeelnemer was. Maar de joint venture-overeenkomst belet Statoil om deel te nemen aan concurrerende energieprojecten of om onafhankelijk toe te treden tot de markt.

In de loop van het onderzoek stelden de ondernemingen voor een oplossing te vinden voor de punten van zorg van de Commissie. De onderhandelingen daarover werden op verzoek van de Commissie gevoerd door de Ierse Commission for Electricity Regulation (CER). De belangrijkste elementen van de door ESB en Synergen gedane toezeggingen zijn:

Volume: ESB en Synergen leveren 600 MW elektriciteit per jaar tot een bijkomende elektriciteitsbron van 400 MW beschikbaar wordt, waarvan 300 MW door een enkele nieuwe centrale moet worden geproduceerd.

Oorsprong van de volumes: Van de 600 MW zal ESB 400 MW en Synergen 200 MW leveren.

Wijze van verkoop: De door ESB geleverde volumes zullen via een veilingsysteem worden verkocht (de zogenaamde VIPP-regeling). De Synergen-volumes kunnen verkocht worden op basis van bilaterale contracten, en indien dit niet lukt, via een veiling. ESB-ondernemingen mogen niet deelnemen aan de Synergen-verkoop.

Maximumvolumes: Een elektriciteitsleverancier kan niet meer dan 400 MW kopen op de ESB-veiling (VIPP), met inbegrip van zijn eigen productie en aankopen van Synergen. Dit betekent voor ESBIE dat het maximaal 200 MW op de veiling kan kopen, aangezien het reeds 200 MW van Synergen koopt.

Soort contracten: Synergen verkoopt haar elektriciteit via contracten met een maximale looptijd van drie jaar.

Verplichting inzake het niet-concurreren: De verplichting die Statoil werd opgelegd om niet deel te nemen aan concurrerende energieprojecten wordt opgeheven.

De Europese Commissie is van mening dat de toezeggingen de toegang tot de Ierse elektriciteitsmarkt zullen vergemakkelijken. Als de elektriciteitscentrale van Viridian in Huntstown eenmaal in werking zal zijn gesteld, zullen de leveranciers tenminste van drie verschillende bronnen elektriciteit kunnen kopen: Huntstown, ESB-veiling en Synergen. Nieuwe producenten zullen de mogelijkheid hebben een klantenbasis op te bouwen voor hun toekomstige elektriciteitscentrale. In dit verband werd het ook als een voordeel gezien dat de duur van de leveringscontracten van Synergen (tot drie jaar) de exploitanten voldoende zekerheid biedt voor een planning op middellange termijn.

De Commissie keurde ook het gasleveringscontract goed, volgens welk Statoil gedurende 15 jaar op exclusieve basis gas zal leveren aan Synergen (waarin Statoil een participatie van 30% heeft). De Commissie meende dat de Ierse gasmarkt nog steeds gedomineerd wordt door de traditionele gasleverancier BGE, maar zij merkte tevens op dat het Synergen-contract het eerste grootschalige gasleveringscontract voor Statoil in Ierland is, waardoor het marktaandeel van Statoil enigszins boven het zogenaamde de minimis-plafond stijgt en de langdurige aanwezigheid van Statoil op de Ierse gasmarkt verzekerd zou moeten zijn. Bovendien hield de Commissie er rekening mee dat Statoil een speciale prijsformule voor haar gas aanbood, hetgeen zij niet had gedaan indien zij niet zeker zou zijn geweest van een langdurige exclusiviteit.