Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv) 2002
29 mei 2002
De Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (Wiv) 2002 is de
wettelijke basis voor het optreden van de Algemene Inlichtingen- en
Veiligheidsdienst (AIVD), voorheen de Binnenlandse Veiligheidsdienst
(BVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD),
voorheen de Militaire Inlichtingendienst (MID). Deze wet vervangt die
uit 1987.
Met deze wet wordt beoogd te voldoen aan de eisen die het nationale en
internationale recht stellen. Zo vloeit uit het Europees Verdrag van
de Rechten van de Mens (EVRM) voort dat het werk van
inlichtingendiensten voorzienbaar en kenbaar moet zijn voor de burger.
De regering heeft deze transparantie tot leidraad gemaakt van de Wiv
2002. In de Wiv zijn taken en bevoegdheden opgenomen die noodzakelijk
zijn voor het goed functioneren van AIVD en MIVD in deze tijd.
De wijzigingen hebben zowel betrekking op de AIVD als de MIVD.
Hieronder wordt ingegaan op de gevolgen van de nieuwe wetgeving voor
de AIVD.
---
Wat is er precies veranderd?
Explicitering wettelijke bevoegdheden
Jaarverslag
Notificatie
Inzageregeling
Commissie van Toezicht
Inlichtingentaak
1. Explicitering wettelijke bevoegdheden
Met de Wiv 2002 zijn alle (bijzondere) bevoegdheden die de AIVD bij de
uitvoering van zijn taak mag gebruiken en het daarbij te hanteren
afwegingskader (zoals subsidiariteit en proportionaliteit) nauwkeurig
omschreven. Het gaat hierbij onder meer om observeren, de inzet van
agenten en het aftappen van telecommunicatie.
Voor alle bijzondere bevoegdheden (ook wel genoemd bijzondere
inlichtingenmiddelen) geldt dat zij alleen mogen worden ingezet
wanneer dat strikt noodzakelijk is voor de taakuitvoering. De
bijzondere bevoegdheden mogen niet worden ingezet bij de uitvoering
van veiligheidsonderzoeken en de beveiligingsbevorderende taak van de
dienst. Verder geldt dat de bijzondere bevoegdheden die diep ingrijpen
in de privacy van de burger, pas mogen worden uitgeoefend nadat de
minister van BZK daartoe toestemming heeft gegeven. De Wiv kent de
AIVD een enkele nieuwe bevoegdheid toe. Zo kan de AIVD bijvoorbeeld
brieven openen als de rechtbank Den Haag daartoe toestemming heeft
gegeven.
2. Jaarverslag
De AIVD (BVD) brengt sinds 1991 een jaarverslag uit. In de Wiv 2002
krijgt het jaarverslag een verplicht karakter. In het jaarverslag, dat
voor 1 mei moet worden uitgebracht, moet zowel een terugblik worden
opgenomen op de aandachtsgebieden in het afgelopen jaar als zicht
worden gegeven op de aandachtsgebieden in het lopende jaar.
3. Notificatie
Notificatie houdt in dat een betrokkene actief geïnformeerd wordt over
het feit dat een bepaalde bevoegdheid jegens hem is gebruikt. Met de
invoering van de notificatieplicht wordt beoogd bij te dragen aan de
rechtsbescherming van de burgers en aan de controle op de dienst.
Om voor notificatie in aanmerking te komen moet wel aan bepaalde
voorwaarden zijn voldaan.
4. Inzageregeling
De regeling met betrekking tot inzage in het eigen persoonsdossier en
inzage in andere gegevens dan eigen persoonsgegevens is volgens de
nieuwe Wiv niet veel veranderd ten opzichte van de oude regeling (de
Wet Openbaarheid van Bestuur). De WOB en de relevante jurisprudentie
zijn als het ware geïncorporeerd in de nieuwe Wiv. De belangrijkste
wijzijgingen ten opzichte van de oude regeling zijn de volgende:
* er is een mogelijkheid gecreëerd voor de directe familie van een
overleden persoon om inzage te krijgen in het eventueel bij de
AIVD aanwezige persoonsdossier van de overleden persoon. Het gaat
hier om het inzagerecht van echtgenoten, geregistreerde partners,
ouders en kinderen van een overleden familielid. Wat dit
uitgangspunt betreft is de regeling meer toegesneden op het
specifieke karakter van de gegevens bij de dienst.
* wat betreft de procedure voor bezwaar en beroep tegen een besluit
van de minister, is de mogelijkheid van beroep beperkt tot één
instantie, namelijk de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad
van State.
Voor de procedure rondom de inzageregeling: zie Uw dossier inzien.
5. Commissie van Toezicht
Er is een onafhankelijke Commissie van Toezicht, bestaande uit drie
leden. De leden worden, op voordracht van de Tweede Kamer, bij
koninklijk besluit benoemd. De Commissie van Toezicht oefent achteraf
toezicht uit op de rechtmatigheid van de uitvoering van zowel de
nieuwe Wiv als de Wet veiligheidsonderzoeken. Verder adviseert zij de
betrokken minister bij de behandeling en beoordeling van klachten over
de AIVD, die bij de Nationale ombudsman zijn gedeponeerd. De Commissie
krijgt, onder wettelijke verplichting tot geheimhouding, inzicht in
alle gewenste gegevens.
Door het uitbrengen van rapportages (een openbaar jaarverslag, de
mogelijkheid van een geheim jaarverslag aan de Commissie voor de
Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten van de Tweede Kamer en openbare
dan wel geheime toezichtrapportages) zal de Commissie van Toezicht een
belangrijke bijdrage leveren aan de publieke en parlementaire controle
op de AIVD.
6. Inlichtingentaak
De AIVD heeft als nieuwe taak het verrichten van onderzoek betreffende
andere landen. Mede als gevolg van de invoering van deze
inlichtingentaak is de naam van de BVD veranderd in Algemene
Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD). Het verrichten van
onderzoek betreffende andere landen kan alleen plaatsvinden ten
aanzien van onderwerpen die door de minister-president in
overeenstemming met de minister van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties en de minister van Defensie zijn aangewezen.