ADVIESCOMMISSIE VREEMDELINGENZ
Advies 'Vreemdelingen in bewaring', mei 2002
Uitzetting 'criminele' illegalen kan effectiever
De Staatssecretaris van Justitie heeft de Adviescommissie voor
vreemdelingenzaken (ACVZ) gevraagd te adviseren over de mogelijkheden
om criminele illegalen na gevangenisstraf in vreemdelingenbewaring te
houden totdat daadwerkelijke uitzetting mogelijk is. Deze
adviesaanvraag was het gevolg van vragen bij de algemene beschouwingen
in de Tweede Kamer over de rijksbegroting 2002. De ACVZ stelt in haar
advies dat vreemdelingenbewaring niet voor onbepaalde tijd kan worden
toegepast omdat internationale verdragen dat onmogelijk maken. Er moet
een reëel perspectief op daadwerkelijke uitzetting bestaan en aan de
uitzetting moet voortvarend worden gewerkt.
De ACVZ is van oordeel dat met inzet van zowel klassieke als
onorthodoxe maatregelen een aanmerkelijk beter resultaat bij de
uitzetting van 'criminele'illegalen kan worden bereikt dan nu het
geval is. De ACVZ heeft de term 'criminele' illegaal consequent tussen
aanhalingstekens gezet. De term crimineel betekent in dit verband dat
de betrokkene op enigerlei wijze met de politie en Justitie in
aanraking is geweest. Het gaat ook om (nog) niet veroordeelden.
1. De gegevens die bij de overheid over de uitzetting van illegalen
worden verzameld, zijn niet altijd voldoende betrouwbaar. Dat is wel
nodig om ze te kunnen gebruiken voor het voeren dan wel het
verantwoorden van beleid. Jaarlijks worden ongeveer 12.000 illegale
vreemdelingen geregistreerd door de politie. De beschikbare cijfers
laten zien dat zo'n 45% van die geregistreerde illegale
vreemdelingen zijn aangehouden vanwege verdenking van een misdrijf of
overtreding.
Ongeveer 50% van de door de politie aangehouden illegale
vreemdelingen, wordt daadwerkelijk uitgezet.
2. Het verwijderen van 'criminele' illegalen verloopt moeizaam. Dit
komt niet alleen doordat veel illegalen hun identiteit niet bekend
maken en door een moeizame medewerking van landen van herkomst, maar
ook door logistieke problemen en een gebrekkige samenwerking tussen de
betrokken instanties (politie, Openbaar Ministerie, IND, Koninklijke
Marechaussee en Dienst Justitiële Inrichtingen)
3. Veel maatregelen zijn nodig bij het verwijderen van 'criminele'
illegalen. De eerste is dat de overheid meer vaart moet zetten achter
het daadwerkelijk uitvoeren van een aantal maatregelen die al in 1999
zijn aanbevolen in het rapport Vreemdelingen in de strafrechtketen
(VRIS).
- het communicatiesysteem dat alle deelnemers in de strafrechtsketen
en de vreemdelingenketen direct inzicht moet geven in de stand van
zaken en in staat moet stellen om adequate maatregelen te nemen, is
nog maar zeer gedeeltelijk gerealiseerd. Versnelling van die
realisatie is nodig;
- de broodnodige centrale regie op het werk van de vele ketenpartners
moet worden versterkt. Ook directe controle op het daadwerkelijk
uitvoeren van afgesproken beleid door alle ketenpartners is van
belang;
- standaardprocedures voor intrekken van verblijfsvergunningen en voor
ongewenstverklaring van vreemdelingen (waardoor verder verblijf in
Nederland strafbaar wordt) zijn belangrijk voor efficiënt werken en
dienen met spoed te worden ingevoerd.
- door forse problemen met de beschikbaarheid van cellen en het
vervoer van in bewaring gestelde vreemdelingen wordt een deel van de
'criminele' illegalen niet vastgezet om de uitzetting te realiseren.
Dat is niet aanvaardbaar. Celcapaciteit dient op korte termijn ter
beschikking te komen. Het concentreren van zowel gestrafte als in
vreemdelingenbewaring genomen vreemdelingen in enkele inrichtingen
(met voor elke groep een eigen regime) zal voordelen hebben.
Concentratie in enkele inrichtingen, waarvan twee in de Randstad, zal
minder vervoer nodig maken. Deze concentratie kan meehelpen om direct
met de voorbereiding van de uitzetting te beginnen. Dan zal (
langdurige) vreemdelingenbewaring minder vaak nodig zijn.
4. De vreemdelingenkamers van de rechtbanken worden door de toetsing
van de vreemdelingenbewaring zo zwaar belast dat de behandeling van
andere zaken in de knel dreigt te komen. Dat is ongewenst omdat een
snelle uitvoering van de nieuwe vreemdelingenwet uitgaat van
beslissingen van de rechter die niet lang op zich laten wachten.
Daarom doet de ACVZ een voorstel voor een aanpassing in de
toetsingsprocedure, waarbij internationale rechtsnormen in acht worden
genomen.
5. Bestaande en te creëren mogelijkheden in het strafrecht kunnen
helpen een daadwerkelijke uitzetting van 'criminele' illegalen te
bevorderen, omdat de vreemdelingen daardoor worden gestimuleerd om mee
te werken aan de uitzetting.
Het gaat met name om de volgende aanbevelingen:
- afschaffing voor illegale vreemdelingen van de bestaande (algemene)
vervroegde invrijheidstelling en invoering van een voorwaardelijke
vervroegde invrijheidstelling, n.l. onder de voorwaarde van
daadwerkelijk vertrek uit Nederland;
- toepassing van strafonderbreking (bij gevangenisstraffen die niet
lang genoeg zijn om voorwaardelijke invrijheidsstelling mogelijk te
maken) als de illegaal daadwerkelijk vertrekt;
- bevorderen van het opleggen van (deels) voorwaardelijke straffen,
met als bijzondere voorwaarde dat ten uitvoerlegging plaatsvindt als
de veroordeelde niet binnen een vastgelegde periode daadwerkelijk uit
Nederland vertrekt;
- toepassing Strafrechtelijke Opvang Verslaafden (SOV) voor illegalen.
Verslaafden zijn door hun verslaving, moeilijker uit te zetten dan
niet verslaafden. Zonder verslaving zullen deze illegalen, voor het
onverhoopte geval dat geen uitzetting kan plaatsvinden, minder
crimineel gedrag vertonen;
- bevorderen van oplegging van Ter Beschikking Stelling (TBS ) aan
illegalen in de daartoe geëigende gevallen waarin feitelijke
uitzetting uiterst problematisch is gebleken. Anders is er een te
grote kans op herhaling van het plegen van misdrijven.
- realiseren van tot op heden afwezige inzet van reclassering voor
illegalen die in de gevangenis zitten: voorbereiden op terugkeer naar
de samenleving van herkomst - of naar een samenleving die bereid is om
betrokkene op te nemen. Nationale en internationale regels geven een
ieder, zonder onderscheid van ras of nationaliteit recht op een aanbod
tot resocialisatie.
Noot voor redactie,