Koninklijke bibliotheek
Bijzondere collecties > In de vitrine
Jean Vodaine, de dichter als drukker
Pilon: L'oracle des peintres (1968)
Les riches heures de Joseph Delteil (1977)
Rilke: Sept poèmes (1998)
Rilke: Sept poèmes (1998)
13 tot 21 mei 2002
Van 13 mei tot 21 mei zijn vier kunstenaarsboeken van Jean Vodaine te
zien in de vitrine bij de ingang van de KB.
Deze kunstenaarsboeken uit de periode 1968-1998 vormen een welkome
aanvulling op de verzameling Franse literatuur in bijzondere,
geïllustreerde edities, de Antoine-Koopman collectie. Het Franse
kunstenaarsboek is voor een groot deel te danken aan immigranten:
kunstenaars die tijdelijk of definitief in Frankrijk zijn
neergestreken. De beroemdste is wel Picasso. Van de surréalisten komen
bijvoorbeeld Dali en Miro uit verschillende streken in Spanje. In de
Tweede Wereldoorlog vluchtten veel Franse kunstenaars op hun beurt
naar Amerika, waar New York het nieuwe centrum voor de moderne kunst
werd.
Anderen waren op hun vlucht voor het fascisme juist in Frankrijk
terecht gekomen, zoals Jean Vodaine. Vodaine heette eigenlijk Vladimir
Kaucic en werd op 6 juli 1921 in Volce geboren. Met zijn ouders
ontvluchtte hij Slovenië aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog.
Zij vestigden zich in Lotharingen. Hij was en is nog steeds werkzaam
als auteur, vertaler, illustrator en tijdschriftredacteur. Zijn
belangrijkste activiteit combineert al deze hoedanigheden: hij is zijn
eigen drukker.
Op het eerste gezicht lijkt zijn typografie er een van willekeur.
Hoofdletters, kleine letters, romein en cursief, letters en tekens
worden door elkaar gebruikt. Soms vechten verschillende experimenten
op eenzelfde pagina om voorrang. Nu eens overheerst de speelsheid van
dada, dan weer elementen van art brut, toch is alles in balans. In
zijn beste momenten is Vodaines werk zowel inventief als poëtisch.
Voor zijn illustraties maakt hij gebruik van houtsnede, linosnede,
collage, knipsels en verf.
Aanvankelijk was het drukwerk onbeholpen: de regels registerden niet
goed, de druk was vaak ongelijk. Een van zijn experimenten neemt dit
technisch onvermogen op de hak. Bij het drukken van een tekst met
losse loden letters, zorgt een blokje lood voor een spatie tussen de
woorden. Soms komt het blokje in het zetsel naar boven tijdens het
drukken en dan ontstaat een zwarte rechthoek. Dat heet "gerezen wit".
Elke beginnende drukker kent dit ongewenste fenomeen. Het is typerend
voor Vodaine, dat hij in een technische onvolkomenheid meteen een
decoratieve mogelijkheid ziet. Voor zijn vertaling van Rilke heeft hij
juist grote zorg besteed aan dit "gerezen wit". Tussen alle woorden
zijn zwarte rechthoekjes opzettelijk aangebracht, waarmee het is
omgetoverd tot een versierend ornament.
zie ook...
Collectie Koopman
Koninklijke Bibliotheek - Nationale bibliotheek van Nederland