INFODROME

Alleen PvdA, CDA en De Lijst Fortuyn scoren een voldoende

Infodrome geeft in het rapport 'De Nieuwe Kleren van de Keizer' een oordeel over de verkiezingsprogramma's van PvdA, VVD, CDA, D66, GroenLinks en De Lijst Fortuyn. De programma's zijn grondig beoordeeld op de mate waarin zij oog hebben voor de informatiesamenleving. Zien de partijen dat de samenleving structureel aan het veranderen is, en op welke wijze geven ze hiervan blijk in de concrete beleidspunten die zij voorstaan in hun programma's? Woordvoerders van de vijf grootste partijen hebben hier tijdens een debat onder leiding van Peter van Ingen hun commentaar op gegeven.

Consequenties van informatierevolutie nauwelijks doorzien PvdA, VVD, CDA, D66, GroenLinks en De Lijst Fortuyn doorzien nog te weinig dat de informatiesamenleving nieuwe eisen aan de politiek en overheid stelt. Alle geanalyseerde partijen, met uitzondering van D66 noemen in hun verkiezingsprogramma's de informatierevolutie als een belangrijke maatschappelijke kracht die ingrijpende veranderingen teweegbrengt. Maar daar blijft het bij. De partijen hebben nauwelijks zicht op de manier waarop maatschappelijke verhoudingen veranderen en presenteren geen plannen om met deze veranderingen om te gaan. Infodrome beoordeelt de verkiezingsprogramma's van PvdA, CDA en De Lijst Fortuyn met het rapportcijfer 6. De andere partijen scoren onvoldoende: VVD 5, GroenLinks en D66 een 4.

PvdA: teveel hooi op de vork
De PvdA besteedt veel aandacht aan de informationalisering van de samenleving, maar kampt met een oud manco van de sociaal-democraten: alles tegelijk willen. Net als GroenLinks wil de PvdA particulier initiatief meer benutten voor publieke belangen. Anders dan Groenlinks wijst de PvdA hier en daar op middelen om deze doelstelling te verwezenlijken, bijvoorbeeld een informatierecht in de voedingssector. Maar tegelijkertijd wil de PvdA dat de overheid bij de uitoefening van controle de touwtjes strak in handen houdt. Dick Benschop ziet dit niet als 'alles tegelijk willen'.Volgens hem moet de overheid op bijvoorbeeld het gebied van onderwijs en zorg een aantal diensten ontwikkelen: 'Dat kun je niet aan de mensen zelf of aan de markt overlaten'.

VVD: markt in het kwadraat
Van alle partijen is de VVD het meest expliciet in het benoemen van de noodzaak van een nieuwe politiek en overheid als antwoord op een fundamenteel veranderende samenleving. Maar daar blijft het bij. De VVD spreekt zich alleen maar uit voor marktwerking met hier en daar een sterkere overheid, zonder dat in verband te brengen met de informatierevolutie. Over de complexe manier waarop publiek en privaat verstrengeld raken lezen we niets in het VVD-programma. Hella Voûte-Droste ziet in deze kritiek een lichtpunt: 'Infodrome zegt dat de VVD een voortvarende visie op de samenleving heeft. Daar ben ik buitengewoon tevreden over'. Als het gaat om de inzet van de VVD :'Wij willen een zichzelf sturende mens die meer verantwoordelijkheid draagt dan nu het geval is. Wij willen een kleine, krachtige overheid die mensen in staat stelt zelf te kiezen'.

CDA: halve uitwerkingen
Het CDA is de enige partij die het nieuwe medium internet heeft ingezet om ideeën voor zijn verkiezingsprogramma te genereren. Bovendien beschikt het CDA met zijn traditionele aandacht voor het middenveld over goede papieren om het verschuivende politieke veld te blijven begrijpen. Maar ook bij deze partij gaat iets mis. Het ontbreekt aan een strategie om met de toenemende ontgrenzing van onze nationale staat om te gaan en om de informationele complexiteit van de samenleving hanteerbaar te maken. Het CDA-programma vertoont ook ideeënarmoede waar het gaat over de nieuwe eisen die gesteld worden aan bijvoorbeeld privacy en onderwijs. Joop Wijn bestrijdt dit manco: 'Het CDA wil niet alles aan de overheid of de markt overlaten. Mensen moeten samen naar oplossingen zoeken. ICT kan daarbij een hulpmiddel zijn. We hebben dat uitgewerkt in een speciale paragraaf over ICT in ons programma'.

D66: geen oog voor verplaatsing politiek
D66 haalt zijn oude agenda van democratische vernieuwing weer eens te voorschijn. Deze partij houdt er in haar programma geen rekening mee dat ook buiten het Haagse Binnenhof belangrijke politieke besluiten worden genomen. D66 heeft geen oog voor dat allerlei subpolitieke groeperingen steeds belangrijker worden. Francine Giskes ziet echter geen alternatief: 'Ik zie niet hoe die besluitvorming anders zou kunnen worden georganiseerd, maar sta open voor suggesties. D66 is overigens druk aan het zoeken naar mogelijkheden om via ICT de interactie tussen burger en overheid te bevorderen'.

GroenLinks: overheidssturing als pleister
GroenLinks wil de kwaliteiten van burgers veel meer gaan benutten omdat de overheid het alleen niet meer af kan. Dat is een mooie samenvatting van de uitdaging die de informatierevolutie betekent voor de overheid. Als het er op aankomt valt GroenLinks echter geheel terug in de oude modus, waarin de overheid weet wat goed is voor burgers en ze dienovereenkomstig probeert te dresseren. Volgens Femke Halsema heb je de overheid nodig in het stimuleren van mensen zich te emanciperen: 'U doet alsof de burger zelfstandig en mondig kan zijn zonder enige vorm van ondersteuning door de overheid. Maar dat geldt alleen voor ICT-yuppen uit de Randstad'. Daarnaast trekt zij de objectiviteit van het onderzoek in twijfel: 'Het rapport leest als een bijlage van het verkiezingsprogramma van de PvdA'.

De Lijst Fortuyn: Onjuiste perceptie van mondialisering De Lijst Fortuyn heeft vooral oog voor de mogelijkheden van ICT in het terugbrengen van de 'menselijke maat'. Maar als het gaat om processen als mondialisering en het vervlechten van publiek en privaat, doet Fortuyn consequent de suggestie alsof deze processen omkeerbaar zijn. Daarin gaat Fortuyn voorbij aan een aantal wezenskenmerken van de informatiesamenleving.

Methodiek
Infodrome heeft in lijn met de methodiek van het CPB, een informatiesamenlevingsmeetlat ontwikkeld waarmee we kunnen vaststellen of een programma aandacht besteedt aan de voornaamste maatschappelijke krachten die door de informatierevolutie worden opgewekt en of een programma argumenten aanvoert waarom de gepresenteerde beleidsvoornemens hierin passen. De meetlat dient alleen om te bekijken of de partijen aandacht besteden aan deterritorialisering, vernetwerking, vervlechting, informatiemacht en de menselijke factor van (publieke) organisaties. Het gaat er dus niet om te toetsen of de plannen wel goed of haalbaar zijn: dat moeten de kiezers uitmaken.

Positie en rol Infodrome
Een van de doelstellingen van Infodrome is het voeden van het politieke debat over de informatiesamenleving. Dit onderzoek, dat een experiment is, vloeit voort uit die doelstelling. Met dit rapport leveren we een bijdrage aan het verkiezingsdebat.

Het rapport is aan te vragen bij Infodrome. Vanaf donderdag 2 mei is de tekst van het rapport en het debat ook beschikbaar op CD-Rom en te lezen op de site: www.infodrome.nl/lopendezaken/keizersam.html

Voor vragen: Mark de Kruijk, Infodrome 020-5510859


02 mei 02 15:00