Koninklijke bibliotheek

Nooit gepubliceerd en toch een aanwinst:
Kleurenetsen voor de Antoine-Koopman collectie

Illustratie uit La jeune Parque.

Twee koperplaten met afdruk.

Opdracht van Valéry aan Ghislaine de Menten de Horne.

29 april tot 6 mei 2002

Van 29 april tot 6 mei is een aantal illustraties van de vrijwel onbekende Belgische kunstenares Ghislaine de Menten de Horne (1908-1995) te zien in de vitrine bij de ingang van de KB.

De gevarieerde collectie illustraties werd eind 2001 door de KB gekocht. Zij maakte etsen en kleurenetsen voor twee dichtbundels van de Franse auteur Paul Valéry. Het pakket vormt een welkome aanvulling voor de verzameling Franse geïllustreerde literatuur, de zogeheten collectie Antoine-Koopman.

In de eerste plaats is er een uitgave van het befaamde gedicht La jeune Parque. De Brusselse uitgever Goossens herdrukte het gedicht uit 1917 in 1935. Alle 125 exemplaren zijn voorzien van 16 kleurenetsen door Ghislaine de Menten de Horne. Het gedicht is een hermetische monoloog van een vrouw ten prooi aan de strijd tussen lichaam en geest. De kunstenares heeft voor de uitbeelding van de tweestrijd gebruik gemaakt van de mogelijkheden van de kleurenets om droomwereld en realiteit weer te geven. De jonge schikgodin wordt omringd door betoverende en afschrikwekkende schimmen. De auteur was tevreden: de lovende woorden van Valéry zijn in facsimile voorin de uitgave afgedrukt. Tegelijk werd een tweede uitgave aangekondigd. Aanvraagnummer (La jeune Parque): Koopman F 13.

Ghislaine de Menten de Horne was destijds 19 jaar oud en studeerde in Parijs aan de Académie Julian en bij het atelier van Paul Bornet. In haar geboorteland België vervolgde zij haar opleiding. Daarna verdween ze lange tijd uit beeld door een verblijf in Kivu (Kongo). Pas in 1960 hervatte zij haar werk als boekillustrator, schilder en beeldhouwer.

Haar tweede Valéry-project zou snel hebben moeten volgen op het eerste, nadat de auteur een exemplaar van zijn gedichtenbundel Album de vers anciens van een persoonlijke opdracht in zijn handschrift voorzag. Inderdaad maakte Ghislaine de Menten de Horne voor deze uitgave 42 kopergravures. De tekst werd volledig gezet en een eerste plakproef gemaakt, maar met de Tweede Wereldoorlog kwam het project stil te liggen. Een schat aan koper verdween ongebruikt in het atelier van de kunstenares. Het eerste, wel gepubliceerde boek, het opdracht-exemplaar, de plakproef, de oorspronkelijke zink- en koperplaten voor beide werken, een schetsboek en een map met voorstudies voor beide uitgaven en afdrukken van de verschillende staten van de etsen zijn nu een fraaie aanvulling op de toch al imposante Valéry-verzameling die deel uitmaakt van de collectie Antoine-Koopman.
Aanvraagnummer (Album de vers anciens): Koopman F 14.

Het verhaal van de collectie Antoine-Koopman is in wezen tragisch. In 1925 ontmoette de Nederlandse ingenieur Louis Jan Koopman (1887-1968) de Belgische Anny Antoine (1897-1933) en zij verloofden zich. In 1933, op weg naar het strand, werd Anny Antoine ter hoogte van het Vredespaleis gegrepen door de bijwagen van tram 8. Zij overleed ter plekke. Koopman droeg de collectie aan haar op en schonk deze in fasen tussen 1934 en 1967 aan de KB. De collectie bestaat uit 2,5 meter archief en circa 8000 delen Franse bellettrie uit de twintigste eeuw voor het merendeel in geïllustreerde, gebonden en door auteur of kunstenaar gesigneerde edities. De KB kan deze collectie nog jaarlijks aanvullen dankzij de revenuen van het Fonds Anny Antoine/Louis Koopman. De komende jaren wordt een speciale website voor de collectie ontworpen. Er zijn plannen voor een Koopman Prijs voor boekbanden en de collectie kunstenaarsboeken zal worden vervolmaakt. De activiteiten zijn erop gericht de bekendheid en het gebruik van de collectie te stimuleren.

zie ook...

Collectie Koopman

Koninklijke Bibliotheek - Nationale bibliotheek van Nederland