Planeten op een rij
Het was mooi, die samenstand van planeten op donderdag 25 april. Hebt
u het ook gezien? Zo niet, dan krijgt u de komende dagen nog een kans.
Kijk aan het begin van de avond als het net goed donker is, zo
omstreeks tien uur (22 uur). Als het helder weer is, zoek dan een plek
met goed uitzicht op de westelijke hemel.
In westelijke richting is dan met het blote oog een zeer heldere stip
te zien: dat is de planeet Venus. Links van Venus en veel hoger aan de
hemel staat ook een heldere stip (maar iets minder opvallend dan
Venus): dat is de planeet Jupiter. Maar er zijn nog meer stipjes te
zien.
Rechts onder Venus: het kleine lichtje van Mercurius. Linksboven Venus
(dus richting Jupiter) de planeten Mars en Saturnus en onder deze
laatste de ster Aldebaran van het sterrenbeeld Stier. Aldebaran en
Saturnus zijn ongeveer even helder. Linksboven Jupiter zien we nog
twee vrij heldere stippen. Dat zijn de sterren Castor en Pollux van
het sterrenbeeld Tweelingen.
Het gebeurt niet zo vaak dat er vijf planeten tegelijk te zien zijn.
In augustus/september 1998 was dat voor het laatst het geval, toen aan
de ochtendhemel. We moeten terug naar januari 1984 voor een
avondsamenstand van vijf planeten.
De samenstand van de planeten op 5 mei 2002 's avonds rond 22.30 uur.
De dagen ervoor en erna is er weinig verschil
Dwaalsterren
Dit jaar is de samenstand te zien van 17 april tot 14 mei. Planeten
zijn van sterren te onderscheiden doordat ze zich langzaam verplaatsen
ten opzichte van die sterren. Het woord `planeet' komt uit het Grieks
en betekent `dwaalster'. Dat `verplaatsen' behoeft enige toelichting.
De zon, de maan, de sterren en ook de planeten bewegen iedere dag aan
de hemel van links naar rechts, van oost naar west. Die verplaatsing
is na een uur al goed zichtbaar. Het is in feite de weerspiegeling van
de draaiing van de aarde om zijn as in 24 uur: omdat de aarde in de
ruimte draait en wij op die aarde zitten lijkt het alsof de
hemellichamen de andere kant op bewegen. Maar er zijn nog meer
bewegingen zij het dat die pas na enige dagen of weken goed zichtbaar
zijn. Zo beweegt de maan ten opzichte van de sterren. Hij schuift
iedere dag een eindje naar links. Vergelijk de positie van de maan van
de ene en de andere dag en het verschil is duidelijk. Dat komt omdat
de maan rond de aarde draait en wel in ongeveer 29 dagen. De planeten
bewegen ook ten opzichte van de sterren, maar veel langzamer dan de
maan. Het verschil in positie in vergelijking met de sterren is
doorgaans pas na een week goed te zien. Bij Mercurius en Venus soms al
na een paar dagen. De planeten bewegen net als de Aarde om de Zon,
maar ieder in een eigen baan. Mercurius en Venus doen dat dichter bij
de Zon dan de Aarde en zij hebben een hogere baansnelheid. Mercurius
loopt in een kwart jaar om de Zon, Venus doet er iets meer dan een
half jaar over en Mars bijna twee jaar. Jupiter verplaatst zich nog
langzamer: een omloop duurt bijna 12 jaar en Saturnus heeft bijna 30
jaar nodig. De buitenplaneten bevinden zich dan ook veel verder van de
Zon dan de Aarde: Jupiter op ruim 5 maal de afstand Zon-Aarde (= 150
miljoen km) en Saturnus ruim 9 maal die afstand.
Nadere informatie vindt u in het jaarboek de Sterrengids 2002
.