Rijksuniversiteit Groningen

In plaats van mensenrechten: rechten van alle levende wezens?

Er wonen in ons land zo'n 160 miljoen dieren. Dat is tien per Nederlander. Op sommige dieren zijn we zeer gesteld, maar het overgrote deel van de Nederlandse veestapel heeft een serieus welzijnsprobleem. Geen daglicht, geen loopruimte, het leven van het dier is 'poor, nasty, brutish and short'. En bij een epidemie als MKZ 'ruimen' we zonder pardon 280.000 kerngezonde dieren.

Paul Cliteur gaat in zijn recente boek Darwin, dier en recht op zoek naar de cultuurfilosofische wortels van onze - vaak barbaarse - omgang met dieren. In de dominante filosofische en religieuze, Westerse tradities is voor het dier weinig plaats. Aristoteles was al van mening dat het dier er alleen voor de mens was. Ook het Christendom en de Renaissance-humanisten benadrukten de mens als heer en meester over de rest van de natuur.

Natuurlijk kende het Westerse denken op dit punt dissidenten. De vegetariër Leonardo da Vinci was met het lot van dieren zeer begaan en ook Montaigne, Voltaire, Bentham en Schopenhauer lieten andere geluiden horen. Bovendien zetten drie ontwikkelingen in de wetenschap de mens op een bescheidener plaats: Copernicus, Darwin en Freud relativeerden de visie op de mens als middelpunt van de kosmos en als naar Gods beeld geschapen.

Door Darwin vervaagde de grens tussen mens en dier. Volgens Cliteur zou dat consequenties moeten hebben voor ons morele denken over dieren. Hij pleit voor de uitbreiding van de rechten van de mens tot de rechten van alle levende wezens. Dat is in zekere zin nieuw en vreemd, maar even vreemd zal destijds het pleidooi hebben geklonken om rechten te verlenen aan slaven, vrouwen en zwarten. Cliteur knoopt aan bij het vermogen van dieren om te lijden. En dat lijkt ethisch gezien relevanter dan de afwezigheid bij dieren van het vermogen tot redeneren of spreken, tot nu toe redenen om dieren van morele rechten uit te sluiten.

Paul B. Cliteur (Amsterdam, 1955) studeerde filosofie en rechten in Amsterdam en is bijzonder hoogleraar filosofie aan de TU Delft en universitair hoofddocent rechten in Leiden. Hij levert regelmatig bijdragen aan juridische en filosofische tijdschriften en is daarnaast veelvuldig actief op de Nederlandse opiniepagina's.

Na de lezing wordt Cliteur geïnterviewd door Dirk Boon, advocaat en procureur te Zuidhorn, en daarnaast bijzonder hoogleraar Dier en Recht aan de Universiteit Utrecht.

Datum en tijd

vrijdag 26 april 2002, 20.30 - 22.00 uur

Spreker

prof.dr. Paul Cliteur

Interviewer

prof.mr. Dirk Boon

Titel

Darwin, dier en recht

Plaats

Boekhandel Scholtens Wristers, Guldenstraat 20, Groningen

Informatie

Studium Generale Groningen, tel. (050)363 54 64, www.rug.nl/studium