---

Brieven aan de Kamer
---

vijfde jaarrapportage project luchtverdedigings- en commandofregatten (LCF)

25-04-2002

Hierbij bied ik u de vijfde jaarrapportage aan van het project Luchtverdedigings- en commandofregatten (LCF). De rapportage betreft het jaar 2001. De indeling is gelijk aan die van vorige jaren.

Informatie over het projectbudget wordt u, zoals gebruikelijk, met een afzonderlijke commercieel-vertrouwelijke brief gelijktijdig aangeboden.

DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

H.A.L. van Hoof

VIJFDE JAARRAPPORTAGE LUCHTVERDEDIGINGS- EN COMMANDOFREGATTEN PER 1 JANUARI 2002

Het LCF-project behelst de bouw van vier luchtverdedigings- en commandofregatten van de Zeven Provinciën-klasse voor de Koninklijke marine, inclusief daarbij behorende Sewaco- en platformsystemen en de boordreservedelen. De vier schepen vervangen de beide Tromp-klasse geleidewapenfregatten en twee standaardfregatten van de Kortenaer-klasse. De projectbeschrijving en de projectorganisatie zijn ongewijzigd en komen overeen met de basisbeschrijving.

De indeling van deze vijfde jaarrapportage is gelijk aan die van de vorige jaarrapportages. Er wordt achtereenvolgens ingegaan op het luchtverdedigingssysteem, de overige Sewaco-systemen, het platform en de platformsystemen. Tot slot komen de planning en de financiën aan de orde.

Het luchtverdedigingssysteem Zoals in de basisbeschrijving is uiteengezet wordt de kern van het geïntegreerde luchtverdedigingssysteem van de fregatten gevormd door het Local area missile system (Lams), bestaande uit de Active phased array radar (APAR), het lange afstand infrarood zoek-en volgsysteem Sirius en het korte afstand geleide wapen Evolved sea sparrow missile (ESSM). Voor de waarschuwing tegen luchtdreiging op lange afstand krijgen de fregatten de beschikking over de Smart-L radar. Het Amerikaanse Standaard missile 2 (SM-2) wordt toegevoegd voor de verdediging tegen luchtdoelen op middellange afstand. Met het Vertical launching system Mk 41 kunnen zowel SM-2 als ESSM-projectielen worden gelanceerd. Ten slotte wordt er een Quad-pack-canister ontwikkeld, die het mogelijk maakt in één cel van het verticale lanceersysteem Mk41 vier ESSM-projectielen te plaatsen. De opbouw van het luchtverdedigingssysteem en de keuze van de deelsystemen zijn sinds de basisbeschrijving niet gewijzigd. De stand van zaken bij de onderdelen van het luchtverdedigingssysteem is als volgt.

Active phased array radar (APAR) De serieproductie van de APAR-boordsystemen door de firma Thales in Hengelo ligt op schema. Het eerste serieproductiesysteem is conform planning medio 2001 geïnstalleerd aan boord van het eerste Duitse F124-fregat. Inmiddels hebben op dat schip zeegaande beproevingen plaatsgevonden, waarbij onder andere Duitse Tornado´s als doelvliegtuig zijn ingezet. Deze beproevingen hebben de goede werking van het APAR-systeem verder aangetoond. Het tweede serieproductiesysteem is inmiddels aan boord van het eerste LCF geïnstalleerd. Dit systeem wordt thans in bedrijf gesteld. Gedurende het jaar 2002 zal de APAR als integraal onderdeel van het luchtverdedigingssysteem verder worden beproefd en geïntegreerd.

Long range infrared search and tracking system Sirius (Sirius) Na de design review waarvan in de vorige jaarrapportage sprake was, deden zich begin 2001 enige onverwachte problemen voor bij de verdere ontwikkeling van de signaal-processor. Inmiddels zijn deze problemen grotendeels opgelost, thans resteert alleen nog de controle van de vernieuwde software. Op de testsite van de firma Thales te Hengelo hebben de eerste succesvolle systeembeproevingen plaatsgevonden. De systeembeproevingen op de Land based test site(LBTS) van de Koninklijke marine staan nu medio 2002 gepland. Het contract voor de productie kan naar verwachting begin 2003 worden gesloten. Ten opzichte van de vorige jaarrapportage is hiermee voor Sirius een vertraging opgetreden van enkele maanden. Deze vertraging beïnvloedt de oplevering van de overige Sewaco-systemen niet.

Evolved sea sparrow missile (ESSM) De ontwikkeling van het ESSM, inclusief de aanpassingen die nodig zijn om het ESSM te laten samenwerken met APAR, is voor een belangrijk deel voltooid. Gedurende 2001 zijn op de LBTS diverse integratietesten met het Anti air warfare (AAW)-segment succesvol uitgevoerd. Zo hebben in de maanden oktober en november van dat jaar bij de LBTS vliegende beproevingen plaatsgevonden van het wapen, waarbij het wapen zonder lading onder de vleugel van een vliegtuig was gemonteerd. Daarnaast is met succes een lancering van een ESSM vanaf een Amerikaans beproevingsschip uitgevoerd. Naar verwachting komen de eerste ESSM´s conform planning eind 2002 voor Nederland beschikbaar.

Smart-L De productie van Smart-L radar boordsystemen verloopt volgens plan. Het eerste Nederlandse systeem is tijdig geleverd, aan boord van het eerste LCF geïnstalleerd en in bedrijf gesteld. Het komende jaar wordt de Smart-L als onderdeel van het luchtverdedigingssysteem verder beproefd.

Vertical launching system Mk 41 en Quad-pack Het tweede Nederlandse verticale lanceersysteem is inmiddels geleverd en geplaatst op het tweede LCF, de Tromp. De ontwikkeling van de Quad-pack-canister is voltooid. In 2000 is het contract met de Amerikaanse marine ondertekend voor de levering van de eerste tien van deze canisters en in 2001 is de tweede serie van tien canisters besteld.

Standard missile 2 (SM-2)

De ontwikkeling van de aanpassing van de missile control software, nodig om samenwerking met APAR mogelijk te maken, is nagenoeg beëindigd. In de maanden oktober en november 2001 hebben, parallel aan de bij de ESSM genoemde beproevingen, testen plaatsgevonden op de LBTS, waarbij ook in dit geval het wapen zonder lading aan de vleugel van een vliegtuig was gemonteerd. Deze beproevingen zijn succesvol voltooid.

Anti air warfare (AAW) -segment De ontwikkeling van het AAW-segment (integratie van het luchtverdedigingssysteem) verloopt na de in de vorige jaarrapportage gemelde vertraging weer volgens schema. Het overleg met de firma Thales en met Duitsland over de financiële gevolgen van de vertraging is beëindigd. Nadere informatie hierover is opgenomen in de commercieel-vertrouwelijke brief behorend bij deze jaarrapportage. Gedurende het jaar 2001 is de LBTS verder gecompleteerd met computernetwerken, operatorconsoles en bijbehorende software. Met onder andere Tornado´s, F-16´s, helikopters en oppervlakteschepen zijn gedurende 2001 beproevingen uitgevoerd voor het SM-2 en het ESSM. Daarnaast zijn verscheidene integratietesten uitgevoerd. Verder is simulatieapparatuur geïnstalleerd waarmee lanceringen in detail kunnen worden nagebootst. Deze apparatuur is van belang voor het vervolg van de integratietesten en beproevingen. De beproevingen zullen volgens plan worden voortgezet in 2002. Tot nu toe zijn de resultaten goed. Naar verwachting kan het AAW-segment dan ook tijdig worden opgeleverd.

De overige Sewaco-systemen Dit betreft de overige Sewaco-systemen die aan boord van de schepen worden geïnstalleerd. De voortgang hiervan is als volgt.

De productie van de diverse reeds bestelde systemen verloopt volgens plan en komt overeen met het bouwschema van de schepen. In de periode van maart tot juni 2001 zijn alle overige Sewaco-systemen aan boord van het eerste LCF geplaatst en voor het grootste deel in bedrijf gesteld. Het gaat hier onder andere om het 127 mm kanon van de firma Oto Breda, het elektronisch oorlogvoeringsysteem (EOV-systeem) van de firma Racal, het communicatiesysteem van de firma Rhode en Schwartz, de sonar van de firma STN-Atlas, een Goalkeeper-kanon uit de KM-pool, de computers en het informatieverwerkend systeem van de firma Sun en de subsystemen en operator consoles van het informatieverwerkend systeem van de firma Thales

Het afgelopen jaar is eveneens een aantal contracten gesloten voor de levering van documentatie en initiële boordreservedelen van diverse installaties, waaronder de APAR- en de Smart-L radar.

Het platform en de platformsystemen De werkzaamheden bij de KSG, waar de bouw van de platformen en de verwerving van platformsystemen is aanbesteed, hebben in 2001 voornamelijk in het teken gestaan van de productie van de schepen. Na de platformproeftocht bevindt het eerste LCF zich in de zogenaamde aftimmerperiode. De overige LCF´n zijn in aanbouw.

Proeftocht van de De Zeven Provinciën Van 3 september tot 12 oktober 2001 heeft het eerste LCF, de De Zeven Provinciën, conform de planning een beproevingsprogramma uitgevoerd dat tot doel had vast te stellen of het platform en de platforminstallaties van het schip in goede staat van werking verkeren, overeenkomstig de eisen van het bouwbestek en het bouwcontract. Daarbij was de initiële software van de Sewaco-systemen aan boord geïnstalleerd. Naast de platformaspecten is tevens een beperkt aantal Sewaco-systemen getest. Deze zogenaamde platformproeftocht is naar volle tevredenheid verlopen.

Gebleken is dat de gekozen configuratie van Rolls Royce Spey SM1C gasturbines voor de hoofdvaart en SW 26 ST dieselmotoren voor de kruisvaart in alle opzichten aan de gestelde bestekseisen voldoet. Opvallend is dat de dieselmotoren tijdens het manoeuvreren soepel en snel reageren, mede als gevolg van nieuw ontwikkelde regelsystemen.

Doordat de oplevering van software voor de platformautomatisering niet volledig was gerealiseerd, is de proeftocht uitgevoerd met een voorlopige versie waarmee adequaat kon worden gevaren. Dit systeem is vooralsnog goed bruikbaar gebleken. De definitieve software wordt binnenkort opgeleverd en op het tweede LCF beproefd.

Bij het uitvoeren van manoeuvreer- en snelheidsproeven is vastgesteld dat het schip aan alle gestelde eisen voldoet. Het schip bleek in staat om ook tegen relatief ruwe zee in een goede snelheid te behouden.

Vastgesteld is dat de schroeven een gunstig geluidsprofiel hebben. Het geluids- en trillingsprofiel van de schroefasuithouders bleek echter minder gunstig. De schroefasuithouders ondersteunen en geleiden het laatste deel van de schroefas, dat zich buiten het schip bevindt. Nader onderzoek heeft uitgewezen dat de uithouders door een onderleverancier van de KSG onjuist zijn geproduceerd. De KSG is inmiddels een vervangingsplan overeengekomen dat is gebaseerd op volledige vervanging van de schroefasuithouders van alle LCF´n. Dit heeft voor de Koninklijke marine geen extra kosten tot gevolg.

Door de relatief grote energiebehoefte van de aan boord geïnstalleerde Sewaco-systemen is bij het LCF-ontwerp gekozen voor een nieuw 6,6 kV energie-opwekkings- en verdelingssysteem. De gehele installatie, inclusief het bijbehorende besturingssysteem, heeft tijdens de proeftocht probleemloos gefunctioneerd.

Risico`s De technische risico´s hebben vooral betrekking op die delen van het project waarvan de ontwikkeling nog niet geheel is voltooid. Dit betreft met name de volgende systemen: - het AAW-segment; - het ESSM; - Sirius.

Informatie over de financiële risico´s is opgenomen in de commercieel-vertrouwelijke brief behorend bij deze jaarrapportage.

Planning LCF-1 De De Zeven Provinciën is, volgens plan, op 15 februari 2002 overgedragen aan de Koninklijke marine en zal op 26 april 2002 in aanwezigheid van Hare Majesteit de Koningin in dienst worden gesteld.

LCF-2 Het tweede LCF, de Tromp, is op 7 april 2001 gedoopt. De productie van het schip ligt op schema. De platformproeftocht staat gepland voor medio oktober 2002.

LCF-3 Ook de productie van het derde LCF, de De Ruyter, ligt op schema. De bouw in het dok is voor een belangrijk deel gereed. Het schip is op 13 april 2002 gedoopt.

LCF-4 De kiel van het vierde LCF, de Evertsen, is op 6 september 2001 gelegd. Inmiddels zijn ongeveer vijf blokken geplaatst.

De mijlpalen blijven ongewijzigd ten opzichte van de vorige rapportages. Wel is er sprake van een verschuiving met enkele weken van de proeftocht voor LCF-2 en LCF-3 als gevolg van de bovengemelde vervanging van de schroefasuithouders.

Zoals vermeld in de basisbeschrijving en de eerdere jaarrapportages staan de De Zeven Provinciën en de Tromp na de oplevering in 2002 en 2003 in eerste instantie ter beschikking voor de integratie van hardware en software van Sewaco-systemen en vervolgens voor de technische en operationele evaluatie van die systemen. De ESSM en de SM-2 first of class firings op het Duitse F124-fregat staan eind 2003 gepland, als laatste onderdeel van een programma om de goede werking van het luchtverdedigingssysteem aan te tonen. Uit doelmatigheidsoverwegingen heeft de Koninklijke marine, in nauw overleg met de Duitse marine, besloten de first of class firings op de De Zeven Provinciën te spreiden over een langere periode en te splitsen in twee delen. Initiële lanceringen met zowel SM-2 als ESSM aan de hand van een eenvoudig scenario zijn voorzien voor het najaar van 2003 en aanvullende lanceringen, met een meer complex scenario voor medio 2004. Op deze wijze is voor Duitsland en Nederland een optimaal testprogramma opgesteld.

Financiën Het samengestelde projectbudget bedraagt per 1 januari 2002 f 3.389,6 miljoen ( 1.538,1 miljoen) voor nieuwbouw en f 98,7 miljoen ( 44,8 miljoen) voor walreservedelen (beide prijspeil 2001). De veranderingen ten opzichte van het budget in de jaarrapportage over 2000 zijn het gevolg van prijspeilaanpassingen en koerscorrecties van vreemde valuta.

Nieuws Ministerie van Defensie