Partij van de Arbeid

Den Haag, 24 april 2002

BIJDRAGE VAN FERD CRONE (PVDA) AAN HET PLENAIR DEBAT OVER DE VOORJAARSNOTA 2002

De vorige keer begon ik bij de plenaire behandeling van de Najaarsnota over de - op dat moment - positieve voorbereiding van de invoering van de Euro.

Dat leverde ons zelfs een Euro/Finan stropdas op. Maar nu wil ik de minister indringend voorhouden dat de mensen in het land zeer ongerust en verontwaardigd zijn over de prijsverhogingen die kennelijk onder het mom van de Euro zijn doorgevoerd. Ik heb bijvoorbeeld vandaag naar het ministerie van Financiën een pakket van 600 handtekeningen gestuurd, dat collega mevrouw Noornan-Den Uyl dit weekend in Amsterdam Noord in ontvangst heeft genomen. En de enquête van De Telegraaf was ook onthutsend. Nu wil ik best toegeven dat het macro gemiddelde effect van Euro op de inflatie beperkt is, maar het is wel met 0.4% groter dan de minister ons steeds heeft gezegd. Hoe denkt hij daar nu over? Van belang is het zeker nu blijkt dat burgers het gevoel hebben dat ze eind van de maand eerder rood staan en minder uitgaven doen omdat het consumentenvertrouwen door de Euro is gedaald.

Maar zeker zo belangrijk is dat de minister nog steeds geen schandpaal heeft toegepast: we zouden - op aangeven van het door ons betaalde onderzoek van de Consumentenbond - systematisch de bedrijven, die over de schreef gaan, publiek bekend maken. Zodat burgers weten: ik ga naar en ander. Dat werkt ook preventief. Waarom heb ik de minister daarover niet over gehoord?

Economie loopt terug, saldo naar 0,1%

De Voorjaarsnota geeft de stand aan van de begroting 2002. De nota gaat gepaard aan wetsvoorstellen per departement tot wijziging van de begroting 2002. Het is de laatste financiële nota van dit kabinet (in juni komt het financieel verslag 2001).

Financieel-economische hoofdpunten zijn de sterk gedaalde economische groei, de hogere inflatie, de hogere contractloonstijging en de hogere werkloosheid. De meer- en minderuitgaven (méér voor bijvoorbeeld uitkeringen, minder voor bijvoorbeeld de EU) houden elkaar ongeveer in evenwicht, maar de dalende inkomsten (belastingen en premies) zorgen ervoor dat het verwachte saldo daalt van 1% naar 0,1%.

Om het saldo positief te houden en om nu alvast financiële ruimte te scheppen wordt de prijsbijstelling 2002 (de aanpassing van de begrotingsbedragen aan de inflatie) nog niet uitgekeerd. Als dit alsnog gebeurt bij de Miljoenennota komen we toch nog op een tekort uit. Of wordt er op meevallers gerekend in de uitgavensfeer of aan de inkomstenkant (met aanpassing scheiding inkomsten/uitgaven, wat een nieuwe minister van Financiën graag zal doen)?

Op een aantal zaken ga ik dieper in.

Doorloop 2002 naar 2003

Minister Zalm wil 4 jaar Paars II afsluiten met 4 jaar begrotingsoverschotten. De vraag is of het laatste cijfer (saldo van 0,1%) een juist beeld geeft. Anders gezegd: zijn er financiële problemen doorgeschoven naar 2003, ter wille van het financiële beeld 2002? Zal een negatieve ontwikkeling zal doorwerken naar 2003?

Het belangrijkste wat de minister doet ,is dat van de prijsbijstellingstranche van deze Voorjaarsnota nog EUR 547 miljoen niet is uitgedeeld. We willen weten of dat geen verkapte ombuigingen oplevert die schade opleveren voor onze centrale doelstellingen. De minister wil dit gedeelte van de tranche pas bij Miljoenennota uitdelen.

Om te voorkomen dat het financieringssaldo negatief wordt, hoeft de minister niet persé de prijsbijstellingstranche op de aanvullende post te houden.

Er zit waarschijnlijk nog ruimte vanwege de hoge dollarkoers van de Euro en de lage olieprijs, die het Centraal Planbureau aanhoudt. Dit jaar is de dollarkoers van de Euro nog nauwelijks boven de 0,89 uitgekomen, terwijl het CEP 0,9 dollar per Euro voorziet. Hier zit dus nog ruimte.

Bij de olieprijs is dit in zeer sterke mate het geval. Dit jaar steeg deze in zeer rap tempo naar circa 25 dollar per vat, terwijl het CPB denkt dat deze op 21 dollar per vat uitkomt. Welnu, de olieprijs is dus steeds hoog en zal dat volgens brede verwachting ook blijven. Dat geeft per dollar 200 miljoen EUR extra ruimte in de begroting.

Daarnaast staat de EUR 800 miljoen lagere afdracht van Nederland t.b.v. de Europese begroting, waarvan volgens de minister EUR 550 miljoen incidenteel en zo'n EUR 200 miljoen structureel is. Wij hebben echter goede reden aan te nemen dat een groter deel van de lagere afdracht een structureel karakter heeft. Is de minister hier weer te behoedzaam?

Er kunnen dan dus nieuwe uitgaven gedaan worden ten laste van de aanvullende posten, waar nu de nog niet uitgedeelde gelden staan van de prijsbijstellingstranche. De tekorten in de toedeling van de prijsbijstellingstranche kunnen dan gefinancierd worden uit de structureel lagere EU-afdrachten (mogelijk blijft wel intertemporele verschuiving tussen 2002 en 2003 nodig).

Conclusie: gelukkig sluit de begroting op +0.1% saldo, maar waarschijnlijk kan de prijsbijstellingsruimte alsnog later dit jaar worden ingezet.

JSF

Vanuit de begroting van Economische Zaken worden 43,5 miljoen uit de uitgavenruimte en 4,5 miljoen aan inkomsten overgeheveld naar de begroting van Defensie, die dit bedrag (48 miljoen) nog in 2002 aanwendt voor deelname aan SDD (JSF). Met amendementen op beide begrotingen willen we dat terugdraaien. De minister van defensie kan dan niet, zonder de wil van de Kamer te bruskeren, de eerste deelname aan het SDDprogramma betalen. Als hij dit toch zegt van plan te zijn, zullen we tegen de suppletore begroting van Defensie moeten stemmen.

Lokale en regionale omroepen

Na afschaffing van de omroepbijdrage vroeg het amendement Bakker c.s. om extra geld voor gemeenten en provincies voor lokale en regionale omroepen en structurele doorwerking daarvan. Dat laatste blijkt alleen te worden uitgevoerd voor gemeenten. Ten aanzien van provincies is nog onduidelijkheid, die moet worden opgelost.

Overige amendementen


* Realisatie EHS: nu vanwege de lagere economische groei minder geld nodig is voor bedrijventerreinen, willen we met twee amendementen een deel (10 miljoen EUR) overhevelen van EZ naar LNV om de rubberfabriek Vredestein te verplaatsen, zodat een ecologische verbindingszone kan worden aangelegd tussen de Veluwe en de Rijn.

* Door middel van diverse amendementen wordt bij V&W, VROM en LNV geld vrijgemaakt voor de verdieping van spoor en weg in de gemeente Dieren. Totale kosten EUR 136 miljoen, waarvan de regio de helft opbrengt.
* Het niet doorgaan van deelname aan de JSF schept de ruimte (10,8 miljoen uit eindejaarsmarge EZ) om de onrendabele top te financieringen voor het project in Rotterdam om Shell/Pernis-warmte te gebruiken voor stadsverwarming van de wijk Hoogvliet.

* De dualisering van het lokaal bestuur gaat gepaard met nieuwe instituties op lokaal niveau: de griffier en de rekenkamer. De extra kosten worden door het Rijk slechts voor de helft vergoed. Wij vinden dat de kosten voor de griffier, die voor de Raad gaat werken, moet worden vergoed (EUR 9,4 miljoen), en willen dat in Miljoenennota of het regeerakkoord terug zien.
* Er ligt een niet uitgevoerd amendement (CDA/PvdA) over de fiscalisering van de omroepbijdragen en doorwerking naar de omroepreserves waar we aan moeten vasthouden. Het gaat vlolgens de minister om een technisch boekhoudkundige benadering, waartegenover wij nog steeds een ongewenst nadeel voor de publieke omroepen zien.

Overige punten

1. Waarom zijn extra uitgaven nodig? Alle uitgaven die de PvdA de afgelopen kabinetsperiode heeft voorgesteld, zijn ook daadwerkelijk gedaan. Zoals die voor


* maatschappelijke opvang,

* de schoolgebouwen, die in deze Voorjaarsnota eindelijk een ruimer en beter jasje krijgen naar aanleiding van de moties Crone en Noorman-Den Uyl (nu 45 miljoen EUR) en van optreden van Adelmund/De Vries/Zalm een forse bijdrage van 63 miljoen EUR uit het accres GF/PF) en
* de Dienst Justitiële Inrichtingen. Maar de reclassering? De PvdA hecht erg aan het uitbannen van draaideurcriminaliteit. Behalve de hogere straffen, die we willen bij herhaling van dezelfde misdaad, vervult de reclassering hier een belangrijke rol. We vinden de staat waarin de reclassering zich bevindt onvoldoende en het aantal medewerkers moet omhoog. Is daar nog ruimte voor te vinden bij de Miljoenennota?

2. Uit de antwoorden op de vragen bij de Voorjaarsnota blijkt dat de deflator, die de Studiegroep Begrotingsruimte heeft voorgesteld, deze kabinetsperiode tot ruilvoet verliezen zou hebben geleid. Dat is jammer, want de deflator op basis van de ontwikkeling van de Nationale Bestedingen kan voor meer stabiliteit zorgen. Wil de minister ten behoeve van de kabinetsformatie hier een studie naar doen? Is deze kabinetsperiode een uitzondering en zou een manier te bedenken zijn waarop we wél de prijsontwikkeling van de Nationale Bestedingen als deflator gebruiken, maar dat ruilvoetverliezen achterwege blijven?

3. De minister meent dat het bedrag, dat uit het FES wordt besteed aan geluidsisolatie Schiphol in 2002 tot 2004, niet ten koste gaat van andere bestedingen uit het FES omdat er sprake is van een positief saldo. Worden er uitgaven in de tijd naar voren gehaald en zijn er meer uitgaven binnen het FES, die we naar voren kunnen halen?

Dan nog het laatste punt: de zorgelijke economische ontwikkeling.

Vanaf 1999 waarschuwden wij voor een stijgende arbeidsinkomensquote. En, ja hoor: sinds dat moment is de AIQ 3%-punt gestegen. Het lijkt wel een "self-fullfilling prophecy". In dit licht maak ik me dan ook zorgen over de plannen, die VVD en CDA hebben omtrent de ingrepen in de WAO. In het geval van het CDA óók voor wat betreft de contacten met de eigen achterban: in het CDA-verkiezingsprogramma wordt namelijk nog geen kond gedaan van het niet langer verstrekken van een WAO-uitkering aan psychisch arbeidsongeschikten.

In de modelmatige benadering van het CPB leidt een dergelijke ingreep tot een lagere "replacement rate" en "dus" tot een lagere loonvorming. Zo kunnen VVD en CDA op florissante cijfers komen wat betreft economische groei en EMU-saldo in de macro-economische doorrekening van het verkiezingsprogramma. In het geval van het CDA is dit zelfs bijna de enige reden dat zij positief uit de bus komt. Het systeem van kortingen, dat zij voorstelt, leidt namelijk tot een daling van het arbeidsaanbod omdat vrouwen weer teruggaan naar de keuken en de armoedeval wordt vergróót. De grotere marginale wig leidt bovendien tot een verminderde prikkel tot scholing, hetgeen niet verwerkt is in de structurele cijfers van het CPB, terwijl scholing in onze dynamische kenniseconomie en globaliserende wereld toch zeer belangrijk is als bron van economische groei.

Het gaat mij erom dat de oorlogsverklaring, die VVD en CDA afgeven aan de vakbonden, het onmogelijk maken om verantwoorde loonafspraken te maken. Daar komt nog bij dat men sceptisch kan zijn over de neerwaartse druk op de lonen die mensen met een psychische aandoening kan hebben. Zij vormen natuurlijk geen belangrijke partij, concurrent zo u wilt, die macht kan uitoefenen op de arbeidsmarkt.

woensdag 24 april 2002