Taskforce Ouderen en Arbeid

Ouderen langer aan het werk

Taskforce: ' Liever honing dan azijn'

DEN HAAG, 20020424 -- Een paar dagen per week of een paar maanden per jaar met pensioen. Banken en accountants in de rol van sociaal-economische waakhond. Het ter discussie stellen van automatisch ontslag bij 65 jaar. Een grotere aanwezigheid van ouderen op televisie en in de reclame. Banen die met de leeftijd meegroeien. Soap en educatieve televisie combineren om ouderen bij de ICT-les te houden. En zeker geen minister voor ouderenbeleid.

Dit is een greep uit de lange reeks aanbevelingen en acties van de Taskforce Ouderen en Arbeid in een tussenrapportage aan minister Vermeend van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Voorzitter Ed Nijpels heeft die dinsdag 23 april overhandigd. De Taskforce kiest ervoor om werknemers en bedrijven eerder te verleiden tot ander gedrag, dan hen te dwingen. De tussenrapportage heeft dan ook als titel 'Liever honing dan azijn'.

De Taskforce Ouderen en Arbeid is door de regering in het leven geroepen in een poging om Nederland te behoeden voor de gevolgen van de massale uitstroom van ouderen uit het arbeidsproces. Pensioenen dreigen onbetaalbaar te worden. Het bedrijfsleven krijgt te maken met een tekort aan arbeidskrachten en deskundigheid. En miljoenen ouderen zitten straks tientallen jaren zonder zinvolle bezigheid en sociale activiteit. Slechts 11 procent van de beroepsbevolking behaalt werkend de leeftijd van 65 jaar. En de gemiddelde leeftijd waarop mensen stoppen ligt vijf jaar lager dan een kwart eeuw geleden. Met 38 procent 55 plussers die aan het arbeidsproces deelnemen, bungelt Nederland internationaal in de onderste regionen.

De Taskforce is gecharmeerd van de veelheid aan lopende initiatieven, maar geschrokken van de versnipperdheid aan beleid. Ze pleit voor regeringsbrede coördinatie op bewindsniveau. Het instellen van een minister voor ouderenbeleid zou echter een verkeerd signaal zijn. De problemen vinden hun oorsprong in eerdere levensfasen. Ook kennen ze bijzondere verschijningsvormen als het bijvoorbeeld gaat om vrouwen, arbeidsongeschikten en allochtonen. Een minister voor generaties, diversiteit of levensloopbeleid acht de Taskforce meer op zijn plaats.

De Taskforce heeft besloten eigen onderzoek tot een minimum te beperken. Tegelijk heeft ze vastgesteld dat de wetenschapsagenda grote witte vlekken kent op het gebied van arbeid en ouderen. Het beleid dreigt daardoor op drijfzand te worden gebouwd. De nationale en Europese onderzoeksagenda zou langjarig meer ruimte voor dit thema moeten inruimen. Wetenschappers op hun beurt blijken te discrimineren. Ze nemen de oudere doelgroep soms niet in hun onderzoek mee, of - erger - vinden het niet de moeite de resultaten naar groepen ouderen uit te splitsen.

De Taskforce heeft tot taak om good practice te verzamelen en te verspreiden. Gesteund door onderzoek is ze ervan overtuigd dat dit niet volstaat. Ze wil nadrukkelijk de invoering van goede voorbeelden in gang zetten. Daarbij heeft ze als speerpunten complete branches op het oog: zorg, onderwijs en onderdelen van het midden- en kleinbedrijf. Ze denkt aan een stelsel van samenhangende maatregelen op allerlei gebied: scholing, herintreding, speciale arbeidsarrangementen, gezondheidsbeleid, werk-zorgcombinaties, loopbaanadvies, parttime pensionering e.d. Deze zijn het best in convenanten vast te leggen.

Gezien het onmiskenbare economische belang ziet de Taskforce een bijzondere rol weggelegd voor banken, accountants en andere financiële adviseurs. Samen met hen wil ze een instrument ontwikkelen, waardoor snel duidelijk is wanneer een onderneming zich in een gevaarlijke vergrijzingszone bevindt. In dat geval zou het financiële bedrijfsleven zijn verantwoordelijkheid moeten nemen en de alarmklok luiden.

Ook op het gebied van de media wil de Taskforce bijzondere paden bewandelen. De gebrekkige aanwezigheid van actieve ouderen op televisie en in de reclame is haar een doorn in het oog. Zij is ervan overtuigd dat deze gebrekkige beeldvorming negatief doorwerkt in de bereidheid van ondernemers om oudere werknemers in dienst te nemen en te houden. Ook zullen jongeren hen minder makkelijk als volwaardige collega accepteren. De Taskforce wil media en reclamemakers gericht beïnvloeden. Met feiten en voorbeelden.

De Taskforce herkent de rol van de informatie- en communicatietechnologie als een kurk voor de economie. Als ouderen, te beginnen bij veertigplussers, op dit gebied afhaakgedrag vertonen, kan Europa zijn economische en welvaartsambities wel vergeten. Bedrijven vragen van alle werknemers vertrouwdheid met ICT. Bovendien kan deze helpen arbeidsarrangementen te realiseren die goed bij ouderen passen: van huis uit werken, minder milieubelastend reizen, kortere periodes per dag, hulp en zorg binnen handbereik. De Taskforce vraagt de verantwoordelijke departementen hun technologiebeleid minder op nieuwe technieken en meer op maatschappelijke ontwikkelingen te richten. Ook hier kan televisie een belangrijk medium zijn om drempelvrees en kennisachterstand weg te werken. Omroepen zouden het moeten aandurven om over vertrouwde grenzen heen te stappen: bijvoorbeeld samenwerking en gezamenlijke programmering van familiezender en educatieve omroep.

Acties om werknemers gezonder te houden, sneller uit uitkeringstrajecten te halen, te scholen en hen de weg naar zelfstandig ondernemerschap te wijzen, maken ook deel uit van de aanbevelingen. Datzelfde geldt voor het onderzoeken van de effecten van financiële en fiscale prikkels. Zo is te denken aan het hanteren van de laagste belastingschaal voor inkomen uit arbeid van ouderen. Of aan het uitkeren van premies bij het stijgen der jaren. Meer daarover in latere rapportages.

De Taskforce Ouderen en Arbeid bundelt uiteenlopende kwaliteiten ervaringen en invalshoeken. Gemeenschappelijk is de overtuiging dat ouderen langer bij het arbeidsproces betrokken moeten zijn.

Ed Nijpels
Commissaris van de Koningin in Friesland

Hans de Boer
voorzitter MKB Nederland

Jacques Schraven
voorzitter VNO-NCW

Joop van den Ende
televisie- en theaterproducent

Tineke van den Klinkenberg
directeur FORUM, Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling

Hannie van Leeuwen,
lid Eerste Kamer

Henriëtte Maassen van den Brink
hoogleraar economie UVA

Bart de Steur
vice-voorzitter ANBO

Sienie Strikwerda
adviesgroep ouderenbeleid PvdA

Wouter Vlasblom
directeur Personeelszaken Siemens Nederland NV

Lodewijk de Waal
voorzitter FNV

Cor van Zadelhoff
makelaar