NIPO
7 maart 2002
Is beleggen uit en sparen in?
Uit het beleggingsonderzoek van het NIPO valt dat niet op te maken.
Beleggers maken hooguit even een pas op de plaats. Koersverlies is
geen reden om de beursvloer te ontvluchten. Veel beleggers weten zelfs
niet eens of ze al dan niet verlies geleden hebben.
Ook in het rampzalige beursjaar 2001 zijn er beleggers geweest die
winst geboekt hebben. Adriaan Eecen, onderzoeksdirecteur bij het NIPO,
kan dat weten, want hij is het ze gaan vragen. Onder zijn leiding vond
in het afgelopen najaar een grootschalig beleggingsonderzoek plaats.
Daaruit bleek dat van de 6,8 miljoen Nederlandse huishoudens bijna 45
procent, ofwel drie miljoen huishoudens, op een of andere manier
belegt. Rond 700.000 huishoudens doen dat uitsluitend indirect, via
een levensverzekering of een beleggingshypotheek. De overige 2,3
miljoen beleggen niet alleen indirect, maar ook direct in aandelen,
obligaties en andere beleggingsproducten.
De modale Nederlandse belegger is 48 jaar oud, is voor 71 procent man
en heeft een gemiddeld belegd vermogen van 50.000 euro. Dat gemiddeld
belegde vermogen heeft vorig jaar een flinke opdoffer gekregen.
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) was 2001 het
slechtste beursjaar sinds de oliecrisis van 1974 en dat hebben de
beleggers geweten. In de periode van twaalf maanden voor het onderzoek
hebben 1,7 miljoen particuliere beleggers een verlies geleden van
gemiddeld 10.500 euro. Maar er waren toch ook nog 538.000 beleggers
die zeiden winst gemaakt te hebben en wel gemiddeld 2.700 euro.
Meest opmerkelijk is echter dat 826.000 beleggers - dus meer dan een
kwart van allemaal - geen idee hadden hoe het hun beleggingen was
vergaan. Je zou toch verwachten dat bij uitstek de beleggende medemens
een calculerende medemens is. Maar aan een boom zo vol geladen met een
gemiddeld belegd vermogen van 50.000 euro, mist men kennelijk één,
twee pruimpjes niet. Ook Eecen kan slechts gissen naar de achtergrond
van deze opvallende onwetendheid.
Afwachtende houding
De vraag is dan: zit de schrik er goed in? Zijn particuliere beleggers
in paniek uit aandelen gestapt om weer met hangende pootjes terug te
keren naar die goede, oude, vertrouwde spaarrekening? Op het eerste
gezicht lijkt dat inderdaad het geval te zijn geweest. Het CBS heeft
voor 2001 een sterke toename van de spaartegoeden geregistreerd. De
groei bedroeg twaalf procent - het hoogste percentage van de afgelopen
vijfentwintig jaar - en was maar liefst vijf maal zo groot als in
2000. Toch kan Eecen in de resultaten van het NIPO-onderzoek niet
terugvinden dat particuliere beleggers op grote schaal zijn
overgestapt van beleggen naar sparen. Hij haalt er enkele vuistdikke
rapporten bij en vindt na enig bladeren in de cijferbrij de tabel die
hij zocht. Slechts veertien procent van de particuliere beleggers had
in de voorgaande twaalf maanden geld aan zijn beleggingsportefeuille
onttrokken. Niet schokkend, vindt Eecen. In eenzelfde onderzoek van
twee jaar eerder, in het najaar van 1999 toen de gemiddelde belegger
nog niet eens van WOL had gehoord, was dat zeventien procent.
Wel was het onttrokken gemiddelde in 2001 bijna twee maal zo hoog:
vorig jaar werd 16.300 euro onttrokken, tegen gemiddeld 8.300 euro in
1999. Minder dan eenderde van de beleggers die geld onttrokken in
2001, deed dat vanwege de economische ontwikkeling. Ongeveer evenveel
heeft onttrokken geld op een spaarrekening gezet en daarbij ging het
gemiddeld om 13.000 euro. Dus meer dan tweederde van de beleggers die
in 2001 geld onttrokken aan hun beleggingsportefeuille, gebruikte dit
vooral voor schuldaflossing en consumptieve doeleinden.
De door het CBS gesignaleerde sterke toename van de spaartegoeden
wortelt dus niet zozeer in het overhevelen van beleggen naar sparen,
maar waarschijnlijk meer in een verschuiving van de bestemming van
vrijkomende middelen. Ook uit het NIPO-onderzoek blijkt dat veel
minder aan de beleggingsportefeuilles is toegevoegd dan onttrokken.
Rond vijftien procent van de particuliere beleggers heeft gemiddeld
4.800 euro uit onder andere spaar- en inkomensrekeningen vrijgemaakt
om te beleggen. De helft daarvan ging naar beleggingsfondsen, ruim
eenderde naar Nederlandse aandelen.
De afwachtende houding van particuliere beleggers blijkt ook uit de
verschuivingen in de mate waarin zij anderen zouden aanbevelen om te
gaan beleggen in de verschillende categorieën. Zou in 1999 nog vijftig
procent het beleggen in aandelen aanbevelen, in 2001 was dat nog
slechts 32 procent. Voor de beleggingsfondsen was de verschuiving nog
veel groter. Daarentegen zou in 2001 meer dan de helft het beleggen in
obligaties aanbevelen, terwijl in 1999 veertig procent dat zou doen.
Voor de langere termijn
Ook voor het populaire idee dat juist particuliere beleggers
halsoverkop de beursvloer verlaten, als het even tegenzit, vindt Eecen
in zijn onderzoek geen bewijs. Op de vraag wat te doen in geval van
koersverlies, antwoordde slechts vier procent "verkopen". Een
overgrote meerderheid van 71 procent doet dan niets en een kwart van
de beleggers is daar niet duidelijk over.
Dus van een regelrechte "stampede" is geen sprake, als het even
tegenzit. Dat klopt ook wel, want het overgrote deel van de beleggers
doet het voor de langere termijn. Bijna tachtig procent van de
beleggers heeft een beleggingshorizon van meer dan een jaar, bijna
zestig procent kijkt zelfs verder dan vijf jaar. Slechts vijf procent
gaf aan te beleggen voor de zeer korte termijn.
Nederlandse beleggers zijn niet zo van die koerssurfers. Dat blijkt
ook uit hun aan- en verkoopgedrag. De helft van de beleggers in
beleggingsfondsen, handelde in de voorgaande twaalf maanden niet en
wie wel handelde, deed dat gemiddeld 2,8 keer. Van de obligatiehouders
bleef rond dertig procent aan de zijlijn staan en wie wel handelde
deed dat 1,8 keer. Iets meer dan een kwart van de houders van
individuele aandelen deed in de voorgaande twaalf maanden geen enkele
aan- of verkooptransactie. Wie wel handelde in individuele aandelen,
deed dat 7,6 keer.
Erg intensief zijn de beleggers ook niet met hun beleggingen bezig.
Gemiddeld besteden ze er ruim vier uur per maand aan door erover te
lezen, gesprekken te voeren, met de bank te bellen en dergelijke. Die
tijd varieert natuurlijk met de omvang van het belegd vermogen.
Beleggers die minder dan 23.000 euro belegd hebben, zijn er gemiddeld
zon 2,5 uur per maand mee bezig, maar bij een belegd vermogen tussen
de 23.000 en 90.000 euro is dat al zes uur en boven de 90.000 euro
ruim negen uur per maand. De meeste beleggers vinden hun
tijdsbesteding ook wel genoeg: zeven procent zou er echt meer tijd in
willen steken, terwijl 36 procent die behoefte absoluut niet heeft.
Toch geven ze de touwtjes niet graag uit handen. De helft van de
beleggers is doe-het-zelver en houdt de volledige controle over zijn
beleggingen. Het is zelfs zo dat 41 procent zich door niets en niemand
laat adviseren bij zijn beleggingsbeslissingen, niet door vrienden,
familie, collegas of door professionele partijen. Anderzijds besteedt
bijna dertig procent het beheer van zijn beleggingen uit aan een
vertrouwde adviseur die alles regelt.
Achttien procent van de beleggers die zich wel laten adviseren, leunt
op bankmedewerkers, tien procent op een assurantie- of
pensioenadviseur. Meest deskundig zijn volgens 36 procent de adviseurs
van de ABN Amro, gevolgd door de Rabobank (29%), ING (15%) en Robeco
(10%).
Slapend rijk
Interessant is tenslotte te weten op basis van welke informatie
beleggers hun beslissingen nemen. Het NIPO heeft dan ook gevraagd wat
in de voorgaande twee maanden de belangrijkste informatiebron was om
op het gebied van beleggen goed geïnformeerd te blijven. Alle denkbare
opties werden voorgelegd: dagbladen, tijdschriften, televisie, radio,
internet, noem maar op. En toch zei 28 procent van de beleggers dat
zij geen van die bronnen hadden geraadpleegd. Dat moeten dezelfde
mensen zijn geweest die geen idee hadden hoe het hun beleggingen was
vergaan. Zou het toch mogelijk zijn om door beleggen slapend rijk te
worden?
Voor de beleggers die wel een oogje in het zeil hielden, waren de
landelijke dagbladen verreweg de belangrijkste informatiebron. Dik een
kwart van alle beleggers noemde de landelijke dagbladen, op ruime
afstand gevolgd door twaalf procent die zijn informatie vooral van
internet haalt. Volgens Eecen is die score echter waarschijnlijk
enigszins vertekend door het feit dat alle ondervraagden in de
steekproef een internetverbinding hebben.
Geen van de andere informatiebronnen haalde de drempel van tien
procent. Ook niet de onafhankelijke beleggingsbladen, dus
beleggingsbladen die niet door marktpartijen worden uitgegeven zoals
Fiscalert (Labouchere), Geld en Beleggen (Wijs en Van Oostveen) en
Safe (Robeco). Slechts vier procent van de beleggers noemde deze
onafhankelijke bladen als de belangrijkste informatiebron.
Beleggingsbladen - al dan niet onafhankelijk - zijn sowieso niet erg
populair onder beleggers: 87 procent leest geen enkel beleggingsblad.
Dus ook Effect heeft nog een wereld te winnen.
Effect jaargang 2002 nummer 05
Blad van VEB; Vereniging van Effectenbezitters
www.veb.net