Leefbaar Nederland
Plan Bestuurlijke Vernieuwing
PLAN VAN LEEFBAAR NEDERLAND VOOR BESTUURLIJKE VERNIEUWING
"REVITALISERING VAN DE DEMOCRATIE"
Inleiding Er is veel kritiek op de wijze waarop ons land bestuurd wordt. Regering en parlement lijken het exclusieve domein te zijn geworden van de ca. 3% van de bevolking die lid is van een politieke partij. Openbare functies zoals bijvoorbeeld minister, staatssecretaris, burgemeester, Commissaris van de Koningin, of voorzitter van de NOS, zijn voorbehouden aan deelnemers aan het Haagse circuit. Capabele personen die daar geen deel van uitmaken, krijgen geen eerlijke kans toe te treden tot het openbaar bestuur. Niet alleen op Europees, maar ook op lokaal, regionaal en nationaal niveau bestaat een verontrustend groot democratisch tekort. Leefbaar Nederland wil dit op alle niveaus aanpakken door de democratie te revitaliseren. Daarvoor is echte politieke vernieuwing en een radicale mentaliteitsverandering nodig. De vrijwel onbeperkte macht van de politieke partijen moet worden terug gegeven aan de kiezers, zodat zij weer directe zeggenschap in en invloed krijgen op de politiek en het bestuur. Zo kan de overheid de gerechtvaardigde wensen van de bevolking eerder en beter onderkennen en deze op een creatieve en concurrerende manier vorm geven in adequate dienstverlening, die bevorderlijk is voor de kwaliteit van het leven.
Het kernprobleem
De traditionele politieke partijen hebben hun vrijwel onbeperkte macht vooral gebruikt om de eigen bestuurlijke posities te behouden en te versterken. Van de vroeger voor ons land zo kenmerkende verzuiling zijn onder invloed van de steeds maar toenemende welvaart nog maar enkele resten overgebleven. De identiteit van ons land heeft zich inmiddels ingrijpend gewijzigd. Daarvoor zijn enkele belangrijke oorzaken aan te wijzen. Naast de vrouwenemancipatie zijn dat bijvoorbeeld de seksuele revolutie, de komst van commerciële televisie, de betere scholingsgraad van de bevolking, de secularisering, de toename van het toerisme, het ontstaan van nieuwe religies c.q. sekten, de verdwijning van ideologieën, de immer voortschrijdende Europese eenwording en de omvangrijke instroom van immigranten. De beide Paarse kabinetten hebben hier niet of nauwelijks op ingespeeld. Hun gesloten bestuurscultuur heeft vooral geleid tot het cultiveren van het zogenaamde poldermodel. Met werkgevers c.q. ondernemersorganisaties en vakbonden werd samengewerkt op basis van wederkerigheid en wederzijdse afhankelijkheid. Deze onderlinge banden hebben in het begin geleid tot maatschappelijke stabiliteit, maar zijn op den duur door gebrek aan flexibiliteit verworden tot een obstakel voor de zo broodnodige vernieuwing van het openbaar bestuur. Vooral de verstikkende consensus in kleine kring, die elke vernieuwing als dreiging opvat voor de eigen positie blijft daardoor in stand. Het allesverlammende en alles omvattende regeeraccoord is dodelijk voor slagvaardige politiek. Iedereen kan zien dat de collectieve sector op vele terreinen ernstig faalt. Des te duidelijker wordt dit, nu de bestaande bestuurlijk inteelt onder druk komt te staan van de recente economische teruggang. Een situatie die noopt -tot soms onbegrijpelijke en onnodige- bezuinigingsmaatregelen en bovendien kan leiden tot een nog meer tekortschietend kwantitatief en kwalitatief aanbod uit de collectieve sector vergeleken met dat uit de marktsector. Voorbeelden zijn er te over: de toestroom van economische immigranten die vergaande consequenties heeft voor ons land, de ellenlange wachtlijsten in de gezondheidszorg, de ongefundeerde bestuurlijke schaalvergroting, variërend van ge-meentelijke annexaties tot mammoetscholen en ziekenhuizen die mensen vervreemden van hun eigen woon- en werkomgeving. Het zijn allemaal signalen die een verontrustend democratisch tekort in de besluitvorming aantonen, zowel op lokaal, regionaal als nationaal niveau. Er is sprake van een vlucht naar voren in onzalige grootschalige projecten zonder voldoende onderbouwing van nut en noodzaak waardoor zaken dicht bij huis worden verwaarloosd.
Politici uit Den Haag blijken ongevoelig te zijn geworden voor noden en verlangens van de bevolking. De hieruit voortvloeiende bevoogdende opstelling ten opzichte van nota bene hun eigen kiezers neemt soms onbetamelijke vormen aan. Wat te denken van referenda, waarin 90% van de kiezers zich uitspreekt tegen annexatie van hun gemeente, waarna deze uitslagen vervolgens door politici worden gebagatelliseerd of opzij geschoven.
Leefbaar Nederland wil een alternatief zijn voor de uitgebluste oude partijen, die vergroeid zijn met de bestaande orde. Door duidelijk te zijn in vaak onbespreekbare zaken wil zij politiek en burger weer tot elkaar brengen. En een einde maken aan de ongewenste neiging van de politiek onze vrijheid van meningsuiting te smoren door een overtrokken hang naar conformisme en consensus.
Uit het ontstaan en de recente sterke groei van onafhankelijke lokale partijen blijkt dat de inwoners van ons land hun geloof en vertrouwen in de traditionele landelijke partijen in steeds grotere mate aan het verliezen zijn. De onlangs gehouden gemeenteraadsverkiezingen tonen ontegenzeggelijk aan dat individuele burgers zich steeds vaker geroepen voelen initiatieven te ondernemen tot politieke actie in hun eigen leefgemeenschap. Zij willen democratische principes herstellen om plaatselijke problemen tot een oplossing te kunnen brengen.
Hun streven naar open democratisch bestuur, maar tegen achterkamertjespolitiek, onnodige besloten of geheime vergaderingen, bestuurlijke onderonsjes, dus tegen de in ons land gegroeide bestuurscultuur om de invloed van de kiezer terug te dringen, stuit onvermijdelijk op gemeentegrenzen.
Deze beperking van invloed c.q. macht beknot de politieke mogelijkheden van lokale partijen om resultaten voor hun kiezers te bereiken. Pregnante voorbeelden hiervan zijn gedwongen gemeentelijke herindelingen (annexaties!) of gemeentegrenzen overstijgende ruimtelijke ordeningsproblemen. De sterke afhankelijkheid van het gemeentelijk beleid van de besluitvorming van hogere bestuurslagen -provincie en het rijk- zet lokale partijen structureel op achterstand.
Wat LEEFBAAR NEDERLAND niet wil We verzetten ons tegen oude partijen:
die ideologische scheidslijnen in stand houden die de burgers geen enkele politieke duidelijkheid geven en iniatieven die van burgers zelf komen het liefst negeren;
die niet zozeer bezig zijn met zich in te zetten voor hun dierbare principes, maar met het veilig stellen van hun posities;
die een onderdeel geworden zijn van een nieuwe regentenstand, die opereert volgens het bekende adagium 'ons kent ons';
die het grondwettelijke en democratische recht van alle Nederlanders op benoeming in openbare diensten tot een farce hebben gemaakt;
die het grondwettelijke dualisme van regering en parlement in vérgaande mate uitgehold hebben;
die ons als staatsburgers geen reële invloed geven op samenstelling en beleid van de belangrijkste organen van ons politieke bestel: de regering en bestuurscolleges van gemeenten en provincies en zodoende een bestel in stand houden dat door en door kiezersonvriendelijk is;
die verkiezingen gereduceerd hebben tot een verplicht politiek ritueel om de schijn van een democratisch gelegitimeerd bestel op te houden, maar voor het te voeren beleid van geen of weinig betekenis zijn;
die een tweekamerstelsel handhaven dat al meer dan een eeuw ter discussie staat en in de huidige vorm een kwalijke verspilling van tijd, geld en energie is.
Wat LEEFBAAR NEDERLAND wil veranderen
Leefbaar Nederland wil het democratisch gehalte van onze samenleving aanzienlijk versterken, waardoor burgers meer echte zeggenschap krijgen, maar tegelijk ook aangesproken worden op hun verantwoordelijkheden als staatsburger, ouder, buurtbewoner, leerkracht, voetbalsupporter, enz
Het aangesproken worden op hun verantwoordelijkheid geldt ook voor politici en bestuurders, zowel op landelijk, provinciaal als locaal niveau. Dit betekent dat politici of bestuurders die onmiskenbare fouten hebben gemaakt bij de uitvoering van beleid of hun verantwoordelijkheid niet wensen te erkennen of te nemen, dienen te vertrekken. Hoe belangrijk dit is, hebben we kunnen zien bij de recente rampen in Enschede en Volendam.
Leefbaar Nederland wil de relatie tussen kiezers en gekozenen herstellen door hieraan een bij deze tijd passende, volwassen inhoud te geven. In een democratie dient de bevolking de uiteindelijke rechtsmacht te bezitten. Wetten worden pas gelegitimeerd, wanneer degenen die daaraan moeten gehoorzamen zo direct mogelijk bij de totstandkoming ervan betrokken zijn. In het huidige bestel zijn burgers gedwongen hun medebeslissingsrecht via verkiezingen af te staan aan een 'volksvertegenwoordiging' die vervolgens onderling de besluiten neemt. De uiteindelijke beslissingsmacht ligt dan in handen van een 'elite' die ver bo-ven hen staat. Dit is een karikatuur van wat democratie eigenlijk hoort te zijn: regering door het volk.
De invloed van de kiezer op overheidsbeslissingen op landelijk, provinciaal en ge-meentelijk niveau moet beduidend worden vergroot. Op landelijk niveau moet de kiezer een beslissende stem kunnen uitbrengen op de minister-president van zijn of haar keuze. Nu begint na de 2e Kamerverkiezingen tussen partijen het oncontroleerbare en onnavolgbare politieke steekspel rond de coalitievorming, met als onvoorspelbare uitkomst een regeerakkoord dat elke oppositie in de Kamer in wezen zinloos en overbodig maakt. Terwijl bovendien niet op voorhand duidelijk is wie de leiding krijgt van het nieuw te vormen kabinet.
Daarom is Leefbaar Nederland voorstander van een direct door de kiezers gekozen minister-president, die zijn of haar stempel kan drukken op de kabinetsvorming.
Leefbaar Nederland is er voorstander van bij aantreding van een nieuw kabinet of B&W de topambtenaren hun positie ter beschikking stellen.
Leefbaar Nederland wil de democratie nieuw leven inblazen. De nu bestaande centralistische manier van politiek bedrijven en besturen met de daarmee gepaard gaande top-down benadering heeft ertoe geleid dat kiezers nagenoeg geen enkel vertrouwen meer hebben in de politiek. Leefbaar Nederland wil daarom zoveel mogelijk bevoegdheden en bestuurlijke macht van de centrale regering ("Den Haag"') via decentralisering overhevelen naar het provinciale en gemeentelijke niveau. Om dezelfde reden -revitalisatie van de democratie- bepleit Leefbaar Nederland een kleinschaliger benadering in de politiek
Leefbaar Nederland wil geen opeenstapeling van regels, maar meer aandacht voor handhaving, evaluatie en reparatie van bestaande regelgeving zodat het werkt.
Leefbaar Nederland vindt dat de besluitvorming op het lokale en het provinciale (regionale) niveau beter op elkaar moeten aansluiten. Zij pleit daarom voor onderzoek naar de mogelijkheden dit tot stand te brengen.
Het feit dat in het huidige bestel de leden van de Eerste Kamer gekozen worden door de Provinciale Staten dient in de visie van Leefbaar Nederland te leiden tot een zwaardere weging van regionale aspecten bij de beoordeling van wetsvoorstellen
Het ambt van burgemeester dient open te staan voor iedere Nederlander die deze openbare functie ambieert. Inwoners van gemeenten moeten zich via rechtstreekse verkiezingen uit kunnen spreken over de geschiktheid van kandidaten. De onlangs geopende mogelijkheid om op georchestreerde wijze uit twee vooraf door de Commissaris van de Koningin en de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties goed bevonden kandidaten via verkiezingen de geschiktste kandidaat aan te wijzen, is bevoogdend en beledigend voor de mondigheid van kiezers.
Leefbaar Nederland is ook voorstander van rechtstreekse verkiezing van de Commissaris van de Koningin. Daardoor krijgt deze 'stadhouder' een duidelijk politiek mandaat van de kiezers mee, in tegenstelling tot de huidige benoemingsprocedure die in feite een niet gekozen bureaucraat oplevert. Om daartoe uiteindelijk te geraken, zou men vanaf heden bij nieuw te benoemen Commissarissen van de Koningin als experiment een referendum kunnen organiseren.
Gemeenteraden moeten in staat worden gesteld een politieke patstelling te doorbreken door middel van tussentijdse verkiezingen. Raadpleging van de inwoners van een gemeente is in zo'n situatie de enig juiste democratische oplossing voor politieke conflicten.
Gemeenteraadswerk is uitermate verantwoordelijk werk en verdient in een samenleving als de onze meer maatschappelijke en financiële waardering om kwalitatief hogere inbreng in de gemeenteraad te realiseren. Bij de dualiseringsoperatie van de commissie Elzinga is het accent te veel gelegd op de kwaliteitsverbetering van het bestuur en te weinig bij die van de gemeenteraad.
Er is Leefbaar Nederland alles aan gelegen de kloof tussen kiezers en gekozenen zoveel mogelijk te dichten. Daarom bepleit zij door middel van experimenten na te gaan in hoeverre het referendum een geschikt middel is om de band tussen kiezers en hun vertegenwoordigers te herstellen.
De band tussen kiezer en volksvertegenwoordiger kan op landelijk niveau worden versterkt door de invoering van een districtenstelsel. Leefbaar Nederland heeft reeds een landelijke lijst met vertegenwoordigers uit de districten. Het is juist de noodzaak om in contact met de kiezer te komen en te blijven, die Leefbaar Nederland als partij ertoe heeft gebracht kandidatenlijsten per kiesdistrict op te stellen. Leefbaar Nederland wil de politiek weer teruggeven aan de burger en de kiezer meer centraal stellen. Zij wordt als nieuwe politieke beweging geïnspireerd door dezelfde idealen als die welke voor lokale partijen dikwijls de aanleiding tot oprichting vormden.
Wetgeving die bedoeld is meer vormen van directe democratie te creëren, moet niet uitgaan van de huidige stand van zaken, maar van de nieuwe mogelijkheden die moderne informatie- en communicatiemiddelen bieden.
Leefbaar Nederland wil lokale partijen een politiek forum bieden op nationaal niveau. Zonder enige afbreuk te doen aan de onafhankelijkheid van lokale partijen, wil zij de randvoorwaarden creëren die noodzakelijk zijn om lokale problemen, die alleen op landelijk niveau kunnen worden opgelost, ook daadwerkelijk in de 2e Kamer aan de orde te laten komen.