Katholieke Universiteit Nijmegen
Expliciete aandacht voor woordenschatonderwijs
Betere prestaties allochtone leerlingen bij andere leesonderwijs
Hoewel hun leesprestaties minder goed zijn dan die van hun
Nederlandstalige klasgenootjes, zijn allochtone leerlingen in de
middenbouw van het basisonderwijs niet minder gemotiveerd. Ze zijn
gebaat bij ander leesonderwijs, met expliciete aandacht voor het
ontwikkelen van hun Nederlandse woordenschat en bij lezen onder
begeleiding, waarbij leerkracht uitleg geeft over de betekenis.
Meertalige leerlingen hebben in de eerste plaats een flinke
woordenschatbasis nodig voordat andere factoren zoals non-verbale
intelligentie, leesklimaat thuis, vrijetijdslezen, intrinsieke
motivatie, dezelfde positieve effecten hebben op de leesprestaties als
bij Nederlandstalige leerlingen. Expliciet woordenschatonderwijs op
school heeft dan ook een positief effect op de leesprestaties van
allochtone kinderen.
Dit concludeert drs. Willy van Elsäcker-Bok in haar proefschrift
waarop ze op 17 april aan de KU Nijmegen hoopt te promoveren. In het
proefschrift doet ze verslag van een tweejarig leesonderzoek onder 815
Nederlandse, Surinaamse, Turkse en Marokkaanse leerlingen in de
groepen 5 en 6 van de basisschool.
TV kijken positief voor Turkse en Marokkaanse kinderen
Voor de Nederlandse kinderen bleek er een negatieve relatie te bestaan
tussen TV kijken en de leesprestaties, maar voor Turkse en Marokkaanse
kinderen was deze relatie juist positief. Het lijkt erop dat de
visuele ondersteuning die de TV biedt bij de gesproken tekst of de
ondertiteling bij meertalige leerlingen een positief effect heeft op
het leesbegrip en de woordenschat.
Een positief leesklimaat in het gezin blijkt gunstig zijn voor het
technisch lezen, de leesmotivatie en het strategiegebruik van zowel
autochtone als allochtone kinderen. Voor de Nederlandse kinderen waren
leesklimaat thuis en vrijetijdslezen bovendien gunstig voor de scores
op begrijpend lezen en woordenschat. Dit was niet het geval bij de
allochtone groepen.
Hoewel de allochtone leerlingen gemiddeld even hoog scoorden op
intrinsieke leesmotivatie en zelf hoger op extrinsieke leesmotivatie
dan Nederlandse kinderen, bleken activiteiten als vrijetijdslezen,
zelfstandig lezen en ook het voorlezen op school voor meertalige
leerlingen minder motiverend en minder effectief te zijn dan voor
eentalige Nederlandse leerlingen, wellicht omdat deze activiteiten een
grote inspanning van de kinderen vereisen vanwege het talige karakter
ervan. Het gebruik van boeken met minder tekst en meer illustraties
ter ondersteuning van de tekst zou de motivatie voor dit soort
activiteiten kunnen verhogen en bovendien het leesbegrip en de
woordenschat positief kunnen beïnvloeden. Ook zou bij het
leesonderwijs aan meertalige leerlingen meer gebruik gemaakt kunnen
worden van andere vormen van visuele ondersteuning (video, TV,
computer).
Curriculum Vitae
Willy van Elsäcker-Bok is geboren op 29 mei 1951 te Beilen. Ze werkte
8 jaar op de basisscholen de Zwermkorf (Zuidwolde, Dr.) en de Van
Ostadeschool (Den Haag). Van 1980 -1993 was zij verbonden aan het
Centrum voor Onderwijs aan Anderstaligen in Den Haag. In deze periode
werkte zij mee aan de ontwikkeling van diverse NT2-materialen en
interculturele lesprogramma´s voor basisschoolleerlingen. Sinds 1993
is zij als schoolbegeleider werkzaam bij het Haags Centrum voor
Onderwijsbegeleiding (HCO). Daarnaast is ze sinds september 2001 als
post-doc verbonden aan de vakgroep Orthopedagogiek van de Katholieke
Universiteit Nijmegen. In het kader van het New Wave Project, een
samenwerkingsverband van het HCO, het Expertisecentrum Nederlands en
de Stichting Lezen, ontwikkelde zij met Ludo Verhoeven en drie Haagse
basisscholen het programma Interactief Lezen en Schrijven, een aanpak
voor motiverend lees- en schrijfonderwijs in de midden- en bovenbouw
van het basisonderwijs.
Van Elsäcker, W. (2002). Development of reading comprehension: The
engagement perspective - A study of reading comprehension, vocabulary,
strategy use, reading motivation and leisure time reading of third-
and fourth-grade students from diverse backgrounds in the Netherlands.
Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands, KUN.
11-4-2002