Partij van de Arbeid

Den Haag, 10 april 2002

BIJDRAGE VAN DICK DE CLOE (PVDA) AAN HET PLENAIR DEBAT OVER DE SAMENVOEGING VAN DE GEMEENTEN ECHT EN SUSTEREN EN TOEVOEGING VAN NIEUWSTADT AAN SITTARD/GELEEN (28 012)

Het lijkt erop dat in de provincie Limburg nog steeds geen samenhangend beleid wordt gevoerd met betrekking tot herindelingen. De meeste herindelingen vinden plaats in losse stukjes, het zijn steeds afzonderlijke plannen. Collega Jan Hoekema noemt de Limburgse voorstellen "postzegelplannen".

Dit maakt het lastig (schrijft ook de minister) om een integrale afweging voor een groter en samenhangend gebied te maken. Over deze losse en beperkte Limburgse herindelingen zijn door de PvdA-fractie ook bij de behandeling van de voorstellen voor Sittard/Geleen en Venlo/Tegelen, al opmerkingen gemaakt. De PvdA-fractie heeft toen ook, samen met de collega's van VVD, D66 en Groen Links de mogelijkheden verkend om de beperkte voorstellen te verbeteren. Via een PvdA-amendement werd Born samengevoegd met Sittard en Geleen en collega Balemans van de VVD was de initiatiefnemer om toen in één klap de gemeente Belfeld op te heffen.

En nieuwe initiatieven komen eraan. Zo denkt de gemeente Hunsel aan een grote plattelandsgemeente (zo'n 47.000 inwoners) samen met Heel, Thorn, Heythuysen, Haelen en Roggel & Neer.

Opnieuw een afzonderlijk plan of past het dit keer in een samenhangend beleid?

De commissie De Zeeuw heeft een paar jaar geleden handvaten gegeven om te komen tot de noodzakelijke versterking van gemeenten in Midden- en Noord-Limburg. De commissie ondersteunde de uitvoering van de kwaliteitsmonitor door de provincie Limburg en riep de provincie op bewegingen in de richting van hergroeperingen van gemeenten te stimuleren. De stuurgroep bepleitte een actieve rol voor de provincie om dit proces verder te brengen en het tempo erin te houden.

Hoe staat het nu eigenlijk in Limburg met de voortgang en het tempo ten aanzien van de uitvoering van de aanbevelingen van de commissie De Zeeuw? Zit er schot en samenhang in?

Dan het wetsvoorstel om de gemeenten Echt en Susteren samen te voegen tot één nieuwe gemeente. Het initiatief voor deze herindeling komt van de gemeentebesturen. De twee gemeenten zien zelf in dat zij te klein zijn geworden om hun taken goed en efficiënt uit te kunnen voeren.

De taak van de provincie bij een vrijwillige herindeling is met name te kijken of het plan ook in een groter geheel past. Want je kunt je de vraag stellen of het herindelingsplan niet snel bedacht is om te voorkomen dat Susteren of in het bijzonder de kern Nieuwstadt naar Sittard/Geleen zou gaan? Aan deze indruk kan ik niet geheel ontkomen.

De minister neemt het voorstel van de provincie Limburg over, behalve wat betreft de positie van de kern Nieuwstadt. De PvdA-fractie staat positief tegenover het voorstel om de gemeenten Echt en Susteren samen te voegen, inclusief het voorstel van de minister om Nieuwstadt over te laten gaan naar Sittard/Geleen. De kern Nieuwstadt is erg sterk georiënteerd op Sittard/Geleen, deze oriëntatie is nog versterkt door de toevoeging van de gemeente Born, inclusief het bedrijventerrein van NedCar, aan Sittard/Geleen. Het is dan ook logischer om Nieuwstadt aan Sittard/Geleen toe te voegen, zeker ook nu opnieuw uit de reacties van de bevolking blijkt dat men daar een voorkeur voor heeft vanuit een maatschappelijke oriëntatie op Sittard/Geleen. Bovendien zijn Susteren en Echt zonder de kern Nieuwstadt samen stevig genoeg om met zijn tweeën een nieuwe gemeente te vormen.

Al tijdens de debatten over de herindelingen in Zuid-Limburg in 1980-81 (onder leiding van VVD-minister Wiegel werden toen de grootste voorstellen voor Zuid-Limburg gemaakt) voelde de

PvdA-fractie voor indeling van de toen nog zelfstandige gemeente Nieuwstadt bij Sittard. Dat is toen niet doorgegaan omdat de toen nieuw te vormen gemeente Susteren dan te klein zou worden. Dit argument geldt nu niet meer.

Ook in juni 2000 bij de behandeling van de herindeling van Sittard/Geleen wilde de PvdA-fractie de kern Nieuwstadt bij Sittard/Geleen voegen, maar de Kamer besloot de kwestie bij het nu voorliggende wetsvoorstel te bekijken. Wel werd toen een motie ingediend door collega Hoekema (D66), gesteund door collega Balemans (VVD) en mijzelf. Hierin werd de regering verzocht te bevorderen dat de provincie Limburg - in het licht van de plannen tot samengaan van de gemeenten Echt en Susteren - nadrukkelijk de bestuurlijke toekomst van de kern Nieuwstadt in relatie tot Sittard/Geleen in beeld zou brengen.

Overigens, het provinciaal bestuur vertikte het aanvankelijk om op de argumenten van de Tweede Kamer in te gaan. De minister moest er expliciet om vragen. Dat is toch een vreemde gang van zaken.

De minister heeft nu een wetsvoorstel ingediend waarbij de kern Nieuwstadt bij Sittard/Geleen komt en de gemeenten Echt en Susteren zonder die kern samengaan. De PvdA-fractie volgt dezelfde lijn en wil Sittard/Geleen nog steeds versterken met Nieuwstadt. De VVD-fractie echter wijkt van de eerder ingezette lijn af. De duidelijkheid, durf en daadkracht, die in het debat in 2000 werd bepleit, is als sneeuw voor de zon verdwenen. De medeondertekenaar van de motie Hoekema lijkt nu van de eerdere ideeën weg te lopen door ervoor te pleiten om Nieuwstadt bij Echt en Susteren te voegen. Waren bij het opheffen van de gemeente Belfeld de sociale en economische oriëntatie van bevolking en bedrijfsleven, de versterking van de centrumgemeente Venlo en het feit dat ook een centrumgemeente goed voor het landelijk gebied kan zorgen, de belangrijke argumenten voor de VVD-woordvoerder om Belfeld bij Venlo te voegen, nu gelden deze argumenten plotseling niet voor de toevoeging van Nieuwstadt aan Sittard/Geleen. Wellicht kan collega Balemans van de VVD-fractie mij en de inwoners van Nieuwstadt dat nog eens uitleggen. Er is van de zogenaamde VVD duidelijkheid, durf en daadkracht geen fluit meer over. Uw rug is niet meer recht en uw knieën zijn wel erg slap.

In het definitieve wetsvoorstel geeft de regering aan toch verkiezingen te willen in Sittard/Geleen indien Nieuwstadt daaraan is toegevoegd. En plotseling voelt Sittard/Geleen niets meer voor de toevoeging van Nieuwstadt aan Sittard/Geleen. Verkiezingen zijn 'ontoelaatbaar', 'maatschappelijk onverantwoord' en hebben ernstige gevolgen en risico's voor deze gemeente. Alsof een onvoorstelbare ramp de gemeente treft bij het houden van verkiezingen.

De PvdA-fractie begrijpt best dat verkiezingen een extra druk leggen op het fusieproces, maar dat onverantwoord en ontoelaatbaar noemen is grote onzin. Een gemeente met bijna 100.000 inwoners moet toch tegen een stootje kunnen? Of spelen er soms andere argumenten een rol?

Dat er verkiezingen gehouden zouden moeten worden komt niet zoals gebruikelijk doordat het aantal inwoners met meer dan 10% stijgt. Het komt omdat het inwonertal van Sittard/Geleen door toevoeging van Nieuwstadt boven de 100.000 komt, zodat de gemeente in een andere categorie komt m.b.t. het aantal raadsleden. Als de gemeente Sittard-Geleen met de toevoeging van Nieuwstadt onder de 100.000 inwoners zou blijven, of als de gemeente al meer dan 100.000 inwoners had geteld, waren er ook geen verkiezingen voorgesteld. De regering erkent dat het bij herindelingen/grenscorrecties regelmatig voorkomt dat inwoners niet direct via verkiezingen zijn vertegenwoordigd in het bestuur van nieuw gevormde gemeenten (denk aan de inwoners van de Vinex-wijken Leidschenveen en Ypenburg). Ook erkent de regering dat bij de aanwezige regels om nieuwe verkiezingen bij een herindeling voor te schrijven het beeld van een zekere mate van willekeurigheid ontstaat.

Voor de PvdA-fractie is toename van het aantal raadsleden een te willekeurige grond voor het houden van verkiezingen in een gemeente na herindeling. Hieruit volgt dan ook ons voorstel om artikel 52 van de wet Arhi aan te passen zodat een toename van het aantal gemeenteraadsleden geen argument meer is voor het houden van verkiezingen. Er worden immers ook geen tussentijdse verkiezingen gehouden als een gemeente uit zichzelf groeit. De minister gaf zelf al aan dat de gevolgen van de regeling in artikel 52, tweede lid, onderdeel c, van de wet Arhi voor een situatie zoals in Sittard-Geleen hem aanleiding geeft om zich in de nabije toekomst op deze regeling te beraden. De PvdA-fractie nodigt hem nadrukkelijk uit toe te zeggen deze regeling aan te passen.

Dan een laatste punt. Hoewel de gemeenten Echt en Susteren tijdens de gesprekken met de vertegenwoordiger van gedeputeerde staten en in moties duidelijk hebben aangegeven aansluiting te willen bij de regio Zuid-Limburg, heeft de provincie Limburg geadviseerd om de nieuwe gemeente in te delen bij de regio Midden-Limburg. De minister neemt dit voorstel over. Kan hij de argumenten daarvoor nog eens toelichten? En is er inzicht welke zogenaamde ontvlechtingskosten met deze operatie zijn gemoeid en wie gaat die betalen?