Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Surinaamse taal Trio dwingt tot eerlijkheid
2 april 2002 De Leidse taalonderzoekster Eithne Carlin heeft in een door NWO gesubsidieerd onderzoek ontdekt dat de Surinaams inheemse taal Trio zeer nauwkeurig omgaat met het waarheidsgehalte van uitspraken. Carlin is vrijwel klaar met het op schrift stellen van de complete grammatica van het Trio.
De precisie van het Trio maakt het lastig Nederlandse zinnen goed in het Trio te vertalen. Dit leidt tot veel misverstanden tussen de Triobevolking en de Surinaamse overheid. Soms komen Nederlandssprekenden zelfs over als leugenaars.
Het Trio bevat bijvoorbeeld een zogeheten frustratieve uitgang. Die uitgang drukt uit dat er een verwachting was die niet is ingewilgd. Zo zei een overheidsambtenaar in het Nederlands: "Ik heb je gezegd dat we een school gaan bouwen, maar nu blijkt dat we er geen geld voor hebben." Een tolk vertaalde dit naar het Trio maar vergat de frustratieve uitgang aan het woord gezegd toe te voegen. Nu wekte de zin de indruk dat de ambtenaar tijdens de belofte al wist dat de school er nooit zou komen.
Trio laat geen ruimte voor vaagheden. Wie zegt: "De man is naar de stad gegaan", moet in de werkwoordsvorm aangeven of hij zelf heeft gezien dat de man naar de stad ging. Voor het geval de spreker geen ooggetuige was, moet hij nog aangeven of hij het van horen zeggen heeft, of van een indirect bewijs. In de meeste andere talen is deze precisie alleen mogelijk met lange bijzinnen, zoals in het jargon van juristen.
De Triobevolking spreekt altijd met gedempte stem, bijna fluisterend. Een stemverheffing is in hun cultuur zeer ongepast. In veel gevallen is de toon van een gesprek zelfs nog belangrijker dan de inhoud. Het is niet verwonderlijk dat ook dit leidt tot misverstanden tussen de Triobevolking en de Surinaamse overheid.
Trio wordt gesproken door ongeveer 2200 mensen aan beide zijden van de grens tussen Suriname en Brazilië. Ze wonen verspreid over een paar dorpen in het oerwoud. De dorpen onderling communiceren intensief elke ochtend en avond via de radio. Ook reizen de bewoners veel tussen de dorpen in boomstamkano's met buitenboordmotoren over de rivieren. Verder is de levenswijze nog vrij traditioneel. De Triobevolking leeft van de jacht en de landbouw.
Nadere informatie bij dr Eithne Carlin (UL, Afdeling Vergelijkende Taalwetenschappen)tel. 071 5127659e-mai: e.b.carlin@let.leidenuniv.nl. Eithne Carlin publiceert samen met Jacques Arends in september een Engelstalige atlas van alle talen in Suriname: "Atlas of the Languages of Suriname." uitgever KITLV Press, Leiden