Ministerie van Buitenlandse Zaken
---
Afghanistan - politiek
Loya Jirga
Vorming nationaal leger
Buurlanden
Mensenrechten
Nederlandse bijdrage aan equipe van EU Speciale Vertegenwoordiger Klaiber
Afghanistan - militair
Nederlandse bijdrage aan Enduring Freedom
Fregatten
C-130
F16's
Afghanistan - Humanitair en wederopbouw
Wederopbouw
Humanitair
Ministerie van Ministerie van
Buitenlandse Zaken Defensie
Postbus 20061 Postbus 20701
2500 EB 's-Gravenhage 2500 ES 's-Gravenhage
Telefoon 070-3486486 Telefoon 070-3188188
Aan:
de Voorzitter van de
Tweede Kamer der
Staten-Generaal
Plein 2
's-Gravenhage
I.a.a.:
de Voorzitter van de
Eerste Kamer der
Staten-Generaal
Binnenhof 22
's-Gravenhage
Uw brief Uw kenmerk Ons nummer Datum
DPZ-076/2002 28-03-2002
Onderwerp: Ontwikkelingen Afghanistan, ISAF en operatie Enduring Freedom
Zeer geachte Voorzitter,
Als toegezegd informeren wij U over de recente ontwikkelingen in
Afghanistan, waarbij wordt ingegaan op politieke, militaire en humanitaire
en wederopbouw-aspecten.
De minister van Buitenlandse Zaken De minister van Defensie
De minister voor Ontwikkelingssamenwerking
Afghanistan - politiek
---
De politieke situatie in Afghanistan ontwikkelt zich langzaam in positieve
richting maar blijft kwetsbaar. Ook in de afgelopen maand zijn belangrijke
stappen gezet in het proces van normalisering van het leven en wederopbouw
van de Afghaanse maatschappij.
Loya Jirga
---
Het ziet ernaar uit dat de Loya Jirga als gepland op 22 juni a.s. zal
beginnen. De interim-regering zegt zich bewust verre van de voorbereidingen
door de Commissie van 21 te houden en laat facilitering over aan de VN om
iedere schijn van partijdigheid te vermijden. De VN-vertegenwoordiging te
Kaboel heeft, samen met de 21-koppige onafhankelijke commissie die de Loya
Jirga moet organiseren, een plan van aanpak geformuleerd dat aan de
buitenlandse vertegenwoordigingen in Kaboel is gepresenteerd. Het proces,
dat moet starten met de selectie van 1000 tot 1200 afgevaardigden, moet
conform de Afghaanse traditie op gang komen vanaf het lokale niveau via
intensief overleg op dorpsniveau met stam- en dorpsoudsten. Cruciaal daarbij
is dat voorkomen wordt dat plaatselijke krijgsheren het proces naar hun hand
gaan zetten.
Het aantal vrouwelijke deelnemers zou 15 tot 25 % van het totaal moeten gaan
bedragen. Men voorziet vertegenwoordiging van de vluchtelingenpopulaties in
Pakistan en Iran, alsmede van nomaden. Tijdens een onderhoud met de
Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiger in Kaboel liet Voorzitter Hamid
Karzai van de Afghaanse interim-regering zich positief uit over de aanloop
naar de Loya Jirga.
Ex-koning Zahir Shah zal, overeenkomstig de afspraken in Bonn, de Loya Jirga
openen. Zijn terugkeer was oorspronkelijk voorzien voor 21 maart jl., maar
is om veiligheidsredenen uitgesteld. Hoewel van de aanwezigheid van de
koning een zeker stabiliserend karakter kan uitgaan, bestaan er zeker ook
elementen die de voormalige monarch en zijn entourage vijandig gezind zijn.
Aan de beveiliging van Zahir Shah c.s. zal dan ook de nodige aandacht moeten
worden besteed. Dit is in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de
interim-regering.
Vorming nationaal leger
---
In een gezamenlijke vergadering hebben vrijwel alle krijgsheren verklaard
bereid te zijn mee te werken aan de totstandkoming van één Afghaans leger.
Zelfs de Hezb-I-Islami, een groepering die ooit de onlangs uit Iran
verbannen Hekmatyar als leider had, toonde zich solidair. Bij dit alles
blijft het de vraag of de interim-minister van Defensie, de Tadzjiekse
krijgsheer Fahim, persoonlijk werkelijk zo overtuigd is van de wenselijkheid
een nationaal leger op te zetten. Daarnaast heeft een bijeenkomst van
provinciale gouverneurs plaatsgevonden. Voorzitter Karzai heeft hen
indringend toegesproken over het belang van het tegengaan van
narcotica-teelt en waarschuwde dat de centrale overheid bereid was hieraan
desnoods met geweld een einde te maken.
Buurlanden
---
Voorzitter Karzai zet zich in om de voor Afghanistan zo belangrijke relaties
met de verschillende buurlanden te verbeteren. Na zijn recente bezoek aan
Iran bezocht hij onlangs de Centraal-Aziatische republiek Oezbekistan, waar
hij president Karimov ontmoette. Daarnaast bezocht Karzai India waar hij in
zijn gesprekken met de Indiase regering zorgvuldig vermeed uitspraken te
doen die als anti-Pakistaans zouden kunnen worden opgevat. De relaties
tussen de interim-regering en haar rivaliserende buren, Iran en Pakistan,
zijn door het optreden van Karzai verbeterd. Tijdens een kort bezoek van
Hamid Karzai aan Turkmenistan werden met de Turkmeense President Niyazov
plannen besproken voor een gaspijplijn door Afghanistan. Leverantie van
elektriciteit door Turkmenistan aan Afghanistan was eveneens onderwerp van
gesprek.
Voorzitter Karzai bezocht recentelijk ook de Russische Federatie.
Voornaamste gespreksonderwerp vormde de Russische rol bij de wederopbouw van
Afghanistan. Hamid Karzai wenst zich te verzekeren van Russische steun bij
de wederopbouw van vooral industriële- en landbouwfaciliteiten.
Van 13 tot 15 maart heeft Voorzitter Karzai Duitsland bezocht in gezelschap
van een aantal ministers van de Afghaanse interim-regering. Ook hier was
samenwerking bij de wederopbouw een van de belangrijkste
gespreksonderwerpen. Duitsland geeft onder andere technische assistentie bij
de vorming van een Afghaanse politiemacht.
Mensenrechten
---
Verontrustend zijn de berichten, onder andere van de Human Rights Watch,
over veelvuldige mensenrechtenschendingen tegen de Pashtun-bevolking in het
noorden van Afghanistan, met name in het gebied van Mazar-i-Sharif. De
Pashtun zijn daar in de minderheid. Alle andere etnische groeperingen zouden
zich aan wandaden tegenover de Pashtun schuldig maken. De gevolgen hiervan
kunnen verstrekkend zijn, niet alleen voor de terugkeer van Afghaanse
vluchtelingen en de voorbereidingen van de Loya Jirga, maar ook voor
minderheden in de delen van het land waar Pashtun in de meerderheid zijn.
Tijdens een mensenrechtenseminar in Kaboel op 9 maart jl. suggereerden
Voorzitter Karzai en VN Hoge Commissaris voor de Mensenrechten Mary Robinson
dat mogelijk een soort van Waarheidscommissie zou moeten worden ingesteld.
Over de reikwijdte van een dergelijke commissie lieten zij zich overigens
geen van beiden uit. De Voorzitter gaf tijdens eerdergenoemd gesprek met de
Nederlandse Vertegenwoordiger te Kaboel aan dat een Afghaanse commissie
onderzoek zal verrichten naar eventuele schendingen van mensenrechten van de
Pashtun-minderheid in Noord- Afghanistan. Karzai gaf tegelijkertijd aan zelf
van mening te zijn dat één en ander meeviel: er is zijns inziens geen sprake
van etnische vervolging.
De Speciale Rapporteur voor Mensenrechten van de VN, Kamal Hossain, heeft
aan de VN Commissie voor Mensenrechten gerapporteerd over de situatie in
Afghanistan. Hij deed een dringende oproep om de wreedheden van de afgelopen
decennia niet onbestraft te laten. Er zal besloten moeten worden of de
verantwoordelijken voor de mensenrechtenschendingen vervolgd moeten worden
of gekozen wordt voor een waarheidscommissie om tot nationale verzoening te
komen. Hij is daarnaast van mening dat totstandkoming van een politiemacht
en een onafhankelijk rechtssysteem een hoge prioriteit dienen te krijgen van
de interim-regering.
Nederlandse bijdrage aan equipe van EU Speciale Vertegenwoordiger Klaiber
---
Het kantoor van EU-vertegenwoordiger Klaiber in Kaboel is volledig
operationeel. Nederland heeft een bijdrage aan het team van Klaiber geleverd
in de vorm van een woordvoerder. Klaiber geeft aan dat de samenwerking met
vertegenwoordigingen van EU-Lidstaten in Kaboel prima verloopt. Coördinatie
met het EU-noodhulpprogramma ECHO is voor verbetering vatbaar. Nederland
heeft dit inmiddels bij de Commissie en bij ECHO aangekaart.
ISAF
In de Veiligheidsraad wordt gesproken over de verlenging van het mandaat
van ISAF en over uitbreiding van het operatiegebied. Over het eerste lijkt
weinig discussie te bestaan; vrijwel iedereen is het erover eens dat deze
succesvolle missie niet kan worden afgebroken. Daarover zou, ook ten behoeve
van een goed verloop van de Loya Jirga, tijdig duidelijkheid over moeten
bestaan. Ten aanzien van inzet van ISAF buiten Kaboel geldt dat er geen
animo bestaat voor het legeren van eenheden in de andere steden in
Afghanistan. Dit zou een groot beslag op troepen leggen, logistiek op grote
moeilijkheden stuiten en militair bepaald risicovol kunnen zijn. Denkbaar is
dat, indien de situatie in een van de andere steden dit vereist, een op de
specifieke situatie toegesneden ISAF-eenheid wordt geformeerd die vanuit
Kaboel wordt ingezet. Op deze wijze kan steeds flexibel worden ingespeeld op
veranderende omstandigheden. Uitbreiding van het operatiegebied van ISAF
vergt overigens een wijziging van het mandaat. De discussie op dit punt is
overigens nog bepaald tentatief; beslissingen zijn hier bepaald niet in
zicht.
Uit de rapportages over Kaboel blijkt dat de criminaliteit een punt van
aanhoudende zorg blijft. ISAF heeft een poging verijdeld om wapens en
munitie uit Kaboel naar de Pansjir-vallei over te brengen. Een nader
onderzoek is ingesteld. Aangenomen wordt dat meerdere krijgsheren trachten
hun middelen buiten controle van ISAF en de interim-regering te brengen.
Het Nederlandse ISAF-detachement heeft zelfstandig en gezamenlijk met
Afghaanse politie patrouilles uitgevoerd in het toegewezen operatiegebied in
Kaboel. Tijdens de uitvoering van nachtelijke patrouilles worden ook
Patria-pantserwielvoertuigen ingezet. Tevens kan worden gemeld dat het
taakgebied van het peloton commandotroepen in het Nederlandse detachement is
uitgebreid. Dit peloton wordt ingezet voor verkenningstaken. Het taakgebied
was aanvankelijk beperkt tot de Nederlands-Duitse sector, maar op verzoek
van de Duitse commandant van het Duits-Nederlands-Deens-Oostenrijkse
contingent wordt dit thans uitgebreid tot geheel Kaboel en de twee
verbindingswegen tussen Kaboel en Bagram. Dit valt binnen het mandaat van
ISAF.
Twee Nederlandse militairen zullen op korte termijn worden gestationeerd op
de vooruitgeschoven logistieke basis van het
Duits-Nederlands-Oostenrijks-Deense ISAF-contingent in Termez, Oezbekistan.
Afghanistan is in de nacht van 25 en 26 maart jl. getroffen door zeker twee aardbevingen en zware naschokken. ISAF heeft positief gereageerd op een verzoek noodhulp te leveren. Inmiddels heeft de commandant van het Duits-Nederlands-Deens-Oosterijkse bataljon een humanitair detachement samengesteld uit Duitse, Nederlandse en Deense militairen. De hoofdtaak van deze militairen is gewonden in het rampgebied te verzorgen en/of te vervoeren. Daartoe levert Nederland een ziekenauto. Duitsland stelt eveneens ziekenauto's ter beschikking. De Deense bijdrage bestaat uit EOD/geniepersoneel. Een Duits infanteriedetachement en een Nederlandse eenheid van het korps commandotroepen zorgen voor de beveiliging. Het op 27 maart jl. naar het rampgebied vertrokken hulpdetachement bestaat in totaal uit 125 militairen, waaronder 21 Nederlandse militairen en vijf voertuigen.
Op 23 maart jl., het begin van het nieuwe schooljaar in Afghanistan, heeft
de commandant van het Nederlandse ISAF-contingent onder enorme
belangstelling een meisjesschool geopend. Op 25 maart jl. werd door de
contingentscommandant een jongensschool geopend. De scholen konden door het
Nederlandse ISAF-contingent worden opgeknapt met gebruikmaking van de onder
meer door de minister voor ontwikkelingssamenwerking toegezegde financiële
middelen (een bedrag van 50.000 Euro) ten behoeve van de uitvoering van
zogenaamde "quick impact projects".
Zoals toegezegd in onze brief van 21 december jl. berichten wij u binnenkort
over de stand van zaken na drie maanden deelname aan ISAF.
Enduring Freedom
Begin maart startte in het gebied tussen Khost en Gardez in het oosten van
Afghanistan operatie Anaconda. De operatie was gericht op het elimineren van
in het gebied verblijvende Al Qaida- en Talibanstrijders. Bij de operatie
zijn naast Amerikaanse en Afghaanse eenheden ook Australische, Canadese,
Duitse, Deense, Franse en Noorse speciale eenheden betrokken. De operatie is
van start gegaan met het afgrendelen van het gebied om te voorkomen dat de
strijders de wijk nemen naar Pakistan. Vervolgens zijn specifieke doelen
vanuit de lucht gebombardeerd. Daarbij zijn verschillende jachtvliegtuigen,
waaronder Franse Mirages vanaf het vliegveld Manas in Kirgizië, ingezet.
Vervolgens zijn grondtroepen en helikopters het gebied binnengegaan. Zoals
bekend zijn tijdens de felle gevechten aan beide kanten slachtoffers
gevallen. Het Pentagon heeft inmiddels aangekondigd dat Operatie Anaconda is
voltooid.
De militaire strijd tegen restanten van Al Qaida en de Taliban in
Afghanistan gaat echter door, zoals ook blijkt uit de aangekondigde deelname
van een aanzienlijke Britse troepenmacht aan gevechtsoperaties. Het VK zal
rond 1700 militairen sturen, geformeerd rondom het hoofdkwartier van de
derde Commando Brigade (Royal Marines). De eenheid zal het vliegveld Bagram,
ten noorden van Kaboel, als basis gebruiken. De additionele taakgroep van
Britse mariniers heeft op 25 maart jl. een begin gemaakt met de ontplooiing
in Afghanistan. Naar verwachting zullen Amerikaanse en andere
coalitie-eenheden nog geruime tijd in Afghanistan aanwezig blijven. Zoals
bekend heeft het Afghaanse interim-bewind zich bij monde van voorzitter
Karzai voorstander betoond van voortzetting van de offensieve acties tegen
Al Qaida en Taliban strijders in Afghanistan.
Nederlandse bijdrage aan Enduring Freedom
---
In onze brief van 27 februari jl. (Kamerstuk 27 925, nr. 46) werd reeds
ingegaan op een eventuele taakuitbreiding van de fregatten. Op basis van
aanvullende informatie over de wijze van optreden van de andere landen in de
coalitie tegen terrorisme heeft de Regering besloten over te gaan tot een
beperkte uitbreiding van de taken van de fregatten. Bij het besluit hebben
de volgende overwegingen een rol gespeeld.
Het recht op zelfverdediging is de juridische grondslag voor de Nederlandse
bijdrage aan operatie Enduring Freedom. Het zeeoorlogsrecht is van
toepassing. Om vast te stellen of een bepaald schip wordt gebruikt ten
dienste van de Taliban en/of Al Qaida is de coalitie onder dit rechtsregime
bevoegd schepen, ook die onder vreemde vlag varen, te "boarden". Bij
vermoeden van een schending van de neutraliteit mag vervolgens een inspectie
aan boord worden uitgevoerd.
Het is gebleken dat de meeste coalitielanden in het kader van de
bevoegdheden, voortvloeiend uit het zeeoorlogsrecht, regelingen hebben
getroffen voor het uitvoeren van "boardings". Gelet daarop heeft de Regering
besloten de commandanten van de Nederlandse fregatten toe te staan te
"boarden" indien de gezagvoerder van het te onderzoeken schip zich daar niet
tegen verzet. Indien aan boord verdachte personen of goederen worden
aangetroffen, zal het Nederlandse personeel van boord gaan en de Amerikaanse
eenheden op de hoogte stellen. Deze bevoegdheid komt in grote lijnen overeen
met de wijze van optreden van andere coalitielanden. Zo snel mogelijk zullen
twaalf mariniers voor de twee fregatten worden ingevlogen om te assisteren
bij het uitvoeren van de "boardings".
In de eerste helft van april zal de KDC-10 worden gestationeerd op de
vliegbasis Al-Udeid in Qatar. Het detachement zal bestaan uit 35 personen.
Deze KDC-10 zal worden ingezet ten behoeve van 'air-to-air-refueling' van
vliegtuigen van de coalitie en worden opgenomen in de Amerikaanse
tankervloot. De Status of Forces Agreement (SOFA) met Qatar kwam op 11 maart
jl. tot stand.
De C-130 is in de eerste helft van april beschikbaar voor inzet vanaf
vliegveld Manas in Kirgizië. Het detachement zal bestaan uit 45 personen.
Deze C-130 maakt deel uit van een samenwerkingsverband met Denemarken en
Noorwegen, die elk eveneens een C-130 op Manas zullen stationeren. Noorwegen
heeft hier de leiding. Dit samenwerkingsverband heeft als voordeel dat
verschillende taken (medisch, beveiliging, onderhoud) gezamenlijk kunnen
worden uitgevoerd, zodat de omvang van het detachement zo klein mogelijk
gehouden kan worden. De precieze datum van de stationering wordt bepaald in
overleg met Noorwegen en Denemarken. De C-130 zal vanuit Kirgizië worden
ingezet voor tactisch luchttransport van en naar Afghanistan, en eventueel
daarbuiten.
De Nederlandse F16's zullen volgens de huidige planning in eind juni dan wel
begin juli op Manas gestationeerd worden ter aflossing van de thans
aanwezige Franse Mirage gevechtsvliegtuigen. Zoals bekend zal ook bij deze
stationering zeer nauw worden samengewerkt met Denemarken en Noorwegen,
waarbij is afgesproken dat Nederland de leiding heeft. Op basis van een nog
uit te voeren verkenning en nader overleg met coalitiepartners zal het
aantal F16's en de omvang van het detachement worden bepaald. De F16's
zullen worden ingezet voor het verlenen van luchtsteun bij grondoperaties.
De geweldsinstructie en de procedures voor de doelaanwijzing worden thans
uitgewerkt.
Ten behoeve van de stationering van de C-130 en de F-16's op Manas is per
notawisseling een overeenkomst inzake de status van het Nederlandse
defensiepersoneel tot stand gebracht. In afwachting van afronding van de
Kirgizische goedkeuringsprocedure wordt deze vanaf 14 maart jl. voorlopig
toegepast.
Wederopbouw
---
Op maandag 4 maart jl. vond in Genève de vergadering van de Afghanistan
Support Group plaats, die werd georganiseerd naar aanleiding van de
presentatie van het Immediate and Transitional Assistance Programme for
Afghanistan (ITAP). Het ITAP bevat een integrale benadering van de
hulpverlening en wederopbouwactiviteiten. De benodigde fondsen voor het ITAP
bedragen USD 1,8 mld., waarvan USD 1,1 miljard voor VN-organisaties en USD
0,7 miljard voor NGO's. Onder de leden van de ASG bestaat consensus over de
prioriteiten voor humanitaire hulp. In de nieuwe versie van de opzet van het
trust fund voorde wederopbouw van Afghanistan is grotendeels aan de
Nederlandse wensen en die van andere donoren tegemoetgekomen. Het fonds is
in deze opzet het belangrijkste financieringsinstrument voor gecoördineerde
inzet van schenkingsmiddelen voor prioritaire uitgaven voor wederopbouw.
De Afghaanse interim autoriteit lijkt de kwestie van 'ownership' goed op te
pakken. Een centrale rol in dit verband wordt opgeëist door de Afghan
Coordination Authority onder leiding van Ashraf Ghani, een vertrouweling van
Voorzitter Karzai. Plaatsvervangend Speciaal Vertegenwoordiger van de
Secretaris-Generaal en Plaatsvervangend Hoofd van de United Nations
Assistance Mission to Afghanistan (UNAMA), Nigel Fisher, gaf aan nauw met de
Afghan Coordination Authority (ACA) te zullen samenwerken. De samenwerking
tussen Nigel Fisher en Ashraf Ghani zal met name vorm krijgen in de sfeer
van de wederopbouw. Wederopbouwactiviteiten zullen worden gerangschikt tot
sectorale groepen onder leiding van organisaties die ieder een
corresponderend ministerie naast zich zullen hebben. De organisatie in
kwestie zal zelf het secretariaat moeten voeren en standaard zorgen voor
capaciteitsopbouw bij het partner-ministerie. De uitvoering van de relatie
met het ministerie zal nauwkeurig worden gecontroleerd door de organisaties
van Nigel Fisher en Ashraf Ghani op consistentie met de nationale
doelstellingen van Afghanistan. Daarnaast kondigde Nigel Fisher aan, dat hij
samen met Ashraf Ghani projectvoorstellen zal toetsen op compatibiliteit met
het nationale ontwikkelingskader, haalbaarheid van doelstellingen, invloed
op overheidscapaciteit en genderaspecten.
Op ongeveer 3.000 scholen verspreid over heel Afghanistan is voor meer dan
1,5 miljoen kinderen het afgelopen weekend het nieuwe schoolseizoen in
Afghanistan officieel van start gegaan. Voor veel kinderen was dit de eerste
schooldag sinds zes jaar.
Humanitair
---
Op 25 maart jl. is het noorden van Afghanistan opnieuw getroffen door twee
aardbevingen met de kracht van circa 6 op de schaal van Richter alsmede door
een aantal hevige naschokken. Het epicentrum van de beving lag in het
Hindu-Kush gebergte, maar de beving was tot in Kaboel en Islamabad waar te
nemen. Volgens berichten in de media zijn er minstens 1.800 doden gevallen,
4.000 gewonden en zijn ruim 1.500 huizen verwoest, met name in de buurt van
de stad Nahrain. Tienduizenden mensen zijn dakloos geworden. Hulpverlening
is door verschillende NGO's in gang gezet. Het betreft de tweede aardbeving
in korte tijd; begin maart eiste een aardbeving met een kracht van 7,2 op de
schaal van Richter in het noorden van Afghanistan 70 mensenlevens.
Nederland staat klaar om, afhankelijk van de inventarisatie van het UN
Disaster Assesment and Coordination team, verzoeken voor noodhulp in
overweging te nemen. Nederland zal desgewenst een expert leveren voor
deelname aan het UNDAC team.
De Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) meldt dat in het Maslakhkamp bij
Herat het aantal sterfgevallen substantieel is gedaald: in december waren er
nog 50 sterfgevallen per week, in februari waren dat er 25 per week. Dit is
grotendeels toe te schrijven aan de verbeterde condities van de
gezondheidszorg en distributie van hulpgoederen, zoals kleding en onderdak.
In het kader van het UNHCR-repatriëringsprogramma voor Afghaanse
vluchtelingen in Pakistan, dat begin maart 2002 van start is gegaan, zijn
inmiddels 54.000 vluchtelingen naar Afghanistan teruggekeerd. Het betreft
met name vluchtelingen uit de regio rondom Kaboel en Nangarhar in het oosten
van Afghanistan. Het UNHCR repatriëringsprogramma voor Afghaanse
vluchtelingen in Iran, zal 9 april a.s. van start gaan. De verwachting is
dat het aantal terugkerende vluchtelingen naar met name het noorden en
westen van Afghanistan zal toenemen, aangezien de huidige regenval gunstig
is voor het aanplanten van landbouwgewassen. FAO legt zich toe op de
distributie van zaden in de regio van Kaboel.
===